Ang Ilinden–Preobrazhenie Pagrebelde, o yano nga PagrebeldeIlinden sa Agosto - Oktubre 1903 (Bulgarian , Ilindensko-Preobražensko vǎstanie; Macedonian, Ilindensko vostanie; Greek, Eksegersi tou Ilinden), usa ka organisadong pag-alsa batok sa Ottoman Empire, nga giandam ug gipatuman sa Internal Macedonian-Adrian People Revolutionary Organization,[1][2] uban ang suporta sa Supreme Macedonian-Adrianople Committee.[3] Ang ngalan sa pag-alsa nagtumong sa Ilinden, usa ka ngalan alang sa adlaw ni Elijah, ug sa Preobrazhenie nga nagpasabut sa Transpigurasyon. Ang pag-alsa milungtad gikan sa pagsugod sa Agosto hangtod sa katapusan sa Oktubre ug natabunan ang usa ka halapad nga teritoryo gikan sa silangang baybayon sa Black Sea hangtod sa baybayon sa Lake Ohrid.
Usa ka mapa sa pag-alsa sa mga rehiyon sa Macedonia ug Thrace. Ang mga utlanan sa karon nga adlaw makita, kauban ang mga utlanan sa Ottoman sa oras.
Ang pag-alsa sa rehiyon sa Macedonia nakaapekto sa kadaghanan sa mga sentral ug habagatan-kasadpang bahin sa Monastir Vilayet nga nakadawat suporta gikan sa mga lokal nga magbubukid sa Bulgaria,[4][5][6][7][8] ug sa pila ka sukod sa Populasyon sa Aromanian sa rehiyon.[9] Ang pansamantalang gobyerno gitukod sa lungsod sa Kruševo, diin giproklamar sa mga rebelde ang Kruševo Republic, nga gipuno sa napulo ka adlaw, kaniadtong Agosto 12.[10] Kaniadtong Agosto 19, usa ka suod nga kaubanan nga pag-alsa nga giorganisar sa mga magbubukid sa Bulgaria sa Adrianople Vilayet[11] nagdala sa pagpalaya sa usa ka dako nga lugar sa Strandzha Mountains, ug ang paghimo sa us aka temporaryo nga gobyerno sa Vassiliko, ang Strandzha Republic. Kini milungtad mga baynte ka adlaw sa wala pa ibutang sa mga Turko.[10] Gilamoy usab sa rebelyon ang mga vilayet sa Kosovo ug Salonika.[12]
Sa pagsugod sa pagrebelde, daghan sa labing gipasalig nga potensyal nga mga lider niini, apil na si Ivan Garvanov ug Gotse Delchev, naaresto o gipatay sa mga Ottoman, ug ang paningkamot nawala sa sulud sa usa ka bulan. Ang mga nakaluwas nakapadayon sa usa ka kampanyang gerilya batok sa mga Turko sa sunod nga pila ka tuig, apan ang labi ka dako nga epekto niini mao ang pagkombinse sa mga gahum sa Europa nga paninguhaon nga kumbinsihon ang sultan sa Ottoman nga kinahanglan siya magkuha usa ka labi ka makapaayo nga pamatasan sa iyang mga Kristiyanong sakop sa Europa.
J. D. B. (1911). "Macedonia (Bulgarian Insurrection of 1903)". The Encyclopaedia Britannica; A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information. Vol.XVII (LORD CHAMBERLAIN to MECKLENBURG) (11thed.). Cambridge, England: At the University Press. p.221. Retrieved 18 July 2018.
"Bisan pa, sukwahi sa impresyon sa mga tigdukiduki nga nagtoo nga ang Panloob nga organisasyon nagsuporta sa usa ka" kamamayan sa nasudnon nga Macedonianhon, "gideklara sa mga lokal nga rebolusyonaryo ang ilang konbiksyon nga ang" kadaghanan "sa Kristiyanong populasyon sa Macedonia mao ang" Bulgarian. "Malinaw nilang gisalikway ang mga posibleng pasangil sa gitawag nila nga "nasyunal nga separatismo" vis-a-vis ang mga Bulgarians, ug giisip usab kini nga "imoral." Bisan pa gideklara nila ang managsama nga pamatasan sa tanan nga "populasyon sa Macedonian." Tschavdar Marinov, We the Macedonians, The Paths of Macedonian Supra-Nationalism (1878–1912), in "We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe" with Mishkova Diana as ed., Central European University Press, 2009, ISBN 9639776289, pp. 107-137.
