Iâr (ddof)
aderyn a gedwir ar gyfer ei wyau a'i chig From Wikipedia, the free encyclopedia
aderyn a gedwir ar gyfer ei wyau a'i chig From Wikipedia, the free encyclopedia
Aderyn a gedwir ar gyfer ei wyau a'i chig yw'r iâr ddof neu gywen (Gallus gallus, weithiau G. gallus domesticus).
Iâr (ddof)
Amrediad amseryddol: Cretacaidd cynnar– Holosen 105–0 Miliwn o fl. CP [1] | |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Galliformes |
| Teulu: | Phasanidae |
| Genws: | Gallus |
| Rhywogaeth: | G. gallus |
| Enw deuenwol | |
| Gallus gallus (Linnaeus, 1758) | |
| Cyfystyron | |
|
Gallus gallus domesticus | |
Credir ei fod wedi datblygu o ddwy rywogaeth o iâr wyllt a geir yn India a De-ddwyrain Asia, Ceiliog coedwig coch (Gallus gallus) a'r Ceiliog coedwig llwyd (Gallus sonneratii). Dim ond y fenyw sy'n "iâr" mewn gwirionedd, tra cyfeirir at y gwryw fel "ceiliog", ond cedwir llawer mwy o'r ieir nag o geiliogod. Yn gyffredinol, gelwir ieir a cheiliogod yn ieir.
Mae'r adar hyn yn perthyn i un o ddwy urdd, o ran dosbarthiad gwyddonol: ieir y tir (Galliformes) a ieir ddŵr(Anseriformes). Mae'r astudiaeth ddiweddaraf o'u hanatomeg a'u genynnau'n dangos fod y ddau fath yn perthyn yn agos iawn at ei gilydd. Gyda'i gilydd, mae'r ddwy urdd yn creu cytras (clade): Galloanserae, a arferid ei galw'n 'Galloanseri' ac yn 'retrotransposon'.[2] Cefnogir y cytras hwn hefyd gan ddata dilyniant DNA a morffolegol.[3][4]
Mae'r iâr yn un o'r anifeiliaid dof mwyaf niferus, gyda tua 24 biliwn yn cael eu cadw trwy'r byd.
Ceir nifer o hen bennillion a chaneuon traddodiadol sy'n cyfeirio ati:
Mae gen i iâr a cheiliog
A brynais ar ddydd Iau,
Mae'r iâr yn dodwy ŵy bob dydd
A'r ceiliog yn dodwy dau.
Hen iâr fach bert yw fy iâr fach i
Un pinc a melyn a choch a du,
Fe aeth i'r cwt i ddodwy wy
Ond cododd ei chwt-cwt-cwt ac i ffwrdd â hi.
Lleddir cywion ieir ar gyfer y ford. Gwneir hyn fel arfer gydag ieir batri, h.y. a fagwyd mewn ffatrioedd, ond ceir hefyd gywion ieir maes, h.y. a fagwyd yn yr awyr agored, gyda chanran bychan ohonyn nhw hefyd yn organig. Un o'r ymgyrchwyr cryfaf dros gig llygad yr haul, organig ydy Hugh Fearnley-Whittingstall [5][6] drwy'i raglen deledu River Cottage.
