قەرائیان

قەرائیان نەتەوەێکی تورکن کە زۆربەیان لە ئەوروپای ناوەڕاست و ڕۆژهەڵات دەژین و پەیڕەوی لە جوولەکایەتی دەکەن.

قەرائیان

پیاوانی قەرائی بە جلوبەرگی نەریتی، کریمیا، سەدەی نۆزدەهەم.
ژمارەی سەرجەمی دانیشتووان
٢١ هەزار
ئیسرائیل	٥٠٠[1]
ئوکراینا (بێ کریمیا)	٤٥٠[2][3]
کریمیا	٢٩٥[4]
پۆڵەندا	٣٥٠[5]
کازاخستان	٢٣١[6]
ڕووسیا (بێ کریمیا)	٢١٥[7]
لیتوانیا	١٩٢[8]
زمانەکان
زمانی قەرائیم, ڕووسی، ئۆکرانی، تورکی
ئایین
جوولەکایەتی, مەسیحییەت[9][10]
گرووپە ڕەگەزییە پێوەندیدارەکان
قرمچاقان و تورکەکان

مێژوو

چەندین سەدە لە کریمیا دەژین. ئەوان لە تورکەکانی ئاسیای ناوەڕاستەوە سەرچاوەیان گرتووە کە داگیریان کردووە بۆ سەر کریمیا و بڕیاریان داوە بچنە ئایینی جوولەکە و نیشتەجێ بن.^[11][12] خەڵکەکە خۆیان ئەمەیان پشتڕاست کردووەتەوە و دەڵێن هیچ خوێنێکی سامییان نییە و بە تەواوی تورکین بەڵام لە ڕووی ئایینییەوە جوولەکەن.^[13]

لە سەدەی نۆزدەهەمدا تورکبوونیان کردە بیانوو بۆ ئەوەی نەبنە ئامانجی نازی و ڕووسەکان. ئەمەش وایکرد کە هۆلۆکۆست دەستیان لێنەداون، بە پێچەوانەی جولەکەکانی تری تورک، وەک قرمچاقان کە خەریک بوو لەناو ببرێن.  قەرەیەییەکان یارمەتی شاردنەوەی قرمچاقان لە نازییەکان دەدا و یارمەتیان دەدا لە ژیاندا بمێننەوە هە سەلامەت بوون، بەڵام هێشتا ناچار بوون کارێکی زۆر نامرۆڤانە ئەنجام بدەن. ئەوان هەمیشە شانبەشانی قرمچاقان ژیاون، کە یەکێکی دیکەیە لە نەتەوەی جوولەکە تورکەکان.^[14][15]

سەرچاوەکان

1. The Karaites of Galicia : an ethnoreligious minority among the Ashkenazim, the Turks, and the Slavs, 1772-1945. Brill. 2008. ISBN 978-90-47-44288-2.
2. 1,196 Karaites in the Ukraine as a whole (including the Crimea) Распределение населения по национальности и родному языку УКРАИНА Distribution of the population by nationality and mother tongue, Ukraine (Russian language version)
3. Population in Autonomous Republic of the Crimea = 671, population in Sevastopol city council area = 44. 671+44 = 715. Распределение населения по национальности и родному языку, Автономная Республика Крым (Distribution of the population by nationality and mother tongue, Autonomous Republic of the Crimea )
   Распределение населения по национальности и родному языку, Г.Севастополь (горсовет) (Distribution of the population by nationality and mother tongue, Sevastopol city council)
4. «Национальный состав населения Российской Федерации согласно переписи населения 2021 года». لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
5. Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna.Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011.
6. «Global population data, UN».
7. «Национальный состав населения Российской Федерации согласно переписи населения 2021 года». لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
8. https://osp.stat.gov.lt/en/gyventoju-ir-bustu-surasymai1
9. Album "Archive of the Dmitri Penbeck’s family" – compiled by V. Penbek — Simferopol-Slippery Rock, 2004. — C. 24
10. Кропотов В. С. Военные традиции крымских караимов — Симферополь, 2004. — C. 75
11. «Karaites of Crimea: History and Present-Day Situation in Community». video-en.jewseurasia.org. لە ٥ی شوباتی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
12. "The second avenue of approach, which, due to the specificity of the activities of Karaite community, is mostly supported by researchers in Eastern Europe, is related with the transformation of Karaite identity. Researchers tend to accept the theory of Karaite Khazarian origins, and apply it in their studies. Because of its limitations – the critical application of this approach to the Karaites history before the 20th c. is logically almost impossible – the Karaite studies are not sufficiently developed in this region. And in the last decades this approach attracts even less adherents – with an exception of more of descriptive nature, journalistic initiatives, which are supported by Lithuanian Karaite community. While the Khazarian approach is rather critically assessed by the academic community". Dovile Troskovaite. "Identity in Transition: The Case of Polish Karaites in the first half of the 20th century". University of Klaipeda (Lithuania), 2013, p. 210
13. Blady 2000, pp. 113–130.
14. Green passim.
15. «Somewhat Jewish, Fully Russian: Crimea Karaites Recall Past Glory». Haaretz (بە ئینگلیزی). 2014-03-30. لە 2019-12-18 ھێنراوە.

• دەروازەی ڕووسیا
• دەروازەی ھۆلەند
• دەروازەی کازاخستان
• دەروازەی ئوکراینا
• دەروازەی لیتوانیا
• دەروازەی بیلاڕووس
• دەروازەی پۆڵەندا

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە قەرائیان تێدایە.