![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Zombies_NightoftheLivingDead.jpg/640px-Zombies_NightoftheLivingDead.jpg&w=640&q=50)
زۆمبی
From Wikipedia, the free encyclopedia
زۆمبی (فەڕەنسی هایتی: zombi، کرێۆلی هایتی: zonbi) بریتییە لە جەستەیی نەمر و ئەفسانەیی کە لە ڕێگەی زیندووکردنەوەی تەرمی کەسێکەوە دروست بووە. زۆمبی زۆرترین جار لە بەرهەمە ترسناک و فانتازیاکاندا دەبینرێت. ئەم زاراوەیە لە فۆلکلۆری هایتیەوە هاتووە، کە تێیدا زۆمبی جەستەیەکی مردووە کە لە ڕێگەی جۆراوجۆرەوە زیندوو دەکرێتەوە، زۆربەی کات سحر وەک ڤوودۆ. وێناکردنی میدیای مۆدێرن بۆ زیندووکردنەوەی مردووەکان زۆرجار سحر ناگرێتەوە بەڵکو شێوازی زانستی خەیاڵی وەک هەڵگر، تیشکدانەوە، نەخۆشییە دەروونییەکان، ڤێکتەرەکان، ماددە نەخۆشخوازەکان، مشەخۆرەکان، ڕووداوە زانستییەکان و هتد لەخۆدەگرێت.[1][2]
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Zombies_NightoftheLivingDead.jpg/640px-Zombies_NightoftheLivingDead.jpg)
وشەی ئینگلیزی "زۆمبی" بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٨١٩، لە مێژوویەکی بەڕازیلدا لەلایەن شاعیر ڕۆبەرت ساوسی، لە شێوەی "زۆمبی" تۆمارکراوە. فەرهەنگی ئینگلیزی ئۆکسفۆرد سەرچاوەی وشەکە وەک ڕۆژئاوای ئەفریقای داوە و بەراورد دەکات بە وشەکانی کۆنگۆ (خودا) یان (فێتیش). هەروەها هەندێک لە نووسەران بەراوردیان دەکەن بە وشەی کۆنگۆیی (جنۆکە، تەرمێک کە هێشتا ڕۆحی دەهێڵێتەوە)، (جەستەی بێ ڕۆح). فەرهەنگێکی کیمبوندو بۆ پورتوگالی لە ساڵی ١٩٠٣ وشەی پەیوەندیدار بە زومبی بە ڕۆح پێناسە دەکات، لە کاتێکدا فەرهەنگێکی دواتر کیمبوندو-پۆرتوگالی بەم شێوەیە پێناسەی دەکات کە "ڕۆحێک کە بڕیارە لە زەویدا سەرگەردان بێت بۆ ئازاردانی زیندووەکان". یەکێک لە یەکەم کتێبەکان کە کولتوری ڕۆژئاوای بەرەوڕووی چەمکی زۆمبی ڤودۆ کردەوە، کتێبی دوورگەی سیحراوی (١٩٢٩)ی دبلیو بی سیبروک بوو، کە باس لە گێڕەرەوەیەک دەکات کە لە هایتی ڕووبەڕووی کولتوری ڤوودۆ دەبێتەوە و کۆیلایەتییە زیندووبووەکانیان.[3]