ناکۆکیی تورکیا و پەکەکە

ناکۆکیی تورکیا و پەکەکە ناکۆکی و جەنگە کە لە ساڵی ١٩٨٤ەوە لەنێوان حکووەتی تورکیا و ھێزەکانی پارتی کرێکارانی کوردستان دەستی پێکردووە، کاتێک کە حکوومەتی تورکیا ڕەتی کردەوە ئازادی و ماف و خوێندن بەزمانی کوردی و حوکمەتی ئۆتۆنۆمی، بدات بە باکوری کوردستان، عەبدوڵا ئۆجالان (ئاپۆ) جەنگی لە دژی حوکمەتی تورکیا ڕاگەیاند ـە مەبەستی سەربەخۆیی هەر چوار پارچەی کوردستان یان کوردستانی گەورە، ئەمە پاش ئەوەی کە پارتی کرێکارانی کوردستان لە پەرلەمانی تورکیا سوکایەتیان پێکرا و کوردەکانیان بە "شاخستانەکان" ناو برد.

ناکۆکیی تورکیا و پەکەکە
بەشێک لە سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا
نەخشەی جەنگی نێوان پەکەکە و تورکیا
ڕێکەوت c. ٢٧ی تشرینی دووەمی ١٩٧٨–تا ئێستا (٤٥ ساڵ، و ١١ مانگ، و ١ ھەفتە، و ١ ڕۆژ) شوێن ڕۆژھەڵاتی تورکیا هەرێمی کوردستان دۆخ بەردەوامە: Peace process attempt during 2012–15
شەڕکەرەکان
تورکیا ھێزە جەکدارەکانی تورکیا ھێزەکانی گشتی پۆلیسی تورکیا ھێزەکانی پاراستنی گووندەکان جەندرمە ھێزەکانی دیکە: Counter-Guerrilla[ژێدەر پێویستە]	پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) کۆما جڤاکێن کوردستان ھێزەکانی پاراستنی گەل ھێزێن سەپخۆیێن کوردیستانێ YDG-H: یاکینەی پاراستنی سڤیل یەکەی پاراستنی ژنان HBDH MLKP TKP/ML-TİKKO پشتگیری لەلایەن:  ئەرمەنستان[1]  یۆنان[2][3]  یەکێتیی سۆڤیەت (until 1991)[4][5]  سووریا (until October 1998)[4][6][7][8] Iraq (until 2003)[9]داڕێژە:Verify source Libya (until 2006)[10]داڕێژە:Verify source  میسر (since 2016)[11] ASALA (1970s–1988)[12]داڕێژە:Verify source PJAK[13]وپ:ھەموو ناکۆکییە دروستیبوونەکان[گوماناوی ] ھەڵۆکانی ئازادی کوردستان
فەرماندە و سەرکردەکان
Current commanders ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بیناڵی یەڵدرم ھولوسی ئاکار Past commanders: عوسمان پاموکۆئۆغلو کەنعان عەفرین توگورت ئۆزالl Süleyman Demirel ئەحمەدNecdet Sezer بوڵێت ئێڤەجارت مەسعوود یەڵماز Necmettin Erbakan Tansu Çiller Işık Koşaner İlker Başbuğ Yaşar Büyükanıt Hilmi Özkök Hüseyin Kıvrıkoğlu İsmail Hakkı Karadayı Doğan Güreş Necip Torumtay Necdet Üruğ Nurettin Ersin	Current commanders Murat Karayılan Bahoz Erdal Cemil Bayık Mustafa Karasu Duran Kalkan tr (Ali Haydar Kaytan) Zübeyir Aydar Haji Ahmadi[14] Past commanders: Abdullah Öcalan  (گیراو) Şemdin Sakık  (گیراو) Osman Öcalan Mahsum Korkmaz † Nizamettin Taş Mazlum Doğan  (گیراو) Kani Yılmaz † Hüseyin Yıldırım Haki Karer † Halil Atac
ھێز
ھێزە جەکدارەکانی تورکیا: 639,551:[15] Gendarmerie: 148,700[16] Police: 225,000 Village Guards: 60,000[17] Total: 948,550 (not all directly involved in the conflict)	پارتی کرێکارانی کوردستان: 4,000–32,800[18][19] PJAK: 1,000[20]–3,000[21] TAK: A few dozen[22] Total: ≈5,000–32,800[19]
زەرەر و زیانە گیانییەکان
5,347 soldiers, 283 police officers and 1,466 village guards killed, 95 captured (24 currently held)[23][24] Total: 7,230 killed (Turkish claim)[25][26]	Total: 27,374–34,704 killed, 1,480 captured (Turkish claim)[26][27][28]
Total killed: 40,000–45,000[29][30] Civilian Casualties: 6,741 killed and 14,257 wounded (Turkish claim)[26] 18,000–20,000 Kurds executed and 2,400–4,000+ villages destroyed by the Turkish government (Independent human rights reports and other estimates)[31][32][33][34] 17,000 missing[35][36] 3,000,000+ displaced[37]
Turkish Hezbollah also known as Kurdish Hezbollah or just Hizbullah in Turkey, is a mainly Sunni Islamist militant organization, active against the Kurdistan Workers' Party (PKK) and the Government of Turkey.[38][39][40][41][42]

