Бичуринăн ăслăх ĕçĕсене Раççейре кăна мар, Европăра та çӳллĕ хакланă. 1828 çулта ăна Раççей ăслăхĕсен академийĕн пайташ-корреспондент шутне суйласа илнĕ. 1831 çулта ПарижриАзири пĕрлĕхĕн йышне кĕртнĕ. 1834, 1839, 1843, 1849 çулсенче вăл Раççейĕн ăслăх шайĕнчи чи пысăк паллине, Демидов премине тивĕçлĕ пулнă.
1777 çулхи авăн уйăхĕн 9-мĕшĕнче (ç.с.) Çĕрпӳ уесĕнчи (халĕ Чăваш Енĕн Шупашкар районĕ) Типнерялĕнче çуралнă. Ашшĕ — Яков Данилович Бичурин чиркӳре ĕçлекен (1749—1812) пулнă. Амăшĕ — Акилина Стефанова (Степанова) — хута пĕлмен. Несĕлĕсем мĕнле йăхран иккенне тӳррĕн кăтартнисем сыхланса юлнă документсенче çук. Йăлана кĕнĕ тăрăх, ашшĕ чăваш, амăшĕ вырăс пулнă пуль, теççĕ. Анчах та ку чат паллă чăнлăх мар. Апла-и, капла-и, Бичурин чăвашсем хушшинче ӳссе çитĕннĕ, çавна кура, ун чухнехи реалисене кура, чăвашах пулнă теме пулать[3][4][5][6].
1835 çулхи çу уйăхĕн 16 раççей-китай чикки патĕнчи КяхтахулинчеРаççейри пĕрремĕш китай чĕлхинчен куçаракан тăлмачсен вĕрентĕшне уçнă. Китай чĕлхине вĕрентĕшре Никита Бичурин хăй хатĕрленĕ «Китай чĕлхин грамматики» (Грамматики китайского языка, 1838) ăслăлăх кĕнекипе ăс панă.
çулсен пĕрремĕш çур пайĕнче унăн Китай империйĕнчи халăх, администраци тытăмлăхĕ, территори пайланăвĕ, саккунсем, суда ертсе пыни, ял-хуçалăх çинчен каласа паракан ĕçĕсем пичетленсе тухнă. 1851 çулта Бичурин хатĕрленĕ «Вăтам Азире авалхи вăхăтра пурăннă халăхсем çинчен пĕлӳсен пуххи» ятлă кĕнеке çутта тухнă. Кунта Китай çул çыравĕсенчен Çĕпĕр, Вăтам Ази, Туркестан, Монголи, Вăтам тата Аякри Тухăçра пирĕн эрăччен юлашки ĕмĕрсенчен пуçласа пирĕн эрăн малтанхи ĕмĕрсенче пурăннă халăхсем çинчен тупса кăларнă пĕлӳсене пуçтарнă. Ку кĕнекене нумай халăх историне тĕпченĕ чухне усă курнă. Чăвашсен аваллахне тĕпченĕ чухне те унпа усă курнă.
XX ĕмĕрте Бичурин пурнăçĕпе ĕçне тухăç тĕпчевçисемпе историксем тĕплĕн тĕпченĕ. А.Н.Бернштам, Л.И.Думан, П.Е.Скачков, Л.Н.Гумилев, В.Д.Димитриев, П.В.Денисов тата ыттисем Бичурин пурнăçĕпе паллашса тĕпченĕ, Бичурин Раççей ăслăлах синологине никĕсленине, çавăн пекех Раççейри, Вăтам Азири тата Китайрихалăхсен чĕлхисемпе культурисене тĕпчемешкĕн пысăк ӳсĕ кӳнине палăртнă.
Денисов П. В. Жизнь монаха Иакинфа Бичурина. Ч., 1997.
Петряев Е. Д. "Краеведы и литераторы Забайкалья"// Чита, 1981.
Андреевская С.И. К вопросу о деятельности Н.Я.Бичурина (о. Иакинфа) – на посту главы IХ Российской духовной миссии (1807-1821 гг.) // Вестник Бурятского университета. Сер. 4: История. – Улан-Удэ, 2002. – Вып. 4. – С. 123-128.
