زمانی تاجیکی (بە تاجیکی: Забони тоҷикӣ) زمانێکە کە تاجیکەکان قسەی پێ‌دەکەن و زمانی فەرمی وڵاتی تاجیکستانە.[1]
بۆ نووسینی زمانی تاجیکی لە ئەلفوبێی کیریلی کەڵک وەردەگیرێ.
| А а | Б б | В в | Г г | Ғ ғ | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | Ӣ ӣ | К к | Қ қ | Л л |
| М м | Н н | О о | П п | Р р | С с | Т т | У у |
| Ӯ ӯ | Ф ф | Х х | Ҳ ҳ | Ч ч | Ҷ ҷ | Ш ш | Ъ ъ |
| Э э | Ю ю | Я я |
ئەگەرچی زمانی تاجیکی و زمانی فارسی ھەر دووکیان درێژەی زمانی فارسی دەرین بەڵام زمانی تاجیکی ھەندێک تایبەتمەندی تەرخانکراوی خۆی ھەیە کە دەبێتە ھۆی جیابوونەوەی لە زمانی فارسی؛ لەوانە:
بزوێنەکان[2]
- زمانی فارسی دەری ٨ بزوێنی ھەبووە (a, ,i, u, ā, ī, ū, ē, ō) بەڵام ئێستا زمانی تاجیکی و فارسی ٦ بزوێنیان ھەیە؛ تاجیکی (a, i, u, o, e, ů) و فارسی (a, e, o, â, i, u).
- لە زمانی فارسیدا دوو بزوێنی ē و ōی فارسی دەری (یێی مەجھوول و واوی مەجھوول) بوونەتە دوو بزوێنی درێژی ī و ū بەڵام بە پێچەوانەی زمانی فارسی لە زمانی تاجیکیدا دوو بزوێنی درێژی ī و ū بوونەتە دوو بزوێنی کورتی i و .u
- لە زمانی تاجیکیدا بزوێنە کورتەکان (a ,i, u) وەکوو خۆیان ماونەتەوە بەڵام لە زمانی فارسیدا بوونەتە (a, e, o).
- âی زمانی فارسی کە لە āی زمانی فارسی دەری کەوتووەتەوە لە زمانی تاجیکیدا بووەتە o.
نەبزوێنەکان (کپەکان)[3]
لە زمانی فارسیدا جیاوازییەک لە نیوان دو پیتی «غ» و «ق»» نییە و ئەم دوو پیتە وەکوو یک گۆدەکرێن بەڵام لە زمانی تاجیکیدا ئەم دوو پیتە لەگەڵ یەک جیاوازن و دەربڕینی تایبەتی خۆیان ھەیە.
وشەکان[2]
لەبەر ئەوی کە زمانی تاجیکی لە شوێنک قسەی پێ‌کراوە کە بە زمانە ئێرانییە ڕۆژھەڵاتییەکان و زمانە تورکییەکانی ئاسیای ناوەندی نزیک بووە، کەوتووەتە ژێر کاریگەری ئەم زمانانە؛ ھەر بۆیە لە زمانی تاجیکیدا وشەی وا ھەیە کە لە زمانی فارسیدا نییە یان زۆر کەم بە کاری دەھێنن، لەوانە: کورشب‌پرک، فوتبالباز، چایجوش، پنانج، نغز، کلان و ... .
وشەگەلێکی زۆریش له زمانی ڕووسی وەرگیراوە کە بووەتە ھۆی پتەوبوونی وشەکانی تاجیکی لە بوارەکانی زانست، کۆمەڵایەتی، چاند و ... .
ڕێزمان[2]
لە ڕێزمانیشدا زمانی تاجیکی لە ھەندێک شوێندا تایبەتمەندی خۆی ھەیە کە لە زمانی فارسیدا نییە و دەبێتە ھۆی جیاوازبوونی لەگەڵ زمانی فارسی. بۆ وێنە:
- گەردانی کرداری ڕابردوو و ئێستای خەریک:
| زمانی تاجیکی | زمانی فارسی | زمانی کوردی |
| Mo xorda istadæ-im | Mā dārim mixorim | خەریکین دەخۆین |
| Mo istadæ-im xur | ||
| Mo xorda istadæ budim | Mā dāštim mixordim | خەریک بووین دەمانخوارد |
| Mo xorda istadæ budæ-im |
- دروستکردنی کرداری لێکدراو بە ئاوەڵناوی بەرکاری:
| زمانی تاجیکی | زمانی فارسی | زمانی کوردی |
| Davida omad | Davān āmad | بەھەڵاتن ھات |
| Davida raft | Davān raft | بەھەڵاتن چوو |
- لە زمانی فارسیدا «را» پیتە و نیشانەی بەرکارە بەڵام لە زمانی تاجیکیدا «را» پاشگری بەرکارە و بە ناوەوە دەلکێ.
| زمانی تاجیکی | زمانی فارسی | زمانی کوردی |
| Kitobro xondam | Ketāb rā xāndam | پەرتووکم خوێندەوە |
- دروستکردنی ئاوەڵناوی بەرکاری بە پاشگری -agi کە لە زمانی فارسیدا نییە وەک raftagi.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
