Çĕртме, 25

Çу — Çĕртме — Утă
Тн	Ыт	Юн	Кç	Эр	Шм	Вр
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30
Эрнен кун ячĕсене 2009 çул валли кăтартнă

Уявсем

Славянсен туслăх, пĕрлĕлĕх кунĕ.
Китай, Тайвань, Вĕриçĕлен фестивалĕ.
Мозамбик, Пăхăнманлăх Кунĕ.
Словени, Патшалăхлăх Кунĕ.
Украина, Таможня ĕçченĕсен кунĕ.
Хорвати, Пăхăнманлăх Кунĕ.

Пулса иртнĕ

1178 — Пилĕк кентербери монахĕсем уйăх çинче хăватлă сирпенӳ курнă. Çакă уйăх метеорпа çапăнни пулнă теççĕ, ун хыççăн уйăх çинче Джордано Бруно кратерĕ пулса юлнă.
1439 — Базель соборĕ Евгений IV (Eugenius PP. IV) рим папине еретик тесе айăпланă та ăна папа шутĕнчен кăларнă.
1498 — Китайра шăл тасатмалли щетка шутласа кăларнă.
1503 — Христофор Колумб (Christoforo Colombo) карапĕ Ямайка утравĕ патĕнче шыва путнă.
1580 — лютерансен «Килĕшӳ кĕнекине» çут тĕнчене тухнă.
1630 — ДжонУинтроп (John Winthrop) апатланнă чухне АПШ-ра пĕрремĕш хут вилкăпа усă курнă.
1762 — Раççей императорĕ Пётр III православипе лютеран чиркĕвĕсене танлашиарнă.
1783 — Франци химикĕ Антуан Лоран Лавуазье (Antoine Laurent de Lavoisier) Париж тĕпчев академин пухăвĕнче шыв — водородпа кислород çыхăнăвĕ тесе пĕлтернĕ, тепĕр икĕ çултан çар инженерĕпе Жан Меньепе (Jean Baptiste Marie Charles Meusnier de la Place) çак икĕ элементсенчен синтез урлă шыв туса илнĕ.
1788 — АПШ-н Вирджин штачĕ АПШн вуннăмĕш штачĕ пулса тăрать.
1794 — Францире революци пирки Екатерина II Раççĕйре франци япалисене сутма чартарнă.
1804 — Жорж Кадудале (Georges Cadoudal), шуансен çулпуçне суд туса вĕлернĕ.
1844 — Байкал-лешъенче ылтăн тупма тытăннă.
1857 — франци сăвăçĕн Шарль Бодлерăн (Charles-Pierre Baudelaire) «Цветы зла» сăвă пуххи пичетленсе тухнă.
1858 — Британи Колумбин (Канада) пĕрремĕш хаçачĕ — «Виктория газетт» пичетленсе тухнă.
1863 — Сегун Токугава Японирен пĕтĕм ют çĕр çыннисене хăваласа яма хушнă.
1872 — Германире иезуитсен Орденăн ĕçне чарса лартнă.
1878 — Берлин конгресĕ пуçланнă; Черногорин, Сербин тата Румынин никамапăхăнманлăхне çирĕплетнĕ.
1883 — Раççейре чиркӳ прихочĕсен реформи пуçланнă.
1907 —Тифлисра Иосиф Джугашвили ертсе пынипе вăрă-хурахсем инкассаторсен каретине çаратнă.
1919 — Германире пĕтĕмпех металран пуçтарнă пассажир самолечĕ «Юнкерс» J13 пĕрремĕш вĕçеве тухнă.
1923 — Мускав тата Пĕтĕм Раççей Патриархĕ Тихон тĕрмерен тухать — уншăн вăл совет влаçне пăхăнать, контрреволюци ĕçесене сивлет, влаçсемпе килешӳ тума сĕнет.
1926 — Ленинградри Петропавловск собор куранчĕсем кун çурринче пĕремĕш хут «Интернационал» гимне вылянă.
1932 — СССР-та пĕрремĕш хут (тĕрĕслев шучĕпе) китсене тытакан «Алеут» карапĕ тинĕсе тухнă.
1935 — СССР-та политссыльнăсен тата политкатăржансен Ушуăнне салатса янă.
1935 — Парижра Тĕнчери çыравçăсен культурăна хӳтĕлес конгресĕ Тĕнчери çыравçăсен ассоциацине йĕркелесе хунă.
1946 — СССР Тĕнчери футбол федерацине кĕрет.
1950 — Корей вăрçи пуçланнă.
1953 — Берия политбюро ТК ларăвĕнче аресленĕ.
1966 — пĕрремĕш совет метеоспутникне «Космос-122» космоса хăпартнă.
1969 — «Машина времени» йĕркеленнĕ.
1971 — Аслă Британин çутĕç министрĕ Маргарет Тэтчер (Margaret Hilda Thatcher, Baroness Thatcher of Kesteven) хушнипе пуçламăш класс шкул ачисене тӳлевсĕр сĕт пама чарнă.
1975 — Мозамбик ирĕклĕхе çĕнтерсе илнĕ. Самора Машел (Samora Moises Machel) президент пулса тăрать.
1975 — Ричи Блэкмор (Ritchie Blackmore) официаллă «Deep Purple» ушкăнĕнчен тухса кайнине пĕлтернĕ.
1987 — ТК Пленумĕнче СССР-та экономика реформисене пуçламалла тенĕ.
1989 — СССР Çурçĕр флотĕнчи «Комсомолец» К-131 атомоход-шывайкиммин атом реакторне сивĕтсе тăракан системи шăтăкланать.
1991 — Словенипе Хорвати Югославирен пăхăнманлăхне пĕлтернĕ.
1992 — Украина автокефаллă чиркĕвĕ Киев патриархачĕн

