From Wikipedia, the free encyclopedia
جوولەکایەتی یان جوویەتی (بە ئینگلیزی: Judaism، بە عەرەبی: الیهودیة)، لە وشەی Iudaismusی لاتینییەوە، کە داتاشراوە لە وشەی Ioudaïsmosی گریکییەوە، دواجار لە وشەی (יהודה-یەھوداھ)ی عیبرییەوە "یەھوودا")، ئایین، فەلسەفە و ڕێگای ژیانی جوولەکەکانە. وەک لە پەرتووکی پیرۆزی عیبری (ھەروەھا ناویش دەبرێت بە تەناخ) سەرچاوەی گرتووە و دەقەکانی تری دوایی وەکو تەلموود ڕوونی دەکەنەوە، جوولەکایەتی لەلای پیاوانی ئایینی پێناسە دەکرێت بە پەیوەندییەکی پشتاوپشتی لەنێوان خودا و نەوەکانی ئیسرائیلدا. جوولەکایەتیی ڕەبانییەت پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە خودا فەرمایشتەکانی خۆی بە مووسا لەسەر چیای سینای بەھەردوو ڕێگەی تەوراتی نووسراو تەوراتی زارەکی ڕاگەیاندووە.[1] ئەم جەختکارییە بەدرێژایی مێژوو لەلایەن قەڕاییتەکان و کێبڕکێ کراوە، ئەویش جووڵەیەک بوو کە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا دەرکەوت، کە لەئێستادا ھەزاران شوێنکەوتوویان ھەیە، پێشیان وایە کە تەنیا تەوراتی نووسراو دروستە.
| جوولەکایەتی | |
|---|---|
 | |
| لقی | monotheistic religion، ئایینە ئیبراھیمییەکان |
| دامەزران | ٥. century BCE |
| ناو بە زمانی فەرمی | יַהֲדוּת |
| نەژاد | جوو، Samaritan |
| ناونراوە لەدوای | Judah/Judaea |
| دامەزرێنەر | ئیبراھیم |
| جێ | worldwide |
| شوێنی دامەزران | مێزۆپۆتامیا |
| Foundational text | تەورات، کتێبی پیرۆزی عیبری، تەلموود |
| لێکۆڵینەوە لەلایەن | Jewish studies، sociology of Jewry |
| ناوچە | worldwide |
| جێبەجێکار | Jewish leadership، ڕابی، Dayan |
| Represented by | Jewish religious community |
| بەستەری "ستاک ئێکسچەینج" | https://judaism.stackexchange.com |
| پێڕست | list of Jewish communities by country |
ئەم وتارە سەبارەت بە ئایینی جوولەکە نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە جوولەکە (ڕوونکردنەوە).بەنی ئیسرائیل لە سەردەمی مووسادا لە میسر ڕزگار دەکرێن.[2] دەگەنە بیابانی سینا [3] و تا کۆتایی ژیانی مووسا لەوێ سەرگەردان دەبن.
لە سەردەمی پێغەمبەرایەتی داووددا جوولەکەکان خاوەن دەوڵەت و پاشایەتییەکی سەربەخۆ دەبن. دوای داوود سولەیمانی کوڕی کوڕی دەبێتە پێغەمبەر و پاشا. لەم کاتەدا ھەیکەلی سولەیمان دادەمەزرێت.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