Ang mga namumuno sa politika ug militar sa mga Slav sa Macedonia sa pagsugod sa siglo ingon wala madungog ang panawagan alang sa usa ka lahi nga nasudnon nga Makedonya; nagpadayon sila sa pagpaila sa ilang mga kaugalingon sa usa ka nasudnon nga diwa nga mga Bulgarians kaysa mga Macedoniano. [...] (Ingon nila) wala gyud pagduha-duha "ang kadaghanan nga karakter sa Bulgarian sa populasyon sa Macedonia". "The Macedonian conflict: ethnic nationalism in a transnational world", Princeton University Press, Danforth, Loring M. 1997, ISBN 0691043566, p. 64.
"Ang ulahi sa mga hinungdanon nga pinuno sa Pag-alsa - Dame Gruev, namatay usa kaniadtong 23 Disyembre 1906 sa usa ka away sa mga sundalong Turkey. Gihubit siya sa Turkish Press ingon ang pinakadako nga pinuno sa Bulgarian Revolutionary Committee. Pranses, Austrian, Russian, American ug British Ang mga konsul ug embahador nagsumbong sa ilang mga gobyerno bahin sa pag-andam ug pagdugmok sa Ilinden Uprising ug gihulagway kini nga usa ka Bulgarian nga hitabo. Ang mga Turks mismo ang naglaraw sa pag-alsa ingon usa ka pakunsabo sa Bulgarian. " Chris Kostov, Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996, Volume 7 of Nationalisms across the globe, Peter Lang, 2010, ISBN 3034301960, pp. 87-88.
Ang modernong Macedonian historiographic equation sa IMRO nangayo alang sa awtonomiya nga adunay usa ka bulag ug lahi nga nasudnon nga pagkatawo dili kinahanglan nga magkatawa sa talaan sa kasaysayan. Usa ka hayag nga problema mao ang titulo mismo sa organisasyon, nga giapil ang Thrace nga dugang sa Macedonia. Ang Thrace kansang populasyon wala gidangkon sa moderno nga nasyonalismo sa Macedonian ... Adunay, dugang pa, ang dili labi ka komplikado nga isyu kung unsa ang gipasabut sa awtonomiya sa mga tawo nga nagsuporta niini sa ilang mga sinulat. Pinauyon kay Hristo Tatarchev, ang ilang gipangayo nga awtonomiya gitukmod dili sa usa ka pagdugtong sa nasudnon nga identidad sa Macedonian apan tungod sa kabalaka nga ang usa ka tin-aw nga agenda sa paghiusa sa Bulgaria makapukaw sa ubang gagmay nga mga nasud sa Balkan ug sa Dakong Gahum sa paglihok. Ang awtonomiya sa Macedonian, sa ato pa, mahimo’g makita nga usa ka taktikal nga pagbalhin, o ingon "Plano B" sa paghiusa sa Bulgarian. İpek Yosmaoğlu, Blood Ties: Religion, Violence and the Politics of Nationhood in Ottoman Macedonia, 1878–1908, Cornell University Press, 2013, ISBN 0801469791, pp. 15-16.
Ang bahin nga "Adrianopolitan" sa ngalan sa organisasyon nagpakita nga ang agenda niini wala’y labot dili lang sa Macedonia apan lakip usab ang Thrace - usa ka rehiyon nga ang populasyon sa Bulgaria wala gyud angkona sa mga nasyonalista sa Macedonian karon. Sa tinuud, ingon sa gipakita sa inisyal nga ngalan sa kapunungan ("Bulgarian Macedonian-Adrian People Revolutionary Committee"), kini adunay usa ka nasudnon nga karakter nga Bulgarian: ang mga namumuno sa rebolusyonaryo kanunay nga mga magtutudlo gikan sa mga eskuylahan sa Bulgaria sa Macedonia. Kini ang kaso sa mga magtutukod sa organisasyon ... Ang ilang organisasyon bantog nga nakita sa lokal nga konteksto nga "ang (mga) komite sa Bulgarian. Tchavdar Marinov, Famous Macedonia, the Land of Alexander: Macedonian identity at the crossroads of Greek, Bulgarian and Serbian nationalism in Entangled Histories of the Balkans - Volume One: National Ideologies and Language Policies with Roumen Daskalov and Tchavdar Marinov as ed., BRILL, 2013, ISBN 900425076X, pp. 273-330.