православи чиркĕвĕпе пĕрлешĕннĕ.

1993 — Литвара наци валютине лита ĕçе кĕртнĕ.
1998 — Официаллă «Windows 98» операци системи тухнă.

Çуралнă

1709 — Франческо Арайя (Francesco Domenico Araia), итали кĕвĕçĕ, дирижер, неаполь опера шкулĕн юхăмĕпе ĕçленĕ.
1841 — Тихомиров Владимир Андреевич, микробиолог, вырăс фармакогностсен шкулне никĕс хураканĕ.
1849 — Садовская Ольга Осиповна, актриса.
1852 — Антонио Гауди (Antonio Plácido Guillermo Gaudí y Cornet) (ум.
1864 — Вальтер Нернст (Walther Hermann Nernst), нимĕç тĕпчевçи, физ-химие никĕслекенĕ, Нобель преми лауреачĕ (хими), 1921.
1881 — Жак де Баронселли (Jacques de Baroncelli-Javon), франци режиссёрĕ.
1884 — Даниэль-Анри Канвейлер (Daniel Henry Kahnweiler), франци кĕнеке кăлараканĕ, Пабло Пикассо (Pablo Picasso) ĕçĕсене пичетлекенĕ.
1887 — Джордж Эббот (George Abbott), америка çыравç , сценарист, режиссёр тата продюсер.
1897 — Бэзил Рэдфорд (Basil Radford), акăлчан артисчĕ.
1900 — Сёмушкин Тихон Захарович, çыравçă.
1903 — Джордж Оруэлл (чăн ячĕ Эрик Артур Блэр) (George Orwell — Eric Arthur Blair), акăлчан çыравçи, публицист, «1984» роман çыраканĕ.
1907 — Тарковский Арсений Александрович, сăвăçă.
1907 — Йоханнес Йенсен (Johannes Hans Daniel Jensen), нимĕç физикĕ, Нобель преми лауреачĕ, 1963.
1911 — Уильям Хоуард Стайн (William Howard Stein), америка тĕпчевçи, биохимик. Нобель преми лауреачĕ 1972 (хими), Стэнфорд Мурпа (Stanford Moore), Кристиан Анфинсенпа (Christian Boehmer Anfinsen) пĕрле.
1922 — Корчагин Мстислав Васильевич, режиссёр.
1923 — Ватрослав Мимица (Vatroslav Mimica), югослави режиссёрĕ.
1924 — Сидней Люмет (Sidney Lumet), америка кинорежиссёрĕ. «Двенадцать разгневанных мужчин», «Из породы беглецов», «Орфей спускается в ад», «Вид с моста», «Долгое путешествие в ночь», «Чайка», мюзикл «Волшебник» («Волшебник Изумрудного города» юмахăн паянкунхи версийĕ) кинофильмсене лартаканĕ.
1926 — Ингеборг Бахман (Ingeborg Bachmann), австри çыравçи, лирикăллă сăвăçă.
1928 — Мишель Бро (Michel Brault), канада операторĕ, режиссёр.
1928 — Абрикосов Алексей Алексеевич, физик-теоретик, академик (1987), Нобель преми 2003 лауреачĕ.
1932 — Жорж Слюйзер (George Sluizer), голланди тата америка продюсерĕ, режиссёрĕ.
1937 — Филозов Альберт Леонидович, cовет вырăс театр тата кино артисчĕ.
1937 — Болот Бейшеналиев, киргизи артисчĕ.
1937 — Йонас Томашявичюс (Jonas Tomaševičius), литва операторĕ.
1938 — Предраг Голубович (Predrag Golubovic), югослави режиссёрĕ.
1938 — Дуилио дель Прете (Duilio del Prete), итали актёрĕ.
1941 — Дени Аркан (Georges-Henri Denys Arcand), канада режиссёрĕ.
1943 — Алиев Шамиль Гимбатович, тинĕс çар карапĕсем валли хĕçпăшал шутласа тăваканĕ, конструктор.
1943 — Толоконников Владимир Алексеевич, Казахстанăн тава тивĕçлĕ артисчĕ, СССР Патшалăх преми лауреачĕ (Шариков, «Собачье сердце» фильм).
1945 — Карли Саймон (Carly Elisabeth Simon), америка юрăçĕ.
1946 — Иэн Макдональд (Ian McDonald), акăлчан рок-музыканчĕ (клавишлисем, саксофон, флейта), «King Crimson» тата «Foreigner» ушкăнсенче вылянă.
1952 — Тим Финн (Brian Timothy "Tim" Finn), австрали рок-музыканчĕ («Split Enz», «Crowded House», соло).
1954 — Дэвид Пейч (David Paich), америка рок-музыканчĕ, кĕвĕçĕ («Toto»).
1963 — Маркелов Леонид Игорьевич, Мари Эл президенчĕ.
1963 — Джордж Майкл (чăн ячĕ Георгиос Панайоту) (George Michael — Georgios Kyriakos Panayiotou — Γιώργος-Κυριάκος Παναγιώτου), акăлчан поп-юрăçĕ, грексенчен тухнă, кĕвĕçĕ, «Wham!» дуэтра юрлама тытăннă.
1964 — Эмма Суарес (Emma Suárez Bodelón), испани артистки.
1975 — Крамник Владимир Борисович, шахматист, 14-мĕш тĕнче чемпионĕ ПША версипе.
2006 — Турцири Манавгат хулинче сирпĕнӳ пулнă. 4 çын вилнĕ, темиçе теçетке çын аманнă.

