ئۆیغوور

ئۆیغوورەکان گرووپێکی نەتەوەیی تورکن، بەشی ھەرە زۆری نەتەوەی ئۆیغوور موسڵمانی سوننە‌ن. هەرچەندە پێشتر تەنگرییەکان بوون، بەڵام تەنها کەمینەیەک هێشتا تەنگرییەت و ئایینەکانی دیکە پەیڕەو دەکەن. بەپێی ئامارێکی ساڵی ٢٠٠٨، ژمارەیان دەگاتە (٤١) میلیۆن کەس لە جیھاندا، کە بەشی ھەرە زۆریان دەکەوێتە ھەرێمی شینجیانگی چینی و باقی تری نەتەوەی ئۆیغوور بەسەر دەوڵەتەکانی تر دابەش دەبن وەک کازاخستان، مەنگۆلیا، تورکیا، ئەفغانستان، پاکستان، ئەڵمانیا، ئیندۆنیزیا، ئوسترالیا، تایوان،سعودیە‌. نەتەوەی ئۆیغوور ١٠ سەدە بەرلە ئێستا خاوەن دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان بوون بە ناوی تورکستانی ڕۆژھەڵات، بەڵام لە ساڵانی ١٧٥٩ و دواتریش ١٧٨٦ بەشێکی گەوەری لکێنرا بە چینەوە و لە ساڵی ١٩٥٠دا بەیەکجارەکی بووە بەشێک لە چینی کۆمۆنیستی. لە ساڵانی ١٩٣٣ و ١٩٤٤ ئۆیغوورییەکان توانیان خۆیان لە دەسەڵاتی چین ڕزگاربکەن، بەڵام ئەم سەربەخۆییە زۆری نەخایاند و خێرا کەوتنەوە ژێر دەستەڵاتی ئەو وڵاتە.

ئۆیغوور

ناوچەکان بە ژمارەی دانیشتووانی بەرچاو
چین (شینجیانگ)	٨٬٣٩٩٬٣٩٣ (٢٠٠٠)[1]
کازاخستان	٢٢٣٬١٠٠ (٢٠٠٩)[2]
قرغیزستان	٤٩٬٠٠٠ (٢٠٠٩)[3]
زمانەکان
ئویغوری
ئایین
زۆرینە ئیسلامی سوننە‌، کەمی مەسیحییەت، بودیزم، تەنگرییەت
گرووپە ڕەگەزییە پێوەندیدارەکان
تورک

لە ساڵی ٢٠٠٤دا ئۆیغوورییەکانی تاراوگە٬ حکوومەتێکیان لە تاراوگە دروست کرد کە ئەنوەر یوسف سەرۆکایەتی دەکات و خاوەن دەستوورە.^{[ژێدەر پێویستە]}

ئۆیغوورەکان لە سەدەی بیست و یەکدا بەردەوام لە چین چەوساونەتەوە. بۆ نموونە دەیان مزگەوتیان لەلایەن حکوومەتی چینەوە ڕووخێنراوە.^[4]

سەرچاوەکان

1. Chen، Yangbin (2008). Muslim Uyghur Students in a Chinese Boarding School. Lexington Books. p. 9. In 1990, the Uyghur population was 7,214,431, the Hui population 8,602978, according to data from the fourth national census. China's Population Statistics Yearbook 1990, www.147.8.31.44/fulltextc/disknj/nj73/10/000012.pdg, viewed on 23 July 2006. In 2000, the Uyghur population was 8,399393, and the Hui population 9,816805, according to data from the fifth national census. Tabulation of the 2000 Population Census of the People's Republic of China. China Statistics Publishing House (2002), 218–221.
2. Агентство Республики Казахстан по статистике :Итоги переписи населения Республики Казахстан 2009 года ٨ی شوباتی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە....Численность населения Республики Казахстан по итогам переписи населения 2009 года на момент счета на 12 часов ночи с 24 на 25 февраля 2009г. составила 16004,8 тыс. человек . Доля уйгуров в общей численности населения страны составила – 1,4%.Численность казахов увеличилась по сравнению с предыдущей переписью на 26,1% и составила 10098,6 тыс. человек. Увеличилась численность узбеков на 23,3%, составив 457,2 тыс. человек, уйгур - на 6%, составив 223,1 тыс. человек. Снизилась численность русских на 15,3%, составив 3797,0 тыс. человек; немцев - на 49,6%, составив 178,2 тыс. человек; украинцев – на 39,1%, составив 333,2 тыс. человек; татар – на 18,4%, составив 203,3 тыс. человек; других этносов – на 5,8%, составив 714,2 тыс. человек.
3. Национальный статистический комитет Кыргызской Республики : Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года в цифрах и фактах - Архив Публикаций - КНИГА II (часть I в таблицах) : 3.1. Численность постоянного населения по национальностям
4. «The Guardian: Bulldozing mosques: the latest tactic in China's war against Uighur culture».

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئۆیغوور تێدایە.

• دەروازەی ئیسلام
• دەروازەی چین
• دەروازەی ڕووسیا