بیجاڕ

بیجاڕ شارێکی کوردنشینی پارێزگای کوردستانی ڕۆژھەڵاتی کوردستانە، ناوەندی شارستانی بیجاڕ و لە کۆنترین شارەکانی ئێرانە:

• ناوەندی ناوچەی گەڕووسە.

بیجاڕ گەڕووس
شارۆچکە
Bîcar – Bijar
قاڵیی بیجاڕ
وڵات	ڕۆژھەڵاتی کوردستان
پارێزگا	سنە
شارستان	بیجاڕ
ناوچە	ناوەندی شارستانی بیجاڕ
بوون بەشارۆچکە	١٩٣٧
دەسەڵات
• شارەدار	عەلی پاشازادە
ڕووبەر
• سەرجەم	٥٫٣٥٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٫٠٦٦ میلی چوارگۆشە)
بەرزایی	١٩٤٠ مەتر (٦٬٣٦٠ پێ)
ژمارەی دانیشتووان  (٢٠١٦)
• سەرجەم	٥٠٬٠١٤
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (گەڕووسی , سۆرانی)
• ئایین	ئیسلام(شیعە و سوننە)
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٠٨٧

جوگرافیای سروشتی

بیجاڕ ناوچەیەکی کوێستانییە. ١/٣ پانتای ئەم ناوچەیە کوێستانە. کەشوھەوای ئەم ناوچەیە سارد و وشکە. بەرزی ئەم شارە ١، ٩٤٠ میتر لە ئاست دەریایە، کە دوای شاری کورد، دووھەمین شاری بەرزی ئێرانە. ٧٧٠ م لە تاران و ٤٢٥ م لە سنە بەرزترە.

بیجاڕ لە ڕۆژھەڵاتی باکوورەوە بە پارێزگای زەنگان و لە ڕۆژاوای باکوورەوە بە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا، لە ڕۆژھەڵاتەوە بە پارێزگای ھەمەدان و لە ڕۆژاواوە بە ناوچەی دیواندەرە و سنە و لە باشوورەوە دەگاتەوە بە شاری قوروە.

کێوەکان

کێوەکانی ئەم ناوچەیە بریتییە لە:

کێوەکانی ناوچەی بیجاڕ
شانشین| چنگ ئەڵماس | زڕنیخ | ھەمزەی عەرەو (حەمزە عەرەب)| شاھا | چلتەن | سەنگ پا |پەنجەلی | زاغە | نسار | سەرقەیسە| نەقارەکوت | بادامستان |

چەمەکان

چەمەکانی ناوچەی بیجاڕ بریتییە لە:

ناوی چەم	سەرچاوکە	ڕێژگە
قەمچوقا	کوێستانی چیچەکلوو	ڕووباری قەزل ئوزون
قەزل ئوزون	کوێستانی ساراڵ و چلچەمە	دەریای خەزەر
چەمی کوە زن	کوێستانی سەراو شارەک	ڕووباری قەزل ئوزون
ئوزون دەرە	کوێستانەکانی سوڵتان ئاوا و شیرکوشی ژوورگ	ڕووباری تڵوار
چەم	کوێستانەکانی موارەک باڵا و سەیدان	دەرژێتە ڕووباری شەوەر و دوایی بە تڵوار کۆتایی دێت.

ژینگە

ناوچەی بیجار ژینگەیەکی بەپێزە کە دەکەوێتەN3600 تا N3612 بەری باکووری و E4725 تا E4753 درێژی ڕۆژھەڵاتەوە. پانتایییەکەی ٣١،٦١٢ ھێکتارە. ئەم ناوچەیە لە گرنگترین ژینگەکانی پارێزگای کوردستانە. بەھۆی کوێستانی بوون و کاریگەری شەپۆلە شێدارەکانەوە، ڕێژەیەکی باشی بەفر و باران دەیگرێت. لەم ژینگەدا ژمارەیەکی زۆر ئاژەڵی کێوی، پەلەوەر، خزۆک و ماسی دەژین؛ وەک: مەڕ و بەرانی ئەرمەنی، ئاسک، ورچ، بەراز، پشیلە کێوی (گورواسە)، کەروێشک و پەلەوەری جۆراوجۆر وەک: شاوە سوڵتانی، کەو، چوڕە و گیانداری ئاوژی وەک: سەگاو، بووکەماسی، سیاماسی و ھتد.

جوگرافیای مرۆڤی

ژمارە، زمان و پێکھاتە

• ژمارەی دانیشتووانی ئەم شارە بە گوێرەی سەرژمێری ساڵی (٢٠١٢–١٣٩٠) ٥٢، ٢٨٣ کەس و ١٤، ٩٧٠ خێزانە. ژمارەی گوندنشینەکانی ناوچەی بیجاڕ ٤١، ٤٣١ کەسە.^[١]
• خەڵکی بیجاڕ بە زمانی کوردی، زاراوەی گەڕووسی و سۆرانی قسە دەکەن. لە بڕێ ناوچەدا، بە ڕێژەیەکی کەم، زمانی تورکیش ھەیەکە بە زمانی کوردیش دەتوانن قسە بکەن
• شارستانی بیجاڕ، ٧شارەدێ و ٢٦٧ گوندی ھەیە.
• زۆربەی خەڵکی شاری بیجاڕ، سوننە و شیعە
• مێژوونووسان، مێژووی ئەم شارە بۆ ٣ھەزار ساڵ پێش زایین دەگەڕێننەوە.