Вилнĕ

1767 — Телеман Георг Филипп, нимĕç кĕвĕçи, капельмейстер, музыка ĕçченĕ.
1785 — Якоб Штелин (Jakob von Stählin), вырăс ӳнерлĕхĕн пĕрремĕш историкĕ, фейерверксен театăрне йĕркелекенĕ.
1822 — Эрнст Теодор Вильгельм Амадей Гофман, нимĕç çыравçи, кĕвĕçĕ, ӳнерçĕ.
1842 — Жан Шарль Леонар Симонд де Сисмонди (Jean-Charles-Leonard Simonde de Sismondi), швейцари историкĕ, экономист.
1916 — Томас Эйкинс (Thomas Eakins), америка ӳнерçи.
1933 — Анна Бригадере (Anna Brigadere), латыш çыравçи.
1938 — Трубецкой Николай Сергеевич, кнеç, чĕлхеçĕ, философ, филолог тата культуролог, Вена Тĕпчев Академин членĕ.
1960 — Вальтер Бааде, нимĕç астрономĕ.
1971 — Джон Бойд-Орр (John Boyd-Orr, 1. Baron of Brechin Mears), акăлчан тĕпчевçи, биолог, ООН Апат-çимĕç комисси пуçлăхĕ, Нобель преми лауреачĕ ( мир - лăпкăлăх), 1949.
1972 — Гюнтер Симон (Günter Simon), нимĕç театр тата кино артисчĕ.
1984 — Мишель Поль Фуко (Michel Foucault), франци философĕ, культура историкĕ.
1995 — Эрнест Уолтон (Ernest Thomas Sinton Walton), ирланди ядерлă физикĕ, (Кокрофт — Уолтон хăвартлаканне(ускоритель) тăваканĕ, 1932), Нобель преми лауреачĕ, 1951.
1997 — Жак Ив Кусто (Jacques-Yves Cousteau), франци океанографĕ, акваланга шутласа тăваканĕ.
1999 — Моргунов Евгений Александрович, киноактёр.
2001 — Барбара Диттус (Barbara Dittus), нимĕç актриси.

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.