ئێستا پەکەکە نزیکەی ١٠٠٫٠٠٠ جەنگاوەر یان گەریلاـیان هەیە لە چیای قەندیلەوە هەتا حەلەب و ئامەد و عەفرین ، شەڕی زۆر سەخت دژی حوکمەتی تورکیا ئەکەن، تا ئێستا حوکمەتی تورکیا نەیتوانیوە شکستیان پێبێنێت، زیاتر لە ٥٠٠٫٠٠٠ سەربازی تورک کوژراون^{[ژێدەر پێویستە]} بەدەستی گەریلاکانی پەکەکە، و چەندین ئەفسەر و جەنەڕاڵی گەورەی تورکیان لەناوبردووە. تا ئێستاش سووکایەتی و دژایەتیەکانی حوکمەتی تورک بەرامبەر کوردەکانی باکوور ماوە، بەڵام بە هیچ شێوەیەک حوکمەتی تورکیای ترسنۆک ناتوانێت بەرەنگاری کورد ببێتەوە، هەروەک چۆن دیارە هەموو ساڵێک لە ڤیستیڤاڵی نەورۆز بە ملیۆنان کورد بەژداری ئەکەن و بە زمانی کوردی ووتار ئەخوێنن و ئاڵای کوردستانیان بە دەستەوەیە و خۆشی و شادی دەر ئەبڕن.