ناودارانی بیجاڕ

• ئەمیر نیزامی گەڕووسی: سیاسەتوان، ئەدیب و خۆشنووسی سەردەمی قاجار
• زوبەیدە خانم ئەمینە ئەقدەس: لە ھاوسەرانی ناسرەدین شای قاجار
• فازڵ خان گەڕووسی: شاعیر و نووسەری دەرباری فەتحعەلی شا
• ئیسمایل خانی ئاوەجیانی گەڕووسی: مونشی ناەرەدین شا
• عەلیڕەزاخان گەڕووسی
• میرزا حسێن عەلی گەڕووسی
• شێخ عەبدولحسێن فازڵ گەڕووسی
• شێخ عەبدولمەجید گەڕووسی
• عەلی ئەوسەتی ئەنساری گەڕووسی
• شێخ محەممەد نەبی شەریعەت
• غوڵامعەلی بایەندۆر: سەرکردەی ھێزی دەریایی شاھەنشاھی ئێران
• یەدوڵا بایەندۆر
• عەلی ئەسغەر ئەمیرانی: ڕۆژنامەوان
• نەسروڵا بەنی سەدر
• عیزەتوڵا ڕیازی: یەکەمین پزیشکی پسپۆڕ لە پارێزگای کوردستان
• عەبدوڵڵا ڕەمەزانزادە: سیاسەتوان، مامۆستای زانکۆ
• فەرھاد ئەسڵانی: شانۆکاری شانۆ و سینەما
• سەعید ئاغاخانی: نووسەر، دەرھێنەر و شانۆکاری شانۆ و سینەما و تێلڤزیۆن
• ئیحسان ھۆشمەند: چالاکی نەتەوەیی مەزھەبی، لێکۆڵەر
• محەممەدعەلی کووشا: دەرسبێژی حەوزەی عیلمییەی قوم
• جەمشید فەرەجوەند: وێنەگر
• بەیتوڵا عەباسپوور: قارەمانی جیھانی وەرزش
• مەحموود دینی
• مەحموود شەھریاری: پێشکەشکاری تەلەڤیزیۆنی ئێران

چێشت و خۆراکە خۆماڵییەکان

خۆراکە خۆماڵییەکانی ناوچەی بیجاڕ بریتییە لە:

• ترشی حەفتەبیجاڕ
• بەرخێڵە
• ئاش تورش
• دۆشاو
• ھەڵوای پورشکە و گژنیز
• خۆرشتی گیلاخە
• خۆرشتی کنگر
• کووکووی سەوزی بە سەوزەی (تەڕگ خانەگان)
• قەیماخ
• شەلەم
• چێشتی قازیاخە
• کالویچ
• ھەڵوا سۆھانی
• ئاشدۆ
• کۆماج

پیشەسازی

پیشە دەستییەکان

ناوچەی بیجاڕ لە پیشە دەستییەکاندا، بە تایبەت قاڵی(مافوورە) و بەڕە (گڵیم) ناوبانگی زۆری ھەیە، پیشەدەستییەکانی ئەم ناوچەیە بریتییە لە:

• قاڵی
• قاڵیچە (دووسێ)
• بەڕەی کوردی
• جاجم

گەشتیاری

شوێنەوارەکان

• قەڵای قەمچوقە
• پردی سەڵواتاوا
• یاسووکەند و ئیمامزا عەقیل
• مزگت خەسراوای گەڕووس
• تەپەی قەواسوور
• ئووچە گونبەد
• دنگز قەڵا
• تەپەی سەراو گورگین
• چاڵ تەپە
• بورجی خشتی ئەشقون بابا
• زیارەتگای ھەمزەی ڕۆ

زیارەتگای ساحیبەخاتوون

• حەمامی یاسووکەند

شوێنی گەشتیاری

• پیستی ئیسکی نسار
• بازاڕی کۆنی بیجاڕ
• تیمچەی ئەمیر توومان
• تیمچەی حاجی شاباز

گەڕەکەکانی شاری بیجاڕ

گەڕەکەکانی شاری بیجاڕ
سەراو| بورجگە | قڵەی ھەڵوایی | قڵەی تەخت | پشت قڵە| تازاوا | پشت بازاڕ | پای قەپان | مەحلەی مووسایییەکان | مەحلەچاڵ | یارمجە | مەحمووداوا | باغ سالاری | ئەڵماسییە | مەرزبان | ڕێخ سیا | فەرەحی | بادامستان | عەسگەراوا | فەرھەنگیان | کارمەندان | شارەکی مەھدییە | بولوار ئیمام | شارەک ئافتاو |

خوێندنگاکان

• زانکۆی ئەندازیاری و زانستی پایەی بیجاڕ
• زانستگای ئازادی بیجاڕ
• زانستگای پەیام نوور
• پەیمانگەی عیلمی -کاربردی بیجاڕ

ئەمانەش ببینە

• کوردستان
• ڕۆژھەڵاتی کوردستان
• پارێزگای کوردستان (سنە)
• شارستانی بیجاڕ
• پێڕستی گوندەکانی شارستانی بیجاڕ

سەرچاوەکان

1. «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە. ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

سەرچاوەکان

• ویکی فارسی^{[بەستەری مردووی ھەمیشەیی‍]}

• دەروازەی ئێران