Bryste

Dinas a sir seremonïol yn Ne-orllewin Lloegr yw Bryste (Saesneg: Bristol); y sillafiad yng ngherddi'r bardd Guto'r Glyn (c.1435 – c.1493) yw Brysto^[1]. Fe'i hadnabyddid hefyd fel Caerodor neu Caer Odor yn Gymraeg (gyda'r gair "odor" yn golygu "bwlch") . Mae'n agos i Fôr Hafren a phontydd Hafren ac fe'i lleolir 71 km i'r dwyrain o Gaerdydd. Mae Bryste ar ffin siroedd Caerloyw a Gwlad yr Haf, gydag Afon Avon yn eu gwahanu.

Lleoliad Bryste (sir seremonïol) yn Lloegr

Bryste

Math	dinas, dinas fawr, dinas â phorthladd, city of United Kingdom
Ardal weinyddol	Avon, Dinas Bryste
Poblogaeth	472,465
Sefydlwyd	1155
Pennaeth llywodraeth	Marvin Rees
Gefeilldref/i	Hannover, Toulouse, Tbilisi, Bordeaux, Porto, Kumamoto, Beira
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Gwlad	Lloegr
Arwynebedd	109.6 km²
Uwch y môr	11 metr
Gerllaw	Afon Hafren, Afon Gwy, Afon Avon
Cyfesurynnau	51.4536°N 2.5975°W
Cod post	BS
Pennaeth y Llywodraeth	Marvin Rees
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Geirdarddiad

Mae'r enw 'Bryste' yn dod o'r Hen Saesneg Brycgstow "lle'r bont". Mae'r "l" ar ddiwedd y ffurf Saesneg yn tarddu o un o nodweddion tafodiaith Saesneg Bryste, sef ychwanegu "l" weithiau ar ddiwedd geiriau sy'n gorffen gyda llafariad.

Hanes

Mae'r ddinas wedi datblygu yn bennaf fel porthladd ac roedd masnachu caethweision yn bwysig iawn ar un adeg. Yn y 18g roedd Bryste'n ganolfan bwysig ar gyfer gwaith porslen ac yn cystadlu yn y farchnad honno â gweithfeydd Plymouth a Dresden.

Mae pont grog enwog ym Mryste, Pont Grog Clifton, ar draws Afon Avon, a adeiladwyd gan Isambard Kingdom Brunel.

Gwleidyddiaeth a gweinyddiaeth

Mae Bryste'n unigryw gan fod ganddo statws sirol ers y canoloesoedd. Yn 1835 ehangwyd y ffiniau er mwyn cynnwys treflanau megis Clifton ac roedd yn fwrdeistref sirol ym 1889 pan ddefnyddiwyd y term hwn am y tro cyntaf.^{[2] [3]} Ar 1 Ebrill 1996, adenillodd ei statws fel sir (neu "swydd") pan ddiddymwyd yr enw "Swydd Avon" a daeth yn swydd unedol.^[4]

Etholaethau seneddol

Rhennir y sir yn chwe etholaeth seneddol yn San Steffan. At ddibenion gweinyddol mae'n dal i gael ei restru fel rhan o'r hen sir Avon.

• De Bryste
• Dwyrain Bryste
• Filton a Bradley Stoke
• Gogledd-orllewin Bryste
• Gorllewin Bryste
• Kingswood
• Thornbury a Yate

Adeiladau a chofadeiladau

• Castell Bryste
• Eglwys gadeiriol
• Eglwys y Teml
• Neuadd Colston
• Theatr Old Vic
• Tŵr Colston

Enwogion

• Robert Southey (1774-1843), bardd
• Isaac Rosenberg (1890-1918), bardd ac arlunydd
• Lee Evans (g. 1964), comediwr
• Paul Potts (g. 1971), canwr

Gweler hefyd

• Rhestr enwau Cymraeg ar drefi a llefydd eraill yn Lloegr

Cyfeiriadau

1. Gwefan gutorglyn.net Archifwyd 2017-10-01 yn y Peiriant Wayback; adalwyd 22 Mawrth 2018.
2. Rayfield, Jack (1985). Somerset & Avon. London: Cadogan. ISBN 0-947754-09-1.
3. "LOCAL GOVERNMENT BILL (Hansard, 16 November 1971)". hansard.millbanksystems.com. Cyrchwyd 7 Mawrth 2009.
4. "The Avon (Structural Change) Order 1995". www.opsi.gov.uk. Cyrchwyd 27 Ionawr 2013.