Ang awtonomiya alang sa Macedonia ug ang vilayet sa Adrianople (southern Thrace) ang nahimong hinungdanon nga panginahanglan alang sa usa ka henerasyon nga mga aktibista sa Slavic. Kaniadtong Oktubre 1893, usa ka grupo sa kanila ang nagtukod sa Bulgarian Macedono-Adrianopolitan Revolutionary Committee sa Salonica ... Nakigbahin kini sa paghimo og usa ka network sa mga tago nga komite ug armadong mga gerilya sa duha nga rehiyon ingon man sa Bulgaria, diin padayon nga nagtubo ug pamulitika nagpuyo ang impluwensyado nga Macedonian ug Thracian diaspora. Mabug-at nga naimpluwensyahan sa mga ideya sa una nga sosyalismo ug anarkismo, nakita sa mga aktibista sa IMARO ang umaabot nga independente nga Macedonia ingon usa ka multinasyunal nga pamatasan, ug wala ipadayon ang paghukom sa kaugalingon sa Macedonian Slavs ingon usa ka lahi nga etnikidad Busa, ang Macedonian (ug usab ang Adrianopolitan) usa ka termino nga payong nga naglangkob sa mga Bulgarians, Turko, Greko, Vlachs (Aromanian), Albaniano, Serb, Hudiyo, ug uban pa. Samtang kini nga mensahe gidala sa sakayan sa daghang mga Vlachs ingon man sa pipila nga mga Patriarchist Slav, napakyas kini sa pagpabilib sa ubang mga grupo nga ang IMARO nagpabilin nga Bulgarian Committee. ' Historical Dictionary of Republic of Macedonia, Historical Dictionaries of Europe, Dimitar Bechev, Scarecrow Press, 2009, ISBN 0810862956, Introduction.
Khadziev, Georgi (1992), Down with the Sultan, Long live the Balkan Federation!, retrieved 3 September 2007 An excerpt from the book "National Liberation and Libertarian Federalism" (Natsionalnoto osvobozhdeniye i bezvlastniyat federalizum), translated by Will Firth.
Ang rehiyon sa Adrianople nahimong usa sa labing gitinguha nga mga irredentas sa Bulgarians, ikaduha ra sa Macedonia. Sa pagtapos sa ika-19 nga siglo, ang kinatibuk-ang populasyon sa rehiyon sa Adrianople mikabat sa hapit usa ka milyon nga mga tawo, hapit un-tersiya sa kanila mga Bulgariano ... Ang usa ka kalihukan sa nasudnon nga pagluwas sa Bulgarian nagsugod sa paglambo dayon pagkahuman sa 1878, sa suod nga kooperasyon sa kalihokan sa nasudnon nga paglingkawas sa Macedonia, ug nakuha ang usa ka organisado nga karakter pagkahuman sa paghimo sa Internal Macedonian-Adrianopolitan Revolutionary Organization (IMARO) kaniadtong 1893. Panguna nga gisaligan niini ang mga kagiw gikan sa rehiyon sa Adrianople nga nagpuyo sa Bulgaria, apan adunay usa usab nga " sulud nga "organisasyon. Ang mga aksyon niini natapos sa Preobrazhenie (Transfiguration) Uprising, nga nahuman duha ka semana pagkahuman sa Ilinden Uprising, kaniadtong 6/19 Agosto 1903. Raymond Detrez, Historical Dictionary of Bulgaria, Historical Dictionaries of Europe, No. 46, Scarecrow Press, 2006, ISBN 0810849011, p. 3.
