Brenin y Brythoniaid

Cyn teitl Brenin neu Dywysog Cymru, defnyddiwyd y teitl Brenin y Brythoniaid (Rex Britannorum) i ddisgrifio Brenin y Brythoniaid Celtaidd, hynafiaid y Cymry, cyn ac ar ôl goresgyniad y Rhufeiniaid.^[1]

Gweler hefyd: Brenin Cymru a Tywysog Cymru

Brenin y Brythoniaid

Llun o Peniarth MS28, Hywel Dda.
Enghraifft o'r canlynol	swydd
Math	brenin
Olynwyd gan	Tywysog Cymru
Gwladwriaeth	Cymru

Brenhinoedd

Brenin oedd y teitl a ddefnyddiai rheolwyr Cymreig cyn i'r term "tywysog" gael ei fabwysiadu. Serch hynny nid y tywysogion oedd y cyntaf i geisio uno Cymru dan un penarglwydd.

Brenhinoedd Amlwg

• Llwyddodd Rhodri Mawr, brenin Gwynedd (844-878), i ychwanegu Powys (855-878) a Seisyllwg (871-878) at ei deyrnas.
• Llwyddodd Hywel Dda, brenin Seisyllwg (900-950), i ddod yn frenin ar Ddyfed (904-950), Brycheiniog (930-950), Gwynedd a Phowys (942-950).
• Roedd Maredudd ab Owain, brenin Deheubarth (986-999) hefyd yn teyrnasu ar Wynedd a Phowys (986-999).
• Daeth Gruffudd ap Llywelyn yn frenin ar Gymru gyfan. Daeth yn frenin ar Wynedd a Phowys ym 1039, Deheubarth ym 1055, a gweddill Cymru ym 1058 tan ei farw ym 1063.

Rhestr Brenin y Brythoniaid

Enw	Llun	Cyfnod	Teyrnas	Teitl	Ffynhonnell
Mae breninoedd cyn y cyfnod hwn yn cael eu hystyried: Brenhinoedd Chwedlonol Ynys Prydain
Caswallon fab Beli		54 BC
Tasciovanus		20 BC – AD 9
Cynfelyn	"Cymbeline", Shakespeare.	9-40 AD	Tiroedd y Catuvellauni a'r Trinovantes
Togodumnus		40-43	Tiroedd y Regni, Atrebates a Belgae
Caradog		43-50
(Rhelaeth Rufeinig)
Gwrtheyrn	Myrddin yn darllen i frenin Gwrtheyrn.	Canol y 5ed ganrif
Riothamus		c. 469
Emrys Wledig	Emrys Wledig.	Hwyr yn y 5ed ganrif
di-enw		c. 545
Maelgwn Gwynedd	Maelgw Gwynedd.	?–549?	Teyrnas Gwynedd
Selyf ap Cynan		?–c. 613	Powys
Ceredig ap Gwallog		c. 614 – 617	Elmet
Cadwallon ap Cadfan		?–634	Gwynedd
Idris ap Gwyddno		?–635
Eugein I of Alt Clut		c. 642	Strathclyde
Cadwaladr	Cadwaladr	c. 654 – c. 664	Teyrnas Gwynedd
Geraint of Dumnonia		?670–c. 710	Dumnonii
Rhodri Molwynog ap Idwal		c. 712 – 754	Teyrnas Gwynedd
Cynan Dindaethwy ap Rhodri		798–816	Teyrnas Gwynedd (o 754)
Merfyn Frych		825–844	Teyrnas Gwynedd
Rhodri Mawr		844–878	Teyrnas Gwynedd o 855, Teyrnas Powys o 872 a Seisyllwg
Anarawd ap Rhodri		878–916	Teyrnas Gwynedd
Idwal Foel		916–942	Teyrnas Gwynedd
Hywel Dda		942–950	Teyrnas Deheubarth o 920 ac o 942; Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys
Dyfnwal Moelmud		930s–970s	Strathclyde
Maredudd ab Owain		986–999	Teyrnas Deheubarth, Teyrnas Gwynedd, Teyrnas Powys
Llywelyn ap Seisyll		1018–1023	Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys ac o 1022, Teyrnas Deheubarth
Iago ab Idwal		1023–1039	Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys
Gruffudd ap Llywelyn		1039–1063	Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys ac o 1057, gweddill Cymru
Bleddyn ap Cynfyn		1063–1075	Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys a Seisyllwg
Rhys ap Tewdwr		1079–1093	Teyrnas Deheubarth o 1081
Defnydd o'r Teitl Brenin Cymru a Tywysog Cymru yn dechrau
Gruffudd ap Cynan		1136–1137	Gwynedd (o 1081)	Brenin y Cymry oll (yn 1137)	Brut y Tywysogion
Owain Gwynedd		1137–1170	Gwynedd	Tywysog dros y genedl Brydeinig (yn 1146); Brenin Cymru, Brenin Y Cymry, Tywysog y Cymry	Brut y Tywysogion; siarteri cyfoes[2]

Cyfeiriadau

1. Kari Maund (2000). The Welsh Kings: The Medieval Rulers of Wales. Tempus. ISBN 0-7524-2321-5.
2. Carpenter, David (2003). The struggle for mastery: Britain 1066–1284. ISBN 9780140148244.