Mae astudiaethau genetig hefyd wedi tynnu sylw at nifer o wreiddiau mamol yn Ne Asia, De-ddwyrain Asia, a Dwyrain Asia,[7] ond tarddodd y clâd a ddarganfuwyd yn America, Ewrop, y Dwyrain Canol ac Affrica o is-gyfandir India. O India hynafol, ymledodd yr iâr i Lydia yng ngorllewin Asia Leiaf, ac i Wlad Groeg erbyn 5g CC.[8] Mae adar wedi bod yn hysbys yn yr Aifft ers canol y 15g CC, gyda'r "aderyn sy'n rhoi genedigaeth bob dydd" wedi dod o'r wlad rhwng Syria a Shinar, Babylonia, yn ôl hanesion Thutmose III.[9][10][11]
Mae ieir yn hollysyddion.[12] Yn y gwyllt, maent yn aml yn crafu wyneb y pridd i chwilio am hadau, pryfed, a hyd yn oed anifeiliaid mor fawr â madfallod, nadroedd bach,[13] neu weithiau lygod ifanc.[14]
Gall yr iâr gyffredin fyw am 5-10 mlynedd, yn dibynnu ar y math.[15] Bu'r iâr hynaf yn y byd fyw am 16 mlynedd, yn ôl y Guinness World Records.[16]
Fel arfer, gellir gwahaniaethu rhwng ceiliogod ac ieir gan blu'r crib trawiadol o gynffonau hir sy’n llifo a phlu pigfain sgleiniog am eu gyddfau (‘huclau’) a’u cefnau (‘cyfrwy’), sydd fel arfer yn fwy llachar, mwy beiddgar na rhai benywod y un brîd. Fodd bynnag, mewn rhai bridiau, fel y cyw iâr Sebright, dim ond plu gwddf ychydig yn bigfain sydd gan y ceiliog, a'r rheiny yr un lliw â phlu'r ieir. Gellir adnabod y rhyw trwy edrych ar y crib, neu yn y pen draw o ddatblygiad ysbardunau ar goesau'r gwryw (mewn rhai bridiau ac mewn rhai hybridiau, gellir gwahaniaethu rhwng cywion gwryw a benyw yn ôl lliw). Mae gan ieir llawndwf grib cigog ar eu pennau o'r enw crib, neu geiliog, ac mae fflapiau o groen yn hongian o'r naill ochr o dan eu pig a elwir yn blethwaith . Gyda'i gilydd, gelwir y rhain ac ansoddau cnawdol eraill ar y pen a'r gwddf yn garuncles . Mae gan yr oedolion gwryw a benyw blethwaith a chrwybrau, ond yn y rhan fwyaf o fridiau mae'r rhain yn fwy amlwg ymhlith gwrywod. Mae 'mwff' neu 'farf' yn dreiglad a geir mewn sawl brîd cyw iâr sy'n achosi plu ychwanegol o dan wyneb yr iâr, gan roi golwg barf . [33]
Nid yw ieir domestig yn gallu hedfan yn bell, er bod ieir ysgafnach yn gyffredinol yn gallu hedfan am bellteroedd byr, fel dros ffensys neu i mewn i goed (lle byddent yn clwydo'n naturiol). Weithiau gall ieir hedfan am gyfnod byr i archwilio eu hamgylchoedd, ond yn gyffredinol dim ond i ddianc rhag perygl y gwnânt hynny.
.jpg)
Mae ieir yn adar gregaraidd ac yn byw gyda'i gilydd mewn heidiau, sy'n dod at ei gilydd i ddodwy, deor wyau a magu cywion. Bydd ieir unigol mewn diadell yn dominyddu eraill, gan sefydlu 'trefn bigo', gyda'r prif unigolion yn cael blaenoriaeth o ran mynediad at fwyd a lleoliadau nythu. Mae symud ieir neu glwydo o ddiadell yn amharu dros dro ar y drefn gymdeithasol hon hyd nes y sefydlir trefn bigo newydd. Gall ychwanegu ieir, yn enwedig adar iau, at ddiadell bresennol weithiau arwain at ymladd ac anaf.[17]
Pan fydd ceiliog yn dod o hyd i fwyd, gall alw ar ieir eraill i'w fwyta'n gyntaf. Mae'n gwneud hyn trwy glwcian mewn traw uchel yn ogystal â chodi a gollwng y bwyd. Gellir gweld yr ymddygiad hwn hefyd mewn mamau ieir i alw eu cywion a'u hannog i fwyta.
Mae cân y ceiliog yn alwad main, uchel a swnllyd sy'n rhybudd tiriogaethol i geiliogod eraill.[18] Fodd bynnag, gall ceiliogod ganu hefyd mewn ymateb i aflonyddwch sydyn yn eu hamgylchedd. Mae ieir yn clecian yn uchel ar ôl dodwy wy, a hefyd i alw eu cywion atynt. Ceir gwahanol alwadau fel rhybudd pan fydd yr ieir yn synhwyro ysglyfaethwr yn agosáu o'r awyr neu ar y ddaear.[19]
Mae ceiliogod bron bob amser yn dechrau canu cyn eu bod yn bedwar mis oed. Er ei bod hi'n bosibl i iâr ganu hefyd, mae canu'n un o'r arwyddion amlycaf o ryw y ceiliog.[20]
Er mwyn dechrau'r carwriaeth, gall rhai ceiliog ddawnsio mewn cylch o gwmpas neu gerllaw iâr ('dawns gylch'), yn aml yn gostwng yr adain sydd agosaf at yr iâr.[21] Mae'r ddawns yn sbarduno ymateb yn yr iâr[21] a phan fydd hi'n ymateb i'w 'alwad', gall y ceiliog osod yr iâr a pharhau â'r paru.