Андреевская С.И. Описание хуннов Н.Я. Бичуриным в работе «Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древ-нее время» // Материалы научно-практической конференции препода-вателей, сотрудников и аспирантов БГУ, посвященной 5-летию университета / сост. И.И. Осинский. – Улан-Удэ, 2001. – Ч.1. – С. 76-78.
Белкин Д.И. А.С. Пушкин и китаевед о. Иакинф (Н.Я. Бичурин) // Народы Азии и Африки. – 1974. – №6. – С. 126-131.
Бичурин Никита Яковлевич // История отечественного востоковедения до середины XIX века. – М.: Наука, 1990. – С. 289-305.
Боннер А.Г. Иакинф Бичурин в Иркутске // Опыт работы библиотек вузов и техникумов зоны Восточно-Сибирского региона и Дальнего Востока. – 1974. – Вып. 1. – С. 56-64.
Заятуев Г.Н. Н.Я.Бичурин и Д.Банзаров // Исследования по культуре народов Центральной Азии / отв. ред. Ш.Б. Чимитдоржиев. – Улан-Удэ, 1980. – С.161-165.
Климов А. Жизнь, науке отданная: к 200-летию со дня рождения Н.Я. Бичурина // Правда Бурятии. – 1977. – 1 окт.
Любимов А. О неизданных рукописях Иакинфа и проф. Ковалев-ского, хранящихся в библиотеке Казанской духовной академии // Записки Восточного отделения Русского археологического общества. – 1907. – Т. 18, вып. 1. – С. 61-64.
Миротворцев В.К. К биографии Иакинфа Бичурина // Право-славный собеседник. – 1886. – №8. – С. 410-426.
Моллесон М.И. К пятидесятилетию смерти о. Иакинфа Бичурина // Труды / ТКОРГО. – 1905. – Т. VII, вып. 1. – С. 73-77.
Мясников В. Глубокие познания и добросовестные труды: к 200-летию со дня рождения Н.Я.Бичурина // Лит. газета. – 1977. – 21 сент.
Мясников В.С. Избрание Н.Я.Бичурина в Академию наук // Проблемы Дальнего Востока. – 1996. – №5. – С.124-132.
Мясников В.С. Творческое наследие Н. Я. Бичурина и современность // Проблемы Дальнего Востока. – 1977. – №3. – С.168-177.
Скачков П.Е. Письма Бичурина из Валаамской монастырской тюрьмы // Народы Азии и Африки. – 1962. – №1. – С.100-102.
Скворцов З. Воскрешение отца Иакинфа // Науч. Татарстан. – 1996. – №1. – С.58-62 .
Тихвинский С.Л. Выдающийся русский китаевед Н.Я. Бичурин / С.Л. Тихвинский, Г.Н. Пескова // Новая и новейшая история. – 1977. – №5. – С.146-159.
Харченко Л.Н. Первый ректор Иркутской духовной семинарии о. Иакинф (Бичурин) // Русская Православная Церковь в Сибири: ис-тория и современность: материалы конф., посвящ. 350-летию основания с. Посольское и Посольскому Спасо-Преображен. монастырю, 24-26 янв. 2003 г., г. Улан-Удэ / редкол.: Л.В. Лбова (отв. ред.) и др. – Улан-Удэ, 2003. – С.130-134.
Хохлов А.Н. Н. Я. Бичурин и Российская академия наук // Вестник АН СССР. – 1978. – №6. – С.115-124.
Хохлов А.Н. Н.Я. Бичурин и его труды о Монголии и Китае // Вопросы истории. – 1978. – №1. – С.55-72.
Чимитдоржиев Ш.Б. Н.Я. Бичурин (Иакинф) // Российские монголоведы (ХVIII – начало ХХ вв.) / сост. Ш.Б. Чимитдоржиев. – Улан-Удэ, 1997. – С. 10-18.
Чугуевский Л.Н. Бичуринский фонд в архивах Института востоковедения // Проблемы востоковедения. – 1959. – №5. – С. 136-147.
Чугуевский Л. Н. Новое о рукописном наследии Н.Я. Бичурина // Народы Азии и Африки. – 1966. – №3. – С.127-130.