سەرچاوەکان

1. «Armenian animosity rekindled through PKK terror». Al-Monitor. 7 March 2016. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 11 March 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |deadurl= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
2. «Ocalan: Greeks supplied Kurdish rebels». BBC News. 2 June 1999. لە 21 July 2013 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی)
3. «Turkey says Greece supports PKK». Hürriyet Daily News. 1 July 1999. لە 21 July 2013 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی)
4. Faucompret، Erik (2008). Turkish Accession to the EU: Satisfying the Copenhagen Criteria. Hoboken: Taylor & Francis. p. 168. ISBN 978-0-203-92896-7. The Turkish establishment considered the Kurds' demand for the recognition of their identity a threat to the territorial integrity of the state, the more so because the PKK was supported by countries hostile to Turkey: Soviet Union, Greece, Cyprus, Iran and especially Syria. Syria hosted the organization and its leader for twenty years, and it provided training facilities in the Beka'a Valley of Syrian-controlled northern Lebanon.
5. Shapir، Yiftah (1998). The Middle East Military Balance, 1996. Jerusalem, Israel: Jaffee Center for Strategic Studies, Tel Aviv University. p. 114. ISBN 978-0-231-10892-8. The PKK was originally established as a Marxist party, with ties to the Soviet Union
6. «Syria and Iran 'backing Kurdish terrorist group', says Turkey». The Telegraph. 3 September 2012. لە 17 October 2012 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی)
7. Bal، İdris (2004). Turkish Foreign Policy In Post Cold War Era. Boca Raton, Fl.: BrownWalker Press. p. 359. ISBN 978-1-58112-423-1. With the explicit supports of some Arab countries for the PKK such as Syria...
8. Mannes، Aaron (2004). Profiles In Terror: The Guide To Middle East Terrorist Organizations. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers. p. 185. ISBN 978-0-7425-3525-1. PKK has had substantial operations in northern Iraq, with the support of Iran and Syria.
9. «Terrorism Havens: Iraq». Council on Foreign Relations. ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٥. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە. Saddam has aided...the Kurdistan Workers' Party (known by its Turkish initials, PKK), a separatist group fighting the Turkish government.
10. {{citation}}: بیرخستنەوەی واڵا (یارمەتی)
11. «Are the PKK and Cairo new allies?». Rudaw. ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٦. Cairo allegedly gave the PKK delegation funds and weapons after the second meeting, the report adds.
12. «III. International Sources of Support». Federation of American Scientists. لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
13. «PJAK attacks along Iran borders decline». PressTV. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی نیسانی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی نیسانی ٢٠١٥ ھێنراوە. ٢ی نیسانی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
14. «PJAK attacks along Iran borders decline». Presstv.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە. ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
15. «NEWS FROM TURKISH ARMED FORCES». Turkish Armed Forces. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە November 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= (یارمەتی)
16. «Turkey's Paramilitary Forces» (PDF). Orbat. 25 July 2006. p. 33. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٧ی ئازاری ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |deadurl= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی) ٢٧ی ئازاری ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
17. «Turkey's 'village guards' tired of conflict». My Sinchew. ١٩ی نیسانی ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی نیسانی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئابی ٢٠١٠ ھێنراوە.
19. «The PKK in Numbers». Sabah News Agency. ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تەممووزی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
20. ISN Kurdish strike reminder of forgotten war, 26 February 2007
21. Iran's Kurdish Threat: PJAK ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣ لە Archive.is، ئەرشیڤ کراوە, 15 June 2006
23. 14 taken (May 1993), ١١ی ئایاری ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. 8 taken (Oct. 2007), 23 taken (2011-12), ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. 8 released (Feb. 2015), 20 taken/released (June-Sep. 2015), 20 held (Dec. 2015), 2 taken (Jan. 2016), total of 95 reported taken
24. 20 as of Dec. 2015, 2 taken Jan. 2016, total of 22 reported currently held
25. «How many martyrs did Turkey lost?». Internethaber. لە 7 December 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)
26. «Nearly 7,000 civilians killed by PKK in 31 years». لە ڕەسەنەکە لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ھێنراوە.
28. «Turkey counts cost of conflict as Kurdish militant battle rages on». لە ڕەسەنەکە لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٦ ھێنراوە.
29. Turkish forces kill 32 Kurdish militants in bloody weekend as conflict escalates
30. «PKK declares end to unilateral truce in Turkey». AFP. ٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥.
32. Everyday occupations experiencing militarism in South Asia and the Middle East (1st ed. ed.). Philadelphia: University of Pennsylvania Press. 2013. p. 14. ISBN 0-8122-0783-1. {{cite book}}: |edition= دەقی زیادەی ھەیە (یارمەتی)
33. The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization and identity. Cambridge: Cambridge University Press. 2005. p. 81. ISBN 0-521-68426-9.
36. «Turkey sees Kurdish threat in Syria unrest». Asia Times. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
38. «Turkish Hezbollah (Hizbullah) / Kurdish Hezbollah». Turkish Weekly. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە 27 December 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |deadurl= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی) ٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
39. «The real challenge to secular Turkey». The Economist. لە 27 December 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)
40. Characteristics of Turkish Hezbollah: Implications for Policy and Programs. University of Baltimore. 2008.
41. «The Defeat of Turkish Hizballah as a Model for Counter-Terrorism Strategy». the Department of National Security Affairs. لە ڕەسەنەکە لە ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 27 December 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |dead-url= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
42. «A New Front in the PKK Insurgency». International Relations and Security Network (ISN). International Relations and Security Network (ISN). 2010. لە 27 December 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)

• دەروازەی شەڕ
• دەروازەی جوگرافیا
• دەروازەی کوردستان
• دەروازەی تورکیا
• دەروازەی عێراق
• دەروازەی سووریا