Yn fwy penodol, mae paru fel arfer yn cynnwys y dilyniant canlynol:
Bydd ieir yn aml yn ceisio dodwy mewn nythod sydd eisoes yn cynnwys wyau; weithiau mae'r iar yn symud wyau o nythod cyfagos i'w nyth hi ei hun. Canlyniad yr ymddygiad hwn yw mai dim ond ychydig o leoliadau dewisol y bydd praidd yn eu defnyddio, yn hytrach na chael nyth gwahanol i bob aderyn. Bydd ieir yn aml yn mynegi hoffter o ddodwy yn yr un lleoliad. Weithiau ceir dwy neu dair iâr yn ceisio rhannu'r un nyth, ar yr un pryd. Os yw'r nyth yn fach, neu os yw un o'r ieir yn arbennig o benderfynol, gall hyn arwain at ieir yn ceisio dodwy ar ben ei gilydd.[23]
O dan amodau naturiol, mae'r rhan fwyaf o adar yn dodwy dim ond nes bod y nythaid wedi'i gwblhau, ac yna byddant yn deor yr wyau i gyd. Yna dywedir bod ieir yn "ieir clwc", sef eu bod yn dymuno eistedd ar eu hwyau. Bydd yr iâr fach yn rhoi'r gorau i ddodwy ac yn lle hynny bydd yn canolbwyntio ar y deor (mae nythaid llawn fel arfer tua 12 wy). Bydd hi'n eistedd neu'n 'gosod' ei hun ar y nyth, yn fflwffio ei hadennydd neu'n pigo i amddiffyn ei hun, os caiff ei tharfu neu ei symud. Anaml y bydd iâr yn gadael y nyth i fwyta, yfed, neu ymdrochi mewn llwch.[24] Wrth ddeori, mae'r iâr yn cynnal y nyth ar dymheredd a lleithder cyson, yn ogystal â throi'r wyau yn rheolaidd yn ystod rhan gyntaf y deor. Er mwyn ysgogi epilgarwch, gall perchnogion osod nifer o wyau artiffisial yn y nyth (wy clwc). Er mwyn ei atal, gallant osod yr iâr mewn cawell uchel gyda llawr gwifren agored.
Anaml y mae bridiau sy'n cael eu datblygu'n artiffisial ar gyfer cynhyrchu wyau yn mynd yn orllyd, yn glwc, ac mae'r rhai sy'n gwneud hynny'n aml yn rhoi'r gorau iddi hanner ffordd drwy'r deor. Fodd bynnag, mae bridiau eraill, megis y Cochin, ieir Cernyw a’r Sidani, yn mynd yn orllyd, yn rheolaidd, ac yn gwneud mamau rhagorol, nid yn unig ar gyfer wyau nhw eu hunain ond hefyd ar gyfer rhai rhywogaethau eraill — hyd yn oed y rhai sydd ag wyau llawer llai neu fwy a chyfnodau deor gwahanol, megis soflieir, ffesantod, hwyaid, tyrcwn, neu wyddau.
Mae wyau ffrwythlon yr iâr yn deor ar ddiwedd y cyfnod deori, hy wedi tua 21 diwrnod.[21] Dim ond pan fydd y deor yn dechrau y mae datblygiad y cyw'n dechrau, felly mae pob cyw yn deor o fewn diwrnod neu ddau i'w gilydd, er iddynt weithiau gael eu dodwy dros gyfnod o bythefnos. Cyn deor, gall yr iâr weld pen y cywion yn sbecian y tu mewn i'r wyau, a bydd yn clecian yn ysgafn i'w hysgogi i dorri allan o'u cregyn. Mae'r cyw yn dechrau trwy greu twll anadlu gyda'i ddant wy tuag at yr ochr uchaf. Yna mae'r cyw'n gorffwys am rai oriau, gan amsugno gweddill y melynwy a thynnu'r cyflenwad gwaed o'r bilen o dan y plisgyn. Yna mae'r cyw yn gwneud y twll yn fwy, gan droi'n raddol wrth fynd yn ei flaen, ac yn y pen draw yn torri pen blaen y gragen yn gyfan gwbl i wneud caead. Yn araf, mae'n cropian allan o'r gragen ac mae'r gwlyb yn sychu yng nghynhesrwydd y nyth.
