فەڕەنسییەکان

فەڕەنسییەکان یان فەڕانسییەکان (فەڕەنسی: Françai) گرووپێکی نەتەوەیین،^[1][2][3][4] کە لەگەڵ وڵاتی فەڕەنسا دەناسرێتەوە. ئەم پەیوەندییە ڕەنگە نەتەوەیی، یاسایی، مێژوویی یان کولتووری بێت.

فەڕەنسییەکان
کۆمەڵێک وێنەی کەسایەتییە فەڕەنسییەکان ڕیزی یەکەم: ناپلیۆنی یەکەم • بلایز پاسکال • ڤۆڵتێر • دێنیس دیدێرۆ • لویسی چواردەھەم • مۆلیێر • ڕێنی دیکارت • جاک کارتیێر • جوان ئۆف ئارک ڕیزی دووەم: ماری کیوری • ھێنری دی لووتر • پیێر دی کوبەرتین • ئیڤڵ • ژول ڤێرن • لویس پاستور • ئیڤاریست گالۆیس • ئەلێکساندەر دوماس • ڤیکتۆر ھوگۆ ڕیزی سێیەم: زێدان • بریجیت باردۆت • فرانسوا میتران • ئیدیت پیاف • ئەلبێرت کامۆ ڕیزی چوارەم: جاک ئیڤ کۆستۆ • جۆزێفین بەیکەر • چارڵز دی گۆڵ • مارسێل پرۆست
وڵات	ھاووڵاتیانی فەڕەنسی	فەڕەنسییە فرنکۆفۆنیۆن	فەڕەنسی ڕەسەن
فەڕەنسا	٦٤٬٤٧٣٬١٤٠ (پارێزگاکانی دەرەوەی وڵات و بیانییەکانی فەڕەنسا دەگرێتەوە)	نزیکەی ١٠٠٪
ویلایەتە یەکگرتووەکان	١١٦ ھەزار و ٤٣٨	~2,000,000 (لەوانەش کرێۆل و زاراوە ناوخۆیییەکان)	٩٬٦٥١٬٧٦٩ (بەبێ ٢٫٢٤٠٫٦٤٨ فەڕەنسی کەنەدی یان ١١٤٫٣٩٩ کاجۆن)
کەنەدا	٧٨ ھەزار و ٧٨٥	٦٬٧٧٧٬٦٦٥	5,188,685
بەلجیکا	١٣٢ ھەزار و ٤٢١	٤٬٢٠٠٫٠٠٠	والۆنەکان ڕەگەزێکی جیاوازن
سویس	٧٣ ھەزار و ٥٠٠	١٫٤٨٥٫١٠٠	١٫٣٥٠٫٠٠٠ سویسرییە فەڕەنسییەکان خەڵکی سویسران نەک فەڕەنسا.
داڕێژە:Country data لۆکسمبۆرگ	٢٥٫٢٠٠	٤٣٠ ھەزار	ئایین = خاچ پەرستە کاسۆلیکەکان و بێ ئایین و ئیسلام.
ئەڵمانیا	١٠٤ ھەزار و ٨٥
ئیسپانیا	١٠٠ ھەزار و ٤٠٨
شانشینی یەکگرتوو	لە سەرژمێری ساڵی ٢٠٠٠ دا ٩٤ ھەزار و ١٧٨ لەدایکبوویەکی فەڕەنسی لەم شانشینییەدا بوونیان ھەبووە.

لە ڕووی مێژوویییەوە زۆربەی کەلەپووری گەلی فەڕەنسی دەگەڕێتەوە بۆ کێلتەکان و خەڵکانی جێرمانی و ڕەچەڵەک ڕۆمانییەکان و لە دانیشتووانی کۆن و کۆرتۆسەکانی گال، لیگورییەکان، گەلانی ئیتالیک، ئیبەرییەکان، فرانکەکان، ڕەچەڵەکیان ھاتوون.^[5] فەڕەنسا ھەمیشە تێکەڵەیەک بووە لە داب و نەریتی ناوخۆیی و جیاوازییە ناوچەیییەکان و لەکاتێکدا زۆربەی خەڵکی فەڕەنسی ھێشتا بە زمانی فەڕەنسی وەک زمانی دایکی خۆیان قسە دەکەن، زمانەکانی وەک نۆرمان، ئۆکسیتان ، کەتەلۆنی، کۆرسی، بریتانی، باسکێنچ و ئەلزاسی ھێشتا بە زمانی خۆیان قسەیان پێدەکرێت لە ناوچەکانیان. زمانی عەرەبی بە شێوەیەکی بەرفراوان قسەی پێدەکرێت، و بەبێ گومان گەورەترین زمانی کەمینەکانە لە فەڕەنسا لە سەدەی بیست و یەکەمەوە (شوێنێک کە پێشتر لەلایەن بریتۆن و ئۆکسیتانییەوە بوو).^[6] بەپێی نەریتی زۆربەی فەڕەنسییەکان ئایینی مەسیحی وەک ئایینێکی ڕۆمانی کاسۆلیکی لە باوەش دەگرن.^[7]

