پان ئەفریقاییزم

پان ئەفریقاییزم یان پان ئەفریقایی، جووڵانەوەیەکی جیھانییە کە ئامانجی ھاندان و بەھێزکردنی پەیوەندی ھاودەنگییە لە نێوان ھەموو نەتەوە و ھۆزە ڕەسەنە بە ڕەچەڵەک ئەفریقییەکان. لەسەر بنەمای ئامانجێکی ھاوبەش، کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ بازرگانی کۆیلەکان لە ئۆقیانووسی ئاتلانتیک، جووڵانەوەکە زیاتر لە دەرەوەی کیشوەری ئەفریقا بەربڵاوترە و چەندین پشتیوانی ڕەوەندی ئەفریقیی بەرچاو ھەیە لە ئەمریکا و ئەورووپا.^[1][2]

پان ئەفریقایی لە خەباتەکانی گەلی ئەفریقا دژی بە کۆیلەکردن و کۆلۆنیالیزم^[3] سەرچاوەی گرتووە، ڕەنگە ئەم سەرھەڵدان و یاخیبوونانە بگەڕێتەوە بۆ یەکەمین بەرخۆدان لەسەر ئەو کەشتیانەی کۆیلەکانیان ئاڵوگۆ دەکرد. لەسەر بنەمای ئەو باوەڕەی کە یەکێتی بۆ پێشکەوتنی ئابووری و کۆمەڵایەتی و سیاسیی ئەفریقییەکان زۆر گرنگە، و ئامانجی «یەکخستن و بەرزکردنەوەی» خەڵکی بە ڕەچەڵەک ئەفریقییە.^[4]

لە ناوەڕۆکدا، پان ئەفریقایی باوەڕێکە کە گەلی ئەفریقا، چ لە کیشوەرەکە و چ لە ڕەوەند و ئاوارەکانی دەرەوەی ئەفریقا، نەک تەنھا مێژوویەکی ھاوبەش، بەڵکو چارەنووسێکی ھاوبەشیان ھەیە.^[5] بزووتنەوە بیرۆکەیی و کلتووری و سیاسییە پان ئەفریقییەکان ئەو باوەڕەیان ھەیە کە ھەموو ئەفریقییەکان و نەوەی ئەفریقییەکان سەر بە یەک «ڕەگەز» یان بە شێوەیەکی تر، ئەفریقییەکان خەڵکانێکی یەکییەتیی کلتوورین؛ ھەروەھا پان ئەفریقایی ھەستکردنە بە چارەنووسێکی مێژوویی ھاوبەشی ئەفریقییەکان لە ئەمریکا و بەگشتی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.^[6][7][8][9]

چاوگنامە

سەرچاوەکان

1. Austin, David (Fall 2007). "All Roads Led to Montreal: Black Power, the Caribbean and the Black Radical Tradition in Canada". Journal of African American History. 92 (4): 516–539. doi:10.1086/JAAHv92n4p516.
2. Oloruntoba-Oju, Omotayo (December 2012). "Pan Africanism, Myth and History in African and Caribbean Drama". Journal of Pan African Studies. 5: 190 ff.
3. Abdul-Raheem, Tajudeen (ed.), Pan Africanism: Politics, Economy and Social Change in the Twenty-first Century, New York University Press, 1996.
4. Frick, Janari, et al. (2006), History: Learner's Book, p. 235, South Africa: New Africa Books.
5. Makalani, Minkah (2011). "Pan-Africanism". Africana Age.
6. New Dictionary of the History of Ideas. The Gale Group, Inc. 2005.
7. Adejumobi, Saheed (2008-07-30). "The Pan-African Congresses, 1900-1945 •" (بە ئینگلیزی). Retrieved 2023-12-23.
8. "Pan-Africanism - Routledge Encyclopedia of Philosophy". www.rep.routledge.com (بە ئینگلیزی). Retrieved 2023-12-23.
9. "A Guide to the Development and Spread of Pan-Africanism". ThoughtCo (بە ئینگلیزی). Retrieved 2023-12-23.

• دەروازەی ئەفریقا
• دەروازەی مێژوو
• دەروازەی سیاسەت
• دەروازەی چاند

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە پان ئەفریقاییزم تێدایە.