Mae'r iâr fel arfer yn aros yn y nyth am tua deuddydd ar ôl i'r cyw cyntaf ddeor, ac yn ystod yr amser hwn mae'r cywion sydd newydd ddeor yn bwydo trwy amsugno'r sach melynwy mewnol. Gyda rhai bridiau, dechreua'r cywion fwyta wyau sydd wedi cracio.[25] Gwarchodant eu cywion yn ffyrnig, gan eu cadw'n gynnes, a dychwelyd i'r nyth gyda'r nos, am gyfnod. Mae hi'n eu harwain at fwyd a dŵr a bydd yn eu galw tuag at eitemau bwytadwy, ond anaml y mae'n eu bwydo'n uniongyrchol. Parha i ofalu amdanynt nes eu bod yn rhai wythnosau oed.
Weithiau gall ieir gangio'n erbyn ysglyfaethwr gwan neu ddibrofiad. Ceir o leiaf un adroddiad credadwy am lwynog ifanc yn cael ei ladd gan ieir.[26][27][28] Ceir adroddiad arall am grŵp o ieir sydd wedi ymosod ar hebog oedd wedi dod i mewn i'w cwt ieir.[29]
Os yw'r iâr yn cael ei bygwth gan ysglyfaethwr, gan straen, neu'n sâl, mae siawns y bydd yn chwyddo'i phlu gan edrych yn fawr.[24]
Mae trosglwyddiad sberm yn digwydd trwy gyswllt rhefrol rhwng y gwryw a'r fenyw, mewn symudiad a elwir yn 'cusan cloacal'.[30] Fel gyda'r rhan fwyaf o adar yn gyffredinol, mae atgenhedlu'n cael ei reoli gan system niwroendocrin, y niwronau Gonadotropin sy'n Rhyddhau Hormon-I yn yr hypothalamws. Yn lleol i'r system atgenhedlu ei hun, mae hormonau atgenhedlu fel estrogen, progesteron, gonadotropinau (hormon luteinizing a hormon sy'n ysgogi ffoliglau) yn cychwyn ac yna'n cynnal newidiadau aeddfedu rhywiol. Dros amser mae yna ddirywiad atgenhedlu, y credir ei fod oherwydd dirywiad GnRH-IN.[31]
Mae embryonau ieir wedi cael eu defnyddio ers tro fel systemau model i astudio embryonau sy'n datblygu. Gall ffermwyr ieir masnachol sy'n gwerthu wyau ddarparu nifer fawr o embryonau wedi'u ffrwythloni y gellir eu hagor yn hawdd a'u defnyddio i arsylwi ar yr embryo'n datblygu. Yr un mor bwysig, gall embryolegwyr gynnal arbrofion ar embryonau o'r fath, cau'r wy eto ac astudio'r effaith yn nes ymlaen. Er enghraifft, mae llawer o ddarganfyddiadau pwysig ym maes datblygiad aelodau'r corff (coesau a breichiau) wedi'u gwneud gan ddefnyddio embryonau cyw iâr, megis darganfyddiad y gefnen ectodermaidd apigol (AER) a'r parth gweithgaredd pegynol (ZPA) gan John W. Saunders.[32]
Mae Galliformes, trefn yr adar y mae ieir yn perthyn iddo, yn uniongyrchol gysylltiedig â goroesiad adar pan aeth yr holl ddeinosoriaid eraill i ben. Goroesodd adar dŵr neu adar sy'n byw ar y ddaear, yn debyg i betris modern, y digwyddiad difodiant Cretasaidd-Paleogene a laddodd yr holl adar a oedd yn byw mewn coed a'r dinosoriaid hwythau.[33] Esblygodd rhai o'r rhain yn galliformau modern; ieir dof yw'r prif fodel ohonynt. Maent yn ddisgynyddion yn bennaf o'r ieir coedwig coch (Gallus gallus) ac fe'u dosberthir yn wyddonol fel yr un rhywogaeth.[34] O'r herwydd, mae ieir dof yn bridio'n rhydd â phoblogaethau eraill o'r genws Gallus.[34]
