زمانی ڕۆمانی

ڕۆمانی ( /ˈrɒməni, ˈroʊ-/ ROM-ə-nee, ROH- ; ^{[١] [٢] [٣] [٤]} ھەروەھا بە ڕۆمانیس ، ڕۆمان /ˈrɒmənɪs/ ROM-ən-iss ، ^[٥] ڕۆما ناسراوە، زمانێکی گەورەی ھیندۆ-ئارییە لە کۆمەڵگا ڕۆمانییەکان ^[٦] بەپێی زانیارییەکانی Ethnologue ، حەوت جۆری زمانی ڕۆمانی ئەوەندە جیاوازن کە بە زمانی تایبەت بە خۆیان ھەژمار دەکرێن، گەورەترینیان بریتین لە ڤلاکس ڕۆمانی (نزیکەی ٥٠٠ ھەزار قسەکەر)، ^[٧] بەڵکان ڕۆمانی (٦٠٠ ھەزار)، ^[٨] و سینت ڕۆمانی (٣٠٠ ھەزار). ^[٩] ھەندێک لە کۆمەڵگا ڕۆمانییەکان بە زمانی تێکەڵاو قسە دەکەن لەسەر بنەمای زمانی دەوروبەریان لەگەڵ وشەسازیی وەرگیراو لە زمانی ڕۆمانی، ئەمانە لەلایەن زمانزانەکانەوە بە جۆرەکانی پارا-ڕۆمانی ناسراون، نەک زاراوەی خودی زمانی ڕۆمانی.

جیاوازی نێوان جۆرە جیاوازەکان دەتوانێت بەقەد جیاوازی نێوان زمانە سلاڤیەکان گەورە بێت. ^[١٠]

ناونان

قسەکەرانی زمانەکە بەزۆری زمانەکە بە rromani ćhib ناودەبەن "زمانی ڕۆمانی" یان ڕۆمانیس (ڕێکخراو) "بە شێوەیەکی ڕۆمی". ئەمەش لە وشەی ڕۆمانی rrom وەرگیراوە، بە واتای یان "ئەندامێکی گروپی (ڕۆمانی)" یان "مێرد"، ھەروەھا ئەمە سەرچاوەی زاراوەی "ڕۆما"یە لە زمانی ئینگلیزیدا، ھەرچەندە ھەندێک گروپی ڕۆمای بە بەکارھێنانی ناوی جنۆکە (بۆ نموونە 'کاالێ'، 'سینتی') ئاماژە بە خۆیان دەکەن. ^[١١]

دابەشبوونی جوگرافی

زمانی ڕۆمانی تاکە زمانی ھیندۆ-ئارییە کە بەنزیکەیی تەنیا لە ئەوروپا قسەی پێدەکرێت.^[١٢]

زۆرترین ناوچەی چڕبوونەوەی ڕۆمانی زمانەکان لە باڵکان و ناوەڕاستی ئەوروپادا دەبینرێن، بەتایبەتی لە ڕۆمانیا، بولگاریا، باکووری مەقدۆنیا و سلۆڤاکیا^[١٣] ھەرچەندە ھیچ ئامارێکی جێی متمانە نییە بۆ ژمارەی ووردی قسەکەرانی ڕۆمانی، بەڵام ڕێژەی خەمڵێنراوی قسەکەرانی ڕۆمانی لە یەکێتی ئەوروپا نزیکەی ٣.٥ ملیۆن کەسە، ئەمەش وایکردووە کە گەورەترین زمانی کەمینە قسەکەرەکان بێت لە یەکێتی ئەوروپادا.^[١٣]

ڕۆمانی لە سەردەمی مۆدێرن

ڕۆمانی چەندین وشەی بە قەرز داوە بە ئینگلیزی وەک pal (لە کۆتاییدا لە سانسکریتی bhrātar ەوە ھاتووە "برا" ^[١٤] ). وشەکانی تری ڕۆمانی بەگشتی زاراوەی بەریتانی بریتین لە gadgie (مرۆڤ)، ^[١٥] shiv یان chiv (چەقۆ). ^[١٦] زمانی زگماکی شارستانی بەریتانی ئاستێکی بەرزبوونەوەی کاریگەری ڕۆمانی نیشان دەدات، ^[١٥] لەگەڵ ھەندێک وشە کە لە فەرھەنگی ئینگلیزی ستاندارددا وەرگیراون (بۆ نموونە، chav لە وشەیەکی گریمانەکراوی ئینگلیز-ڕۆمانی، ^[١٥] بە واتای "کوڕی بچووک"، لە زۆرینەدا لە شێوەزارەکان). ^[١٧] ھەوڵ ھەیە بۆ فێرکردن و ئاشناکردنی ڤلاکس-ڕۆمانی بە نەوەی نوێی ڕۆمانی بۆ ئەوەی ڕۆمانی کە لە ناوچە جیاوازەکانی جیھان قسەی پێدەکرێت لە ڕێگەی یەک زاراوەی ڕۆمانییەوە بەیەکەوە ببەسترێتەوە. پەیمانگای ھیندی بۆ لێکۆڵینەوەکانی ڕۆمانی، چاندێگار لە ماوەی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا چەندین وانەی زمانی ڕۆمانی لە ڕێگەی گۆڤاری ڕۆمای خۆیەوە بڵاوکردەوە. ^[١٨]

ناوبەناو وشەی وەرگیراو لە زمانەکانی تری ھیندۆ-ئێرانی, وەک ھیندی، بە ھەڵە بە ڕۆمانی ناودەبرێت بەھۆی لێکچوونە ڕووکەشییەکان (بەھۆی ڕەگێکی ھاوبەش)، وەک cushy ، کە لە ئوردووەوە ھاتووە (خۆی وەرگیراوە لە xuš فارسییەوە ) بە واتای "نایاب، تەندروست، دڵخۆش".^[١٤]