Тĕмен облаçĕ

Тĕмен облаçĕ (выр. Тюменьская область) — Раççей Федерацин субъекчĕ, 1944 çулхи çурлан 14-мĕшĕнче никĕсленĕ. Тĕп хули — Тĕмен.

Тĕмен облаçĕ Тюменьская область
Тĕмен облаҫӗн Ялавӗ Тĕмен облаҫӗн гербӗ
Тĕп хули	Тĕмен
Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе - шыв пайĕн %.	24 (3) 160 122[1] км²
Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе - Йышлăх	29 (9) 1 537 416[2] çын патнелле (2023) 2,63 çын çын/км² патнелле
Федераци тăрăхĕ	Урал федераци тăрăхĕ
Экономика регионĕ	Анăç-Çĕпĕр экономика районĕ
Регион номерĕ	72
Патшалăх чĕлхисем	Вырăс чĕлхи
Губернатор	Моор Александр Викторович
Вице-губернатор	Ольга Александровна Кузнечевских
Облаç думин председателĕ	Фуат Ганеевич Сайфитдинов
Гимн	Тĕмен облаçĕн гимнĕ
Вăхăт тăрăхĕ	ГВ MSK+2 (UTC+5)

Географи

Тĕмен облаçĕн лаптăкĕ 1,4 млн çх² ытла, ку тĕлĕшĕпе вăл Раççейре 3-мĕш вырăн йышăнать.

Тĕмен облаçĕн чиккисем

• Çурçĕр-анăç — Архангельск облаçĕ, Ненец автономиллĕ тăрăхĕ
• Анăç — Коми
• Кăнтăр-анăç — Свердловск облаçĕ, Курган облаçĕ
• Кăнтăр — Казахстан (Çурçĕр Казахстан облаçĕ)
• Кăнтăр-тухăç — Омск облаçĕ, Томск облаçĕ
• Тухăç — Красноярск Ен

Халăх йышĕ

Халăх шучĕпе Раççейре 11-мĕш вырăнта. 2006 çулта облаçре 3323,3 пин çын пурăннă. Халăх йышлăхĕ 2,3 çын/çм². Хулара 78,6 % халăх пурăнать.

№		Халăх йышĕ, çын (2010)[3]	% пурне терен	% темĕн халăха çырнă
	пĕтĕмпе	3 395 755	100,00 %
1	Вырăссем	2 352 063	69,26 %	73,32 %
2	Тутарсем	239 995	7,07 %	7,48 %
3	Украинсем	157 296	4,63 %	4,90 %
4	Пушкăртсем	46 405	1,37 %	1,45 %
5	Азербайджансем	43 610	1,28 %	1,36 %
6	Ненецсем	31 621	0,93 %	0,99 %
7	Хантăсем	29 277	0,86 %	0,91 %
8	Чăвашсем	25 690	0,76 %	0,80 %
9	Белоруссем	25 648	0,76 %	0,80 %
10	Нимĕçсем	20 723	0,61 %	0,65 %
11	Казахсем	19 146	0,56 %	0,60 %
12	Уйгурсем	18 668	0,55 %	0,58 %
13	Лезгинсем	16 247	0,48 %	0,51 %
14	Молдавансем	15 806	0,47 %	0,49 %
15	Эрменсем	15 542	0,46 %	0,48 %
16	Узбексем	14 743	0,43 %	0,46 %
17	Таджиксем	14 328	0,42 %	0,45 %
18	Мансисем	11 614	0,34 %	0,36 %
19	Марисем	11 042	0,33 %	0,34 %
20	Чеченсем	10 502	0,31 %	0,33 %
	ыттисем	87 986	2,59 %	2,74 %
	халăха çырнă	3 207 952	94,47 %
	халăха çырмарĕ	187 803	5,53 %

Истори

Тĕмен чăвашĕсем

Тĕп статья: Тĕмен облаçĕнчи чăваш ялĕсем

Тĕмен облаçĕнче 31 пин чăваш пурăнать. Кунта чăвашсен «Тăван» ассоциацийĕ общество пĕрлĕхĕ хастар ĕçлет. Вăл 1991 çулта чăмăртаннă.

Тĕмен тăрăхĕнче хальхи вăхăтра фольклор ушкăнĕсен шучĕ 20 яхăн. Вĕсенчен уйрăмах паллисем - Анат Тавтăри “Йăмра”, Канашри “Тантăш”, Тĕменри “Тăван”, Колесниково ялĕнчи “Чечек”...

Администрациллĕ-территориллĕ пайлану

Тĕмен облаçĕнче Хантă-Манси автономиллĕ тăрăхĕ — Югра та Ямал-Ненец автономиллĕ тăрăхĕ кĕреççĕ (тата вĕсем уйрăм Рф субъекчĕсем пекех). Анчах вĕсенчен Тĕмен облаçĕн тытăмĕнче 22 район тата 5 хула.

Хуласем

1. Тĕмен
2. Заводоуковск
3. Ишим
4. Тобольск
5. Ялуторовск

Районсем

1. Абат районĕ
2. Армизон районĕ
3. Аромаш районĕ
4. Бердюжа районĕ
5. Вагай районĕ
6. Викулово районĕ
7. Голышман районĕ
8. Заводоуковски районĕ
9. Исет районĕ
10. Ишим районĕ
11. Хусан районĕ
12. Анат Тавда районĕ
13. Омут районĕ
14. Сладковски районĕ
15. Сорокински районĕ
16. Тобол районĕ
17. Тĕмен районĕ
18. Уват районĕ
19. Упор районĕ
20. Юрга районĕ
21. Ялуторовски районĕ
22. Ярковски

Асăрхавсем

1. ХМАТпе и ЯНАТпе — 1 464 173 км²
2. 3 851 234 — ХМАТпе и ЯНАТпе
3. Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей.

Литература

• Административно-территориальное деление Тюменской области (XVII—XX вв.). — Шаблон:Указание места в библиоссылке, 2003. — 304 с. — ISBN 5-87591-025-9.
• Большая Тюменская энциклопедия. Т. 1-3. — Тюмень, 2004.
• Государственно-конфессиональные отношения и религиозные объединения в Тюменской области: Справочник / Под. ред. В. П. Клюевой. — Шаблон:Указание места в библиоссылке: Печатный дом «Тюмень», 2009. — 304 с. — ISBN 978-5-903741-02-1.
• Очерки истории Тюменской области. — Тюмень, 1994. 272 с.
• +Баянов Е.
  −{{{2}}} Птицы Тюменской области. — Шаблон:Указание места в библиоссылке, 2016. — 66 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-901434-27-7.

Каçăсем

• Тĕмен облаçĕн административлă официаллă сайчĕ 2006 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
• Тĕмен облаçĕн Думи 2006 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
• Тĕмен облаçĕ 2008 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.
• Тĕменĕн Пысăк Энциклопедийĕ 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
• Чăваш наци культура автономийĕ «Перлелĕх»(ĕçлемен каçă)
• Тӗмен кӗпӗрнаттӑрӗ чӑвашла ташланӑ
• Тӗменти Акатуя каяссишӗн икӗ кун ҫӗрулми сутнӑ