From Wikipedia, the free encyclopedia
ھەڵۆ بریتییە لە کۆمەڵێک پەلەوەری ڕاوچی لە تیرەی ھەڵۆیان (Accipitridae لە تۆرەمەی Falconiformes).
ئەم وتارە سەبارەت بە باڵندەی گۆشتخۆری بەرزەفڕ نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە ھەڵۆ (ڕوونکردنەوە).| ھەڵۆ | |
|---|---|
 | |
| ھەڵۆی سەرسپی | |
| Scientific classification | |
| Kingdom: | |
| Phylum: | |
| Class: | |
| Order: | شەھێنان |
| Family: | |
نزیک بە ٦٠ جۆر باڵندەی ڕاوکەر ھەن کە بە ھەڵۆ دەناسرێن و زۆربەیان خۆماڵی ئەوراسیا و ئەفریقان. پێوەرێکی ڕوون بۆ جیاوازی و ناسینەوەی ھەڵۆکان لە دیکەی پەلەوەرەکانی تیرەی ھەڵۆیان نییە، بەڵام بەگشتی ھەڵۆکان لەوانی تر گەورەترن (بێجگە لە داڵاش)، لاقیان گەورەتر و پتەوترە، دەنووکیان گەورە و خوار و باڵەکانیان پانترە. ھەموو ھەڵۆکان بە ڕۆژ ڕاو دەکەن، چاویان تیژە و بەرزەفڕن.
ھەڵۆکان بە بۆنەی بەھێزییەوە لە زۆربەی کلتوورەکان وەک دروشم و نیشانەی شەڕ و شایەتی دەناسرێن. وێنە و پەیکەری ئەم باڵندانە لە سەر زۆر دراو و بینای مێژوویی دەبینرێ و زۆرێک لە وڵاتان، ڕێکخراوە و پارتەکانی جیھان وێنەی ھەڵۆیان وەک دروشم ھەڵبژاردووە.
ھەڵۆکان لە باری توێکاری و تایبەتمەندی فڕین لە داڵاشەکان دەچن، بەڵام سەریان پێچەوانەی داڵاشەکان بە پەڕ داپۆشراوە. ھەڵۆکان شێوەی شمقاڕەکانیش دەدەن، بەڵام گەورەترن و نێوان باڵەکانیشیان نەختێک درێژترە. جیاوازییەکی تری ھەڵۆکان لەگەڵ ئەم دوو خزمەدا لە شێوەی بژیوییاندایە، ھەڵۆکان زۆرتر نێچیری زیندوو دەگرن، بەڵام داڵاش و شمقارەکان لە کەلاک دەخۆن.[1]
ھەڵۆی نیکوباری باشووری، بچووکترین ھەڵۆیە کە تەنیا ٤٥٠ گ و ٤٠ سم دەبێ و خۆماڵی دوورگەکانی نیکوبارە. ھەڵۆی دەریایی ستەلێر بە کێشی ٦٬٧ کیلۆگرەم و ھەڵۆی فلیپینی بە درێژی یەک میتر لە پاڵ ھەڵۆی دووسپی و ھەڵۆی ھارپی گەورەترین جۆری ھەڵۆکانن.
بۆ ھەڵۆ ئەم ناوانەش لە زمانی کوردیدا بە کار دێت:
ھەڵۆکان تەنیا یەک ھاوسەر لە ژیاندا ھەڵدەبژێرن. ھێلانە لەشوێنێکی زۆر بەرز، بە تووڵ و شووڵی دار چێ دەکەن و ھەموو ساڵێک دەگەڕێنەوە سەری، بە جۆرێ کە جیقنە و پاڵ، ساڵ لەگەڵ ساڵ، لە سەر یەک کەڵەکە دەبێ و بڕێجار تا ٥٠٠ کیلۆگرەم و تا ٣ مەتر گەورە دەبێ. گەورەترین ھێلانەی ناسراو ھی دوو ھەڵۆی سەرسپی لە فلوریدای ئەمریکایە کە ٦٬١ میتر قووڵی، ٢٬٩ میتر پانی و کێشێکی سەیروسەمەر، واتە ٢٬٧٢٢ کگی ھەیە.[2]
ھەڵۆکان لە شوێنی بێقڕەدا ھێلانە دروست دەکەن و شەش تا ھەشت حەفتە لە سەر ھێلکەکانیان کڕ دەکەون. زۆربەی ھەڵۆکان دوو ھێلکە دەکەن، کە تەنیا یەکیان دەمێنێتەوە. جووچکە ھەڵۆ بە شێنەیی گەشە دەکا و لە سێ یا چوار ساڵیدا شێوەی گەورەکان دەدا.
بڕێ لە جۆرەکانی ھەڵۆ، بە جەستەی گەوەرە و ھێزی فرەوە، لە ترۆپکی ھیرەمی بژیوی گیانەوەراندا جێ دەگرن. ھەڵۆی پەڕکوور و ھەڵۆی تانجدار دەتوانن ئاژەڵی ٣٠ کیلۆگرەمی ڕاو کەن و بخۆن.[3]
جۆرە بەناوبانگەکانی ھەڵۆ:[4]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