Digwyddodd hybrideiddio'r ieir domestig gyda ieir coedwig llwyd, yn Sri Lanka ac ieir coedwig gwyrdd;[35] genyn ar gyfer croen melyn, er enghraifft, ei ymgorffori i mewn i adar domestig drwy hybrideiddio gyda'r ieir coedwig llwyd (G. sonneratii).[36] Mewn astudiaeth a gyhoeddwyd yn 2020, canfuwyd bod ieir yn rhannu rhwng 71% - 79% o'u genom ag ieir coedwig coch, gyda'r cyfnod dofi yn dyddio i 8,000 o flynyddoedd yn ôl.[37]
Y farn draddodiadol yw bod ieir wedi'u dofi gyntaf ar gyfer ymladd ceiliogod yn Asia, Affrica ac Ewrop.[38] Yn ystod y degawd diwethaf, bu nifer o astudiaethau genetig i egluro'r tarddiad. Yn ôl un astudiaeth gynnar, achosodd un digwyddiad dofi o ieir coedwig coch (Gallus gallus) yn yr hyn sydd bellach yn wlad Gwlad Thai i'r iâr fodern gyda mân drawsnewidiadau yn gwahanu'r bridiau modern.[39] Mae'r ieir coedwig coch, a elwir yn ffowls bambŵ mewn llawer o ieithoedd De-ddwyrain Asia, wedi'i addasu'n dda i fanteisio ar y llwythi helaeth o hadau a gynhyrchir yn ystod diwedd y cylch hadu bambŵ, i hybu ei atgenhedlu.[40][41]
Mae pryd a ble yn union y cafodd yr iâr ei dofi yn parhau i fod yn fater dadleuol. Ceir astudiaethau genomig sy'n amcangyfrif bod yr iâr wedi'i dofi 8,000 o flynyddoedd yn ôl[37] yn Ne-ddwyrain Asia ac wedi lledaenu i Tsieina ac India 2,000-3,000 o flynyddoedd yn ddiweddarach. Mae tystiolaeth archeolegol yn cefnogi ieir dof yn Ne-ddwyrain Asia ymhell cyn 6,000 CC, Tsieina hithau erbyn 6,000 CC ac India erbyn 2,000 BC.[42][43] Mae astudiaeth natur nodedig yn 2020 a roddodd 863 o ieir ar draws y byd mewn trefn lawn yn awgrymu bod yr holl ieir dof yn tarddu o un digwyddiad dofi o ieir coedwig coch y mae eu dosbarthiad heddiw yn bennaf yn ne-orllewin Tsieina, gogledd Gwlad Thai a Myanmar. Ymledodd yr ieir dof hyn ar draws De-ddwyrain a De Asia lle buont yn rhyngfridio â rhywogaethau gwyllt lleol o ieir coedwig coch gan ffurfio grwpiau gwahanol yn enetig ac yn ddaearyddol. Mae dadansoddiad o'r brîd masnachol mwyaf poblogaidd yn dangos bod gan frid y Livorno blethwaith o hynafiaid gwahanol a etifeddwyd o isrywogaeth o ieir coedwig coch.[44][45][46]
Cyrhaeddodd ieir Ewrop tua 800 CC.[47] Cynyddodd bridio dan yr Ymerodraeth Rufeinig, a lleihawyd yn yr Oesoedd Canol.[48] Datgelodd dilyniant genetig o esgyrn ieir o safleoedd archeolegol yn Ewrop fod ieir yn yr Oesoedd Canol Hwyr yn mynd yn llai ymosodol ac wedi dechrau dodwy wyau yn gynharach yn y tymor bridio.[49]
Mae hanes ieir yr Americas cyn ymyrraeth y Gorllewin yn dal i fod yn drafodaeth barhaus, ond mae ieir wy glas, a ddarganfuwyd yn America ac Asia yn unig, yn awgrymu tarddiad Asiaidd ar gyfer ieir Americanaidd cynnar.[48]
Ceir erthygl heb ei golygu gan Gwilym T. Jones ("Gwilym Ty Crwn") a ysgrifennwyd yn 2018 ac a gasglwyd gan Wil Williams[50] Mae'n disgrifio cadw ieir yn Ty Crwn, Bodorgan, 1955-1962.
