Singapôr
Gwlad sofran yn ne-ddwyrain Asia / From Wikipedia, the free encyclopedia
Gwlad sofran, dinas ac ynys yn ne-ddwyrain Asia yw Singapôr ( ynganiad ). Fe'i lleolir oddi ar flaen deheuol Gorynys Malaya, 137 km i'r gogledd o'r Cyhydedd. Cysylltir yr ynys â Maleisia gan sarn ar draws Culfor Johor. Singapôr yw un o borthladdoedd prysuraf y byd ac mae wedi dod yn ganolfan ddiwydiannol ac ariannol bwysig ers ei hannibyniaeth oddi wrth Lloegr ym 1965.
Arwyddair | Onward, Singapore |
---|---|
Math | gwladwriaeth sofran, dinas-wladwriaeth, ynys-genedl, dinas, dinas â phorthladd, dinas fawr, tref ar y ffin, gwlad, dinas global |
Enwyd ar ôl | Sinha |
Prifddinas | Singapôr |
Poblogaeth | 5,866,139 |
Sefydlwyd | |
Anthem | Onward Singapore |
Pennaeth llywodraeth | Lawrence Wong |
Cylchfa amser | UTC+08:00, Singapore Standard Time, Asia/Singapore |
Gefeilldref/i | Gibraltar, P'yŏngyang |
Iaith/Ieithoedd swyddogol | Saesneg, Maleieg, Mandarin safonol, Tamileg |
Daearyddiaeth | |
Rhan o'r canlynol | De-ddwyrain Asia |
Gwlad | Singapôr |
Arwynebedd | 719.1 km² |
Gerllaw | Singapore Strait, Afon Singapore |
Yn ffinio gyda | Maleisia, Indonesia |
Cyfesurynnau | 1.3°N 103.8°E |
Gwleidyddiaeth | |
Corff gweithredol | Llywodraeth Singapôr |
Corff deddfwriaethol | Senedd Singapôr |
Swydd pennaeth y wladwriaeth | Arlywydd Singapôr |
Pennaeth y wladwriaeth | Tharman Shanmugaratnam |
Swydd pennaeth y Llywodraeth | Prif Weinidog Singapôr |
Pennaeth y Llywodraeth | Lawrence Wong |
Crefydd/Enwad | Bwdhaeth, Taoaeth, Cristnogaeth, Islam, Hindŵaeth |
Ariannol | |
Cyfanswm CMC (GDP) | $423,797 million, $466,789 million |
Arian | Singapore dollar |
Canran y diwaith | 2.1 canran |
Cyfartaledd plant | 1.25 |
Mynegai Datblygiad Dynol | 0.939 |
Gelwir hi weithiau'n 'Ddinas y Llewod', 'Dinas y Gerddi' neu'n 'Ddotyn Coch'. Hi yw'r unig wlad sofran sydd hefyd yn ynys. Saif un gradd (137 km) i'r gogledd o'r cyhydedd, i lawr i'r de, sydd y rhan mwyaf deheuol o gyfandir Asia. Mae ei thiriogaeth hefyd yn cynnwys 62 ynys arall ac ers ei hannibyniaeth adenillwyd llawer o dir newydd a gwelwyd gynnydd yn ei harwynebedd o 23% (130 km2) yn fwy a cheir gerddi cenedlaethol, er gwaetha dwysedd poblogaeth uchel. Ceir yma dyfiant trofannol hynod.
Sefydlwyd y Singapôr fodern yn 1819 gan Syr Stamford Raffles fel porthladd masnashu'r Ymerodraeth Brydeinig. Yn 1867, ad-drefnwyd cytrefi'r Ymerodraeth yn Ne-ddwyrain Asia a daeth Singapôr dan reolaeth uniongyrchol Lloegr fel rhan o Aneddiadau'r Culfor (Straits Settlements). Yn ystod yr Ail Ryfel Byd , meddiannwyd Singapôr gan Japan, a dychwelodd i reolaeth Prydain fel trefedigaeth y goron pan ildiodd Japan ym 1945. Enillodd Singapôr hunan-lywodraeth oddi wrth y DU ym 1959 ac ym 1963 daeth yn rhan o ffederasiwn newydd Malaysia, ochr yn ochr â Malaya, Gogledd Borneo, a Sarawak. Arweiniodd gwahaniaethau ideolegol at ddiarddel Singapore o'r ffederasiwn ddwy flynedd yn ddiweddarach a daeth yn wlad annibynnol.
Ar ôl blynyddoedd cynnar o gynnwrf ac er gwaethaf diffyg adnoddau naturiol a chefn gwlad, datblygodd y genedl yn gyflym i ddod yn un o'r "Pedwar Teigr Asiaidd" yn seiliedig ar fasnach allanol, gan ddod yn wlad ddatblygedig iawn; mae yn y nawfed safle ym Mynegai Datblygiad Dynol y Cenhedloedd Unedig ac mae ganddo'r CMC ail-uchaf y pen (PPP) yn y byd. Singapôr yw'r unig wlad yn Asia sydd â sgôr sofran AAA gan yr holl brif asiantaethau graddio. Mae'n ganolbwynt ariannol a morol o bwys, wedi'i rhestru'n gyson y ddinas ddrutaf i fyw ynddi ers 2013, ac mae wedi'i nodi fel hafan dreth. Mae Singapôr wedi'i osod yn uchel mewn dangosyddion cymdeithasol allweddol: addysg, gofal iechyd, ansawdd bywyd, diogelwch personol, a thai, gyda chyfradd perchentyaeth o 91%. Mae Singaporiaid yn mwynhau un o ddisgwyliadau oes hira'r byd, cyflymderau cysylltiad Rhyngrwyd cyflymaf ac un o'r cyfraddau marwolaethau babanod isaf yn y byd .
Mae Singapôr yn weriniaeth seneddol unedol gyda system o lywodraeth seneddol unochrog. Er bod etholiadau’n cael eu hystyried yn rhydd yn gyffredinol, mae’r llywodraeth yn arfer rheolaeth eitha llym dros wleidyddiaeth a chymdeithas, ac mae Plaid Weithredu’r Bobl wedi llywodraethu'n ddi-dor ers annibyniaeth. Mae'r wlad yn un o bum aelod sefydlol ASEAN, acyn bencadlys Ysgrifenyddiaeth Cydweithrediad Economaidd Asia-Môr Tawel (APEC) ac Ysgrifenyddiaeth Cyngor Cydweithrediad Economaidd y Môr Tawel (PECC), yn ogystal â llawer o gynadleddau a digwyddiadau rhyngwladol. Mae Singapôr hefyd yn aelod o'r Cenhedloedd Unedig, Sefydliad Masnach y Byd, Uwchgynhadledd Dwyrain Asia, Mudiad Heb Aliniad, a Chymanwlad y Cenhedloedd.