کۆمەڵگەی مۆدێرنی فەڕەنسی دەفرێکی تواوەیە.^[8] لە ناوەڕاستی سەدەی نۆزدەھەمەوە فەڕەنسا ڕێژەیەکی بەرزی کۆچبەری بەخۆیەوە بینی، کە بە شێوەیەکی سەرەکی لە عەرەب و بەربەر، ئەفریقایییەکان لە باشووری بیابان، چینی و گەلانی دیکە پێکھاتبوو کە لە ئەفریقا و ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و ڕۆژھەڵاتی ئاسیا ھاتبوون. میری فەڕەنسا کە فەڕەنسا وەک نەتەوەیەکی گشتگیر و بەھا گشتگیرەکان پێناسە دەکات، بانگەشە بۆ ئاسمیلەکردن لە ناو کولتووری فەڕەنسیدا کردووە و پێشبینی دەکات کۆچبەران پابەندبن بە بەھا و بنچینەکانی کولتووری فەڕەنسی. لە ئێستادا، لەکاتێکدا میری ڕێگەی بە تازە٥اتووان داوە لە ناوەڕاستی ھەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە کولتوورە جیاوازەکانیان بپارێزن، و تەنھا داوایان لێدەکات کە تێکەڵی بکەن،^[9] ھاووڵاتیانی فەڕەنسی ھێشتا ڕەگەزنامەی خۆیان لەگەڵ ھاووڵاتیبوون یەکسان دەکەن وەک ئەوەی یاسای فەڕەنسا دەیکات.

جگە لە زەوی سەرەکی فەڕەنسا، کۆمەڵگەی خەڵکی فەڕەنسی و خەڵکی بە ڕەچەڵەک فەڕەنسی دەتوانرێت لە ئاستی جیھانیدا بدۆزرێتەوە، لەوانەش لە وەزارەتەکانی دەرەوەی فەڕەنسا و ناوچەکانی وەک ئەنتیلی فەڕەنسی، و لە وڵاتانی بیانی کە کۆمەڵگەی دانیشتووانی قسەکەر بە زمانی فەڕەنسی ھەیە وەک سویسرا، ئەمریکا و کەنەدا و بەلجیکا و ئەرجەنتین و بەرازیل و شیلی و ئۆرۆگوای.

سەرچاوەکان

1. One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups. Greenwood Publishing Group. 2000. p. 257. ISBN 0-313-30984-1. لە ڕەسەنەکە لە 2019-06-07 ئەرشیڤ کراوە. The French are a basically Latin people of mixed جرمان، Mediterranean, and other European strains
2. Census and Identity: The Politics of Race, Ethnicity, and Language in National Censuses. مطبعة جامعة کامبریدج. 2002. p. 80. ISBN 0-521-00427-6. لە ڕەسەنەکە لە 11 نوفمبر 2019 ئەرشیڤ کراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |archive-date= (یارمەتی)
3. «Ethnic Diversity Survey: portrait of a multicultural society» (PDF). Statistics Canada. 2003. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە.
4. Adsett, Margaret، ed. (2005). «The Advantages of Analyzing Ethnic Attitudes Across Generation – Results from the Ethnic Diversity Survey». Canadian and French perspectives on diversity: Conference proceedings, October 16, 2003 (PDF). Ottawa: Canadian Heritage, Minister of Public Works and Government Services Canada. p. 111. ISBN 0-662-38231-5. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە 6 ینایر 2018 ئەرشیڤ کراوە. لە 19 May 2016 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
5. "Les Gaulois figurent seulement parmi d'autres dans la multitude de couches de peuplement fort divers (Ligures, Ibères, Latins, Francs et Alamans, Nordiques, Sarrasins...) qui aboutissent à la population du pays à un moment donné ", Jean-Louis Brunaux, Nos ancêtres les Gaulois, éd. Seuil, 2008, p. 261
6. «To count or not to count» (بە ئینگلیزی). لە 26 May 2018 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
7. «CIA Factbook - France». لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە. Roman Catholic 83%-88%
8. French historian Gérard Noiriel uses the phrase "creuset français" to express the idea, in his pioneering work Le Creuset français (1988). See The French melting pot: immigration, citizenship, and national identity. Minneapolis: University of Minnesota Press. 1996. ISBN 0-8166-2419-4. ; translated from French by Geoffroy de Laforcade.
9. «French Government Revives Assimilation Policy». ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٣. لە ١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧ ھێنراوە.

• دەروازەی فەڕەنسا
• دەروازەی مێژوو
• دەروازەی کۆمەڵگا
• دەروازەی ئەورووپا

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە فەڕەنسییەکان تێدایە.