زمانی تاجیکی

زمانی تاجیکی (بە تاجیکی: Забони тоҷикӣ) زمانێکە کە تاجیکەکان قسەی پێ‌دەکەن و زمانی فەرمی وڵاتی تاجیکستانە.^[1]

ئەلفوبێ

وتاری سەرەکی: ئەلفوبێی تاجیکی

بۆ نووسینی زمانی تاجیکی لە ئەلفوبێی کیریلی کەڵک وەردەگیرێ.

А а	Б б	В в	Г г	Ғ ғ	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	З з	И и	Й й	Ӣ ӣ	К к	Қ қ	Л л
М м	Н н	О о	П п	Р р	С с	Т т	У у
Ӯ ӯ	Ф ф	Х х	Ҳ ҳ	Ч ч	Ҷ ҷ	Ш ш	Ъ ъ
Э э	Ю ю	Я я

ھەڵسەنگاندن لەگەڵ زمانی فارسی

ئەگەرچی زمانی تاجیکی و زمانی فارسی ھەر دووکیان درێژەی زمانی فارسی دەرین بەڵام زمانی تاجیکی ھەندێک تایبەتمەندی تەرخانکراوی خۆی ھەیە کە دەبێتە ھۆی جیابوونەوەی لە زمانی فارسی؛ لەوانە:

بزوێنەکان^[2]

• زمانی فارسی دەری ٨ بزوێنی ھەبووە (a, ,i, u, ā, ī, ū, ē, ō) بەڵام ئێستا زمانی تاجیکی و فارسی ٦ بزوێنیان ھەیە؛ تاجیکی (a, i, u, o, e, ů) و فارسی (a, e, o, â, i, u).
• لە زمانی فارسیدا دوو بزوێنی ē و ōی فارسی دەری (یێی مەجھوول و واوی مەجھوول) بوونەتە دوو بزوێنی درێژی ī و ū بەڵام بە پێچەوانەی زمانی فارسی لە زمانی تاجیکیدا دوو بزوێنی درێژی ī و ū بوونەتە دوو بزوێنی کورتی i و .u
• لە زمانی تاجیکیدا بزوێنە کورتەکان (a ,i, u) وەکوو خۆیان ماونەتەوە بەڵام لە زمانی فارسیدا بوونەتە (a, e, o).
• âی زمانی فارسی کە لە āی زمانی فارسی دەری کەوتووەتەوە لە زمانی تاجیکیدا بووەتە o.

نەبزوێنەکان (کپەکان)^[3]

لە زمانی فارسیدا جیاوازییەک لە نیوان دو پیتی «غ» و «ق»» نییە و ئەم دوو پیتە وەکوو یک گۆدەکرێن بەڵام لە زمانی تاجیکیدا ئەم دوو پیتە لەگەڵ یەک جیاوازن و دەربڕینی تایبەتی خۆیان ھەیە.

وشەکان^[2]

لەبەر ئەوی کە زمانی تاجیکی لە شوێنک قسەی پێ‌کراوە کە بە زمانە ئێرانییە ڕۆژھەڵاتییەکان و زمانە تورکییەکانی ئاسیای ناوەندی نزیک بووە، کەوتووەتە ژێر کاریگەری ئەم زمانانە؛ ھەر بۆیە لە زمانی تاجیکیدا وشەی وا ھەیە کە لە زمانی فارسیدا نییە یان زۆر کەم بە کاری دەھێنن، لەوانە: کورشب‌پرک، فوتبالباز، چایجوش، پنانج، نغز، کلان و ... .

وشەگەلێکی زۆریش له زمانی ڕووسی وەرگیراوە کە بووەتە ھۆی پتەوبوونی وشەکانی تاجیکی لە بوارەکانی زانست، کۆمەڵایەتی، چاند و ... .

ڕێزمان^[2]

لە ڕێزمانیشدا زمانی تاجیکی لە ھەندێک شوێندا تایبەتمەندی خۆی ھەیە کە لە زمانی فارسیدا نییە و دەبێتە ھۆی جیاوازبوونی لەگەڵ زمانی فارسی. بۆ وێنە:

• گەردانی کرداری ڕابردوو و ئێستای خەریک:

زمانی تاجیکی	زمانی فارسی	زمانی کوردی
Mo xorda istadæ-im	Mā dārim mixorim	خەریکین دەخۆین
Mo istadæ-im xur
Mo xorda istadæ budim	Mā dāštim mixordim	خەریک بووین دەمانخوارد
Mo xorda istadæ budæ-im

• دروستکردنی کرداری لێکدراو بە ئاوەڵناوی بەرکاری:

زمانی تاجیکی	زمانی فارسی	زمانی کوردی
Davida omad	Davān āmad	بەھەڵاتن ھات
Davida raft	Davān raft	بەھەڵاتن چوو

• لە زمانی فارسیدا «را» پیتە و نیشانەی بەرکارە بەڵام لە زمانی تاجیکیدا «را» پاشگری بەرکارە و بە ناوەوە دەلکێ.

زمانی تاجیکی	زمانی فارسی	زمانی کوردی
Kitobro xondam	Ketāb rā xāndam	پەرتووکم خوێندەوە

• دروستکردنی ئاوەڵناوی بەرکاری بە پاشگری -agi کە لە زمانی فارسیدا نییە وەک raftagi.

سەرچاوەکان

1. «یاسای بنەڕەتیی تاجیکستان». لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی ئایاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی شوباتی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); زیاتر لە یەک دانە لە |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= و |archive-date= دیاری کراوە (یارمەتی)
2. ارانسکی، زبانهای ایرانی
3. ارانسکی، یوسیف. زبانهای ایرانی، چاپ دوم. تهران: چاپخانۀ توکلی، ١٣٨٦، صص ٢٩، ١١١، ١١٢ و ١١٣ ISBN ISBN 964-6961-24-X Parameter error in {{ISBN}}: Invalid ISBN.

بەستەرە دەرەکییەکان

ویکیپیدیا

ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد بە زمانی تاجیکی

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە زمانی تاجیکی تێدایە.

• دەروازەی ئەفغانستان
• دەروازەی زمان
• دەروازەی تاجیکستان