Борий

Бори (лат. Bohrium,Элементсен периодикăллă системин 107-мĕш хими элеменчĕ, символĕ Bh.

Бори/Bohrium (Bh)
Атом номерĕ	107
Ансат япалалăхăн курăмĕ	Шурă кĕмĕл е сăрă пулма пултарать
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	[267] а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	128 тесе шутлаççĕ пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[Rn]5f146d57s2
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	пм
Ион радиусĕ	пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)
Электрод потенциалĕ
Оксидлав капашĕсем	7
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	Вт/(м·K)
Шăрану температури	K
Шăраннин пайлавла ăшши	кДж/моль
Вĕрев температури	K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	кДж/моль
Моль калăпăшĕ	см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ
Решетке периочĕ	Å
c/a танлашăнни	n/a
Дебай температури	K

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Bh	107
[267]
Rn]5f146d57s2
Бори

Истори

107-мĕш элемента синтезлани çинчен чи малтан Дубнари Ю. Оганесян ушкăнĕ пĕлтернĕ^[1]. Ку ĕçĕн меслечĕ висмут-209 тата хром-54 изотопсен тĕшĕсен пĕрлешнĕ реакцин спонталлă пайланăва тĕпчессипе çыхăннă. Икĕ характерлă çурма аркану тапхăрĕ тупнă: 5 ç тата 1—2 мç. Пĕрремĕшне ²⁵⁷105 тĕшĕ арканипе çыхăнтарнă, мĕншĕн тесен ку тапхăра 105-мĕш элемента синтезланă реакцисенче те асăрханă: ²⁰⁹Bi+⁵⁰Ti, ²⁰⁸Pb+⁵¹V, ²⁰⁵Tl+⁵⁴Cr. Иккĕмĕш çурма аркану тапхăрне ²⁶¹107 изотппа çыхăнтарă. Вăл, ăсчахсем шухăшĕпе, икĕ майпа арканать:спонталлă пайланăва (20%) тата ²⁵⁷105 изотоп патне илсе çитерекен α-аркану (çурма аркану тапхăрĕ - 5ç).

1981-мĕш çулта Германири Дармштадт хулинчи йывăр ионсен институтĕнчи тĕпчевçисем (Gesellschaft für Schwerionenforschung, SGI) Дубна тĕпчевçисен реакцине ²⁰⁹Bi+⁵⁴Cr çĕнĕрен тĕпченĕ. Вĕсем ²⁶²107 тĕшĕн 5 альфа-аркануне уйăрнă ^[2].

Тата тăсăлнă тĕпчесем ²⁰⁹Bi+⁵⁴Cr реакцинче чăнах та ²⁶¹107 тата ²⁶²107 атомсем çуралнине палăртнă

[3].Анчах Дубнари тĕпчеçĕсен йăнăшĕсене те палăртнă. 5 ç яхăн çурма аркану тапхăрĕ 257105 тĕшпе мар, 258105  çыхăннă. [4]. Дубна тĕпчевçисем 262107 изотопăн альфа-аркануне сăнанă, 261107  -не мар R. C. Barber et al. Discovery of the transfermium elements. — Т. 65. — № 8.</ref>. 

Ячĕ

1992-мĕш çулхи авăн уйăхĕнче Дубна тта Дармштадт ăсчахĕсем 107-мĕш элемента Дани ăсчахне Нильс Бора асăнса нильсбори ят пама калаçса татăлнăResponses on the Report 'Discovery of the transfermium elements'. — Т. 65. — № 8.</ref>, маларах совет ăсчахĕсем 105-мĕш элемента (Дубни) нильсбори ят пама сĕннĕ пулсан та ^[5]. 1993-мĕш çулта ИЮПАК нимĕç ушкăнĕн приоритетне çирĕплетнĕ^[5], 1994-мĕш çулта бори ят сĕннĕ, мĕншĕн тесен хими элеменчĕн ячĕ нихăçанта ăсчахăн ячĕпе тата хушамтĕнчен тăман^[6]. Çак сĕнĕве 1997-мĕш çулта дани ăсчахĕсемпе канашланă хыççăн ИЮПАК çирĕплетнĕ.^[7].

Изотопĕсем

Тĕп статья: Бори изотопĕсем

261 рен пуçласа 272 таран изотопĕсем паллă. Чи çирĕп изотпĕн çурма аркану тапхăрĕ 17 ç.^[8].

Изотоп	Масса	Çурма аркану тапхăрĕ[9]	Аркану меслечĕ
261Bh	261	12+5−3 мç	α-аркану 257Db
262Bh	262	8,0±2,1 мç	α-аркану 258Db
264Bh	264	0,44+0,60−0,16 ç	α-аркану 260Db
265Bh	265	0,9+0,7−0,3 ç	α-аркану 261Db
266Bh	266	1,7+8,2−0,8 ç	α-аркану 262Db
267Bh	267	17+14−6 ç	α-аркану 263Db
272Bh	272	10+12−4 ç	α-аркану 268Db

Асăрхавсем

1. Yu. Ts. Oganessian et al. {{{пуçелĕк}}}. — Т. 273. — № 2.
2. G. Münzenberg et al. Identification of element 107 by α correlation chains. — Т. 300. — № 1.
3. G. Münzenberg et al. Element 107. — Т. 333. — № 2.
4. F. P. Heßberger et al. The new isotopes ²⁵⁸105, ²⁵⁷105, ²⁵⁴Lr and ²⁵³Lr. — Т. 322. — № 4.
6. Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1994). — Т. 66. — № 12.
7. Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1997). — Т. 69. — № 12.
8. P. A. Wilk et al. Evidence for New Isotopes of Element 107: ²⁶⁶Bh and ²⁶⁷Bh. — Т. 85. — № 13.
9. Nudat 2.3

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.

Каçăсем

• EnvironmentalChemistry.com — Bohrium
• Apsidium — Bohrium 2005 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.
• Los Alamos National Laboratory — Bohrium 2010 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
• Бори Webelements сайтра
• Бори хими элеменнчĕсен вулавăшĕнче 2016 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ.
• ОИЯИ сайчĕнче элемента синтезлани çинчен 2018 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.