Британин музей

Британин музей (инг. the British Museum) — Британин империн (хӀинца — Йоккха Британин) коьрта историкин-археологин музей, дуьненан яккхийчу музейх цхьаъ, исбаьхьаллин музейшна юкъахь хьовсархойн барамца шолгӀа музей, Луврал тӀаьхьа^[4]. Лаьтта Лондонан Блумсбери кӀоштахь,.

Британин музей
Кхоьллина терахь	1753
Йеллина терахь	1759
Кхоьллинарг	Ганс Слоан[1][2]
Йолу меттиг	здание Британского музея Блумсбери
Адрес	Great Russell St, Bloomsbury, London WC1B 3DG, UK
Уллера станци метро	метро Holborn, Tottenham Court Road, Russell Square, Goodge St, автобус 7, 8, 19, 22b, 25, 38, 55, 98
Хьовсархой шарахь	6 701 036 (2013)[3]
Директор	Гартвиг Фишерceen
Сайт	britishmuseum.org britishmuseum.org​(ингалс.)
Викиларми чохь медиафайлаш

Истори

Британин музей кхоьллина 1753 шарахь кхаа коллекцийн бух тӀехь — гӀараваьлла британин лоьран а, натуралистан а Слоун Хэнсан коллекцеш^[5], граф Харли Робертан коллекцеш, ткъа иштта антиквар Коттон Робертан библиотекех, цунах бух бира Британин библиотеко. Музей кхоллар чӀагӀдира Британин парламентан акто.

Юьхьанца музей яра Монтегю-хаусе^ce_en — лондонан Блумсбери кIоштарчу аристократийн цIа чохь. Из адIайиллира хьовсархошна 1759 шