Pwyntiau eithafol Cymru

Dyma restr o bwyntiau mwyaf eithafol Cymru i'r gogledd, de, dwyrain a'r gorllewin ac hefyd y mannau uchaf a dyfnaf.

Ynys Padrig

Y Parlwr Du

Ynys Enlli

Ynys Gwales

Pen Dal-aderyn

Coedwig Parc Dynes

Trwyn y Rhws

Ynys Echni

Map o bwyntiau eithafol Cymru

Nododd un sylwebydd ar Twitter, Siôn Jobbins, mai da fyddai cael cofebau sylweddol yn y manau i nodi'r pegynnau yma a gallant fod yn rhan o gylchdaith fel un Llwybr Arfordir Cymru neu bereindod o fath.^[1]

Gogledd

Ynys Padrig a welir o Borth Llanlleiana ar Ynys Môn

• Pwynt mwyaf gogleddol: Ynys Padrig^[2]
• Pwynt mwyaf gogleddol Ynys Môn: Dinas Gynfor (ger Llanbadrig)^[3]
• Pwynt mwyaf gogleddol y tir mawr: Y Parlwr Du (yn rhan o Aber Afon Dyfrdwy, ger Talacre)^[4]
• Pentref mwyaf gogleddol: Cemaes^[5]
• Eglwys/Capel mwyaf gogleddol: Eglwys Llanbadrig

Gorllewin

Huganod ar Ynys Gwales

• Pwynt mwyaf gorllewinol: Ynys Gwales^[6]
• Pwynt mwyaf gorllewinol y tir mawr: Pen Dal-aderyn^[7][8]
• Pentref mwyaf gorllewinol: Tyddewi (dinas)
• Eglwys/Capel mwyaf gorllewinol: Capel Santes Non (adfeilion)

Yn y gogledd

• Pwynt mwyaf gorllewinol Pen Llŷn: Ynys Enlli^[9]
• Pwynt mwyaf gorllewinol tir mawr Pen Llŷn: Braich y Pwll^[10]
• Eglwys/Capel mwyaf gorllewinol: Capel Ynys Enlli

Dwyrain

• Pwynt mwyaf dwyreiniol: Coedwig Parc Dynes^[11]
• Pentref mwyaf dwyreiniol: Cas-gwent (tref)
• Eglwys/capel mwyaf dwyreiniol: Eglwys y Bedyddwyr Cas-gwent

De

Ynys Echni

• Pwynt mwyaf deheuol: Ynys Echni^[12]
• Pwynt mwyaf deheuol y tir mawr: Trwyn y Rhws^[13]
• Pentref mwyaf deheuol: Y Rhws
• Eglwys mwyaf deheuol: Capel werdd (adfeilion)

Canolbwynt

• Canolbwynt: Ger Cwmystwyth^[14]

Uchaf

Yr Wyddfa

• Pwynt uchaf: Copa'r Wyddfa, 1086m^[15]
• Adeilad talaf: Y Tŵr, Abertawe, 107m^[16]

Dyfnaf

Llyn Cowlyd

• Pwynt dyfnaf erioed: Pwll glo Llai (1922-1966) oedd ar un pryd y dyfnaf yn Ewrop, 3096 troedfedd dan y ddaear.^[17]
• Pwynt dyfnaf llyn: Llyn Cowlyd, 67.7m^[18]

Hefyd

• Pwll Glo Cefn Coed oedd y dyfnaf yn y byd yn 1930 gyda 2250 troedfedd o ddyfnder.^[19]
• Y Pwll glo dyfnaf ym Maes glo De Cymru ar y pryd oedd pwll glo Nantgarw, 782.73m.^[20]

Cyfeiriadau

Daearyddiaeth Cymru

Rhanbarthau Cymru Tirwedd Cymru Daeareg Cymru Hinsawdd Cymru Hydroleg Cymru Arfordir Cymru Coetiroedd Cymru Demograffeg Cymru AOHNEau Moroedd Ynysoedd Mynyddoedd Llynoedd Afonydd Cymunedau Trefi Siroedd a Dinasoedd WiciBrosiect Cymru

1. "Pwyntiau eithafol Cymru". Cyfrif @Wicipedia. 18 Tachwedd 2023.
2. Gymreig, Academi (2008). The Welsh Academy Encyclopaedia of Wales (yn Saesneg). University of Wales Press. t. 471. ISBN 978-0-7083-1953-6.
3. "Llwybr Arfordir Cymru / Llwybr Cylchol Cemaes, Ynys Môn". www.walescoastpath.gov.uk. Cyrchwyd 2023-11-18.
4. "Dee Estuary - Point of Ayr | The RSPB". www.rspb.org.uk. Cyrchwyd 2023-11-18.
5. "Llwybr Arfordir Cymru / Llwybr Cylchol Cemaes, Ynys Môn". www.walescoastpath.gov.uk. Cyrchwyd 2024-05-25.
6. "Bywyd gwyllt ynysoedd Cymru". Croeso Cymru. Cyrchwyd 2023-11-18.
7. "Geograph:: Pen Dal-Aderyn © Alan Hughes". www.geograph.org.uk. Cyrchwyd 2023-11-18.
8. published, Coach Staff (2019-09-05). ""One Of The Most Beautiful Trail Runs In All Of Britain"". coachmaguk (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-11-18.
9. "Cerdded o amgylch arfordir Cymru". Wales. 2023-02-15. Cyrchwyd 2023-11-18.
10. "Mynydd Mawr a Braich y Pwll | Cymru". National Trust. Cyrchwyd 2023-11-18.
11. "Canllaw i Ddaearyddiaeth Cymru". Wales. 2019-01-30. Cyrchwyd 2023-11-18.
12. "Trafod dyfodol newydd i Ynys Echni". BBC Cymru Fyw. 2013-02-12. Cyrchwyd 2023-11-18.
13. "Trwyn y Rhws". www.valeofglamorgan.gov.uk. Cyrchwyd 2023-11-18.
14. "Saving the centre of Wales" (yn Saesneg). 2002-10-24. Cyrchwyd 2023-11-18.
15. "Ydi'r Wyddfa wedi tyfu?". BBC Cymru Fyw. 2014-10-14. Cyrchwyd 2023-11-18.
16. "Cardiff: Plans for the tallest building in Wales approved". BBC News (yn Saesneg). 2023-06-08. Cyrchwyd 2023-11-18.
17. "A tally from Llay Main Colliery". Casgliad y Werin Cymru. Cyrchwyd 2023-11-18.
18. Gymreig, Academi (2008). The Welsh Academy Encyclopaedia of Wales (yn Saesneg). University of Wales Press. t. 442. ISBN 978-0-7083-1953-6.
19. "BBC - South West Wales Local History - Neath Port Talbot County Borough History". web.archive.org. 2006-08-25. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2006-08-25. Cyrchwyd 2023-11-18.CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link)
20. "Nantgarw Colliery - once the deepest coal mine in south Wales". Museum Wales (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-11-18.