دەریا
From Wikipedia, the free encyclopedia
دەریا، زەریای جیھانی دەریا (بە ئینگلیزی: sea، بە عەرەبی: بحر)، یان بە سادەیی زەریا تەنێکی پەیوەندیدار بە ئاوی سوێر کە زیاتر لە ٧٠ی ڕووی زەوی داپۆشیوە (٠٠٠ , ١٣٢ , ٣٦١ کیلۆمەتر چوارگۆشە [١٣٩ , ٤٣٤ , ١٣٩] میل چوارگۆشە)، بە کۆی گشتی قەبارەی نزیکەی ٠٠٠ , ٠٠٠ , ٣٣٢ , ١ کیلۆمەترسێجا [٠٠٠ , ٠٠٠ , ٣٢٠ مەتر سێجا].[1]کەش و ھەوای زەوی ڕێک دەخات و ڕۆڵی گرنگی ھەیە لە سوڕی ئاو و سوڕی کاربۆن و سوڕی نایترۆجیندا. لەکۆنەوە گەڕان کراوە، لەکاتێکدا لێکۆڵینەوەی زانستیی دەریا، ئۆقیانووسۆگرافیا، بە شێوەیەکی بەربڵاو دەدرێتەوە پاڵ گەشتە کانی کاپتن جەیمس کووک بۆ گەڕان بە دوای زەریای ھێمن لە نێوان ١٧٦٨ بۆ ١٧٧٩.
ئۆقیانووسەكان نزیكەی (71%)ی رووی زەوییان داپۆشیوە و جیهانێكیان بۆ زیندەوەرانی ئاوی دروستكردووە كە بەشێكی بنەڕەتی ژیانن، چونكە ئەوان نزیكەی 50-80%ی ئۆكسجین بەرهەمدەهێنن و بەمەش رۆڵی سەرەكییان هەیە لە سوڕی كاربۆن لەسەر زەوی، زانایانیش لەو بڕوایەدان تەمەنی دەریا و زەریاكان (4.4) ملیار ساڵە.