کەنداوی فارس

کەنداوی فارس (بە فارسی: خلیج فارس)، ھەروەھا لە وڵاتانی عەرەبی ناسراو بە کەنداو یان کەنداوی عەرەبى (بە عەرەبی: الخليج العربي)، کەنداوێکە لە ڕۆژاوای ئاسیا کە لە نێوان ئێران و نیمچەدوورگەی عەرەبی ھەڵکەوتووە^[1] و لە ڕۆژھەڵاتەوە بە تێپەڕبوون لە تەنگاوی ھورمز دەڕژێتە ناو کەنداوی عومان. دەلتای شەتەلعەرەب ھێڵی کەناریی باکووری ڕۆژاوای کەنداوەکە پێکدێنێت. ئەم کەنداوە لە دوای کەنداوی مەکسیک و کەنداوی ھەدسن بە ٢٥١،٠٠٠ کیلۆمەتری چوارگۆشەوە سێیەمین کەنداوی گەورەی جیھانە.

کەنداوی فارس
کەنداوی فارس لە ئاسمانەوە
زەوی	ڕۆژاوای ئاسیا
پۆتان
جۆر	کەنداو
Primary inflows	کەنداوی عومان
ئاوڕێژ	ئێران، عێراق، کووەیت، عەرەبستانی سعوودی، قەتەر، بەحرەین، میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان و عومان (موسەندەم)
زۆرترین درێژایی	٩٨٩ کیلۆمەتر (٦١٥ میل)
ڕووبەر	٢٥١،٠٠٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٩٧،٠٠٠ میلی چوارگۆشە)
Average depth	٥٠ مەتر (١٦٠ پێ)
زۆرترین قووڵایی	٩٠ مەتر (٣٠٠ پێ)
Water volume	٨،٧٨٠ کیلۆمەتری شەشپاڵوو (٢،١٠٠ کیلۆمەتری شەشپاڵوو)

کەنداوی فارس لە شەودا لە وێستگەی بۆشاییی نێونەتەوەیییەوە لە ساڵی ٢٠٢٠

کەنداوی فارس خاوەنی ژمارەیەکی زۆر شوێنی ماسیگرتن، ڕیفە بەرفراوانەکان (زۆرتر بەردین و ھەروەھا مەرجانی) و زۆرێک پینکتادایە، ھەرچەندە ژینگەکەی بەھۆی پیشەسازی و پیسبوونی نەوتییەوە زیانیان پێگەیشتووە.

کەنداوی فارس لە ناوچەی کەنداوی فارسدا کە بنەچەی سینۆزۆئیکی ھەیە ھەڵکەوتووە، ئەم ناوچەیە بەھۆی داڕمانی پەڕەی عەرەبی بەرەو زنجیرەچیاکانی زاگرۆس پێکھاتووە.^[2] ئاوی ئێستاکەی ناوچەکە لە ١٥،٠٠٠ ساڵ لەمەوبەرەوە بەھۆی بەرزبوونی ئاستی دەریاکان لە سەردەمی کشانەوەی بەستەڵەکی ھۆلۆسیندا پەیدا بووە.^[3]

شارە گەورەکان

ھەشت وڵات بەدرێژاییی کەنداوی فارس کەناراویان ھەیە کە بریتین لە: بەحرەین، ئێران، عێراق، کووەیت، عومان، قەتەر، عەرەبستانی سعوودی و میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان. پێگەی ستراتژیکی کەنداوی فارس وایکردووە کە ھەموو کاتێک ببێتە شوێنێکی گرنگ بۆ گەشەسەندنی مرۆڤی. ئەمڕۆکە زۆریەک لە شارە گەورەکانی ڕۆژھەڵاتی ناوین کەوتوونەتە ئەم ناوچەیە.

دوورگەی کیش، ئێران شاری کووەیت، کووەیت ئەبووزەبی، میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان ئاسمانی شەوی دوبەی، میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان بەندەر عەباس، ئێران خەسەب، موسەندەم، عومان خوبەر، عەرەبستانی سعوودی دەوحە، قەتەر مەنامە، بەحرەین ئەلفاو، عێراق

سەرچاوەکان

1. United Nations Group of Experts on Geographical Names Working Paper No. 61 2012-10-03 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., 23rd Session, Vienna, 28 March – 4 April 2006. accessed October 9, 2010
2. «A Brief Tectonic History of the Arabian basin. Retrieved from the website:». ١٧ی ئەیلوولی ٢٠١٨.
3. survive-warm-water-hot «A hot survivor». The Economist. ISSN 0013-0613. لە 2016-04-14 ھێنراوە. {{cite news}}: |archive-url= is malformed: path (یارمەتی); نرخی |url= بپشکنە (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)

بەستەرە دەرەکییەکان

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە کەنداوی فارس تێدایە.

• دەروازەی جوگرافیا
• دەروازەی ئاسیا
• دەروازەی ڕۆژھەڵاتی ناوین
• دەروازەی ئێران
• دەروازەی عێراق
• دەروازەی کووەیت
• دەروازەی عەرەبستانی سعوودی
• دەروازەی بەحرەین
• دەروازەی قەتەر
• دەروازەی میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان
• دەروازەی عومان