Yn 1955 penderfynwyd cadw ieir ar gyfer cynhyrchu wyau i’w gwerthu. Codwyd cwt pwrpasol i’w cartrefu: cwt o frics a tho asbestos tua 27 troedfedd wrth 15 troedfedd, gyda llawr o gonctit. Roedd iddo ddrws a thair ffenast, clwydi a blychod iddynt ddodwy eu hwyau. Prynwyd 100 o gywion mis oed a yrrwyd mewn bocsus cardboard i Orsaf Bodorgan. Erbyn heddiw, does neb yn yr orsaf i dderbyn bocsus o gywion. Brid yr ieir oedd 50 o Rhode Island Red (ddim y rhai gorau am ddodwy ond yn pwyso mwy pan ddoi’n amser eu gwerthu) a 50 o White Legorn (gwell am ddodwy ond yn ysgafnach iar). Cadw’r ieir i mewn ar Deep Litter*, sef haen o wellt ceirch ar lawr y cwt. Ychwanegwyd haen newydd i gadw’r llawr yn lan, fel bo’r galw.
Roeddent yn cael eu bwydo i ddechrau ar ‘growers pellets’, ac wedyn ar ‘layers pellets’ pan ar fin dechrau dodwy (ar ôl tua chwe mis neu gynt). Jones o Valley oedd yn cyflenwi bwyd yr ieir. Lever oedd y cynyrchwyr y bwyd. Ychwanegwyd ‘grit’ hefyd oedd yn cynorthwyo treilio’r bwyd ac i sicrhau eu bod yn cael cyflenwad digonol o galsiwm. A cyflenwad o ddŵr glan, wrth gwrs.
Pryd hynny Gwilym Jones o Rhosmeirch oedd ein ‘dyn wyau ni’ - yn dod i nol y wyau bob wythnos. Byddem yn rhoi y wyau i ddechrau mewn ‘tray’ oedd yn dal dau ddwsin a hanner o wyau (6x5=30) fel heddiw. Trosglwyddwyd y ‘trays’ i focs pren ysgafn ddaliai 30 dwsin o wyau - chwech ‘tray’ bob ochr o’r bocs, (dau ddwsin a haner x 2x6=30 dwsin). Ar ol peth amser, cai’r wyau eu gradeioyn ol eu maint: large, medium, standard a small. Ar ol eu cadw i ddodwy am tua blwyddyn byddent yn cael eu gwerthu.
Byddai dyn o’r enw Zimba o Llanerchymedd (o Wlad Pwyl yn wreiddiol) yn dod i’w nol ac yn talu swllt a thair ceiniog y pwys, a’r pris yn dod o fewn chwe swllt i saith swllt yr iar. Credir i’r ieir wedyn gael eu lladd a’u gwerthu i hotels drwy ogledd Cymru. Byddai cofnodion o’r holl gostau a’r derbyniadau yn cael eu cadw. Disgwylir gael ‘cyflog’ o £1 y iar- sef £100 y flwyddyn - ‘cyflog’ derbyniol iawn yn y cyfnod hwnnw.
Yn 1962 newidiodd amgylchiadau a rhoddwyd y gora iddi i gadw ieir.*
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Ffrancolin Tsieinaidd | Francolinus pintadeanus |  |
| Ffrancolin du | Francolinus francolinus |  |
| Petrisen | Perdix perdix | .jpg) |
| Petrisen Barbari | Alectoris barbara |  |
| Petrisen fynydd Rickett | Arborophila gingica |  |
| Petrisen goed dorwinau | Arborophila javanica |  |
| Petrisen goed frongoch | Arborophila hyperythra |  |
| Petrisen goesgoch Arabia | Alectoris melanocephala |  |
| Petrisen graig | Alectoris graeca |  |
| Petrisen graig Philby | Alectoris philbyi |  |
| Petrisen siwcar | Alectoris chukar | _(39660989151).jpg) |
| Twrci llygedynnog | Meleagris ocellata |  |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
