From Wikipedia, the free encyclopedia
محەممەد عەلی فرووغی(بە فارسی: محمدعلی فروغی؛[1][2] ١ی ئابی ١٨٧٧ لە تاران – ٥ی کانوونی دووەمی ١٩٤٢ لە تاران) ناسیۆنالیزم، ڕووناکبیر، وەرگێڕ، نووسەر، فەیلەسووف، مێژوونووس، ڕۆژنامەنووس، سیاسەتمەدار، دیپلۆماتکار، نوێنەر و سەرۆکی پەرلەمان و وەزیر و سەرۆک وەزیرانی ئێران بووە. لە دامەزراندنی زانکۆی تاران ڕۆڵێکی گرنگی ھەبووە و ھەروەھا دامەزرێنەر و یەکەم سەرۆکی ئەکادیمیای ئێرانە. فرووغی ھەمان ڕۆڵی لە کۆمەڵەی نیشتمانی دێرینەکان گێڕاوە، کە ھەوڵی بە دامەزراوەییکردنی پاراستن و پاراستنی شوێنەوارە مێژوویییەکانی ئێران دەدا. ھەروەھا فۆرۆغی چەندین بەرھەمی ئەدەبی گرنگی ڕاستکردووەتەوە کە بەناوبانگترینیان کتێبی گشتییەکانی سەعدییە. ھەروەھا یەکەم کتێبی تایبەت بە فەلسەفەی ڕۆژاوا لەلایەن ئەوەوە نووسراوە. جگە لەمانە، فرووغی چەندین بەرھەمی لەسەر مێژوو (بەتایبەت مێژووی ئێرانی کۆن)، ئابووری و یاسا نووسیوە.[3][4] فرووغی یەکێک لە چالاکوان و تێکۆشەرانی گرینگی شۆڕشی دەستووری ئێران بوو. لە ماوەی دوای جەنگی جیھانی یەکەمدا ئەندامی شاندی ئێران بووە لە کۆنفرانسی ئاشتی پاریس (١٩١٩) و کۆمەڵەی گەلان. لە سەردەمی قاجاردا چەندین جار بووەتە وەزیر و دوو جار ئەندامی جڤاتی نیشتمانی بووە و جارێکیش سەرۆکی دادگای باڵای تەمیز (دادگای وڵات) بووە. لە ساڵی ١٩٢٥ و دوای پەسەندکردنی لەناوچوونی شانشینی قاجاڕەکان کە تێیدا ڕۆڵی سەرەکی و یەکلاکەرەوەی ھەبووە، بووە سپۆنسەری سەرۆک وەزیران. لەگەڵ گواستنەوەی دەسەڵاتی پاشایەتی لە قاجارەوە بۆ پەھلەوی، فرووغی وەک یەکەم سەرۆکوەزیرانی سەردەمی پەھلەوی لە ھەنگاوی یەکەمدا ڕێوڕەسمی تاجە گوڵینەی ڕەزا شا بەڕێوەبرد. ماوەیەکی زۆر ئاشنای ئاتاتورک بووە و لەسەر پێداگری ئەو[5] ڕەزاشا گەشتێکی بۆ تورکیا کرد و دوای ئەم سەفەرە ھەندێک چاکسازی ئەنجامدرا.
| محەممەد عەلی فرووغی | |
|---|---|
 | |
محمدعلی فروغی ذكاءالملک  | |
| لەدایکبوون | ١ی ئابی ١٨٧٧ تاران |
| مەرگ | ٢٧ی تشرینی دووەمی ١٩٤٢ (٦٥ ساڵ ژیاوە) تاران |
| گۆڕ | Ibn Babawayh Cemetery |
| زانکۆ |
|
| پیشە | سیاسەتوان، literary، دیپلۆمات، ڕۆژنامەوان، نووسەر، مامۆستای زانکۆ |
| حیزب | Revival Party |
| واژوو | |
 | |
| پلە | Member of the Islamic Consultative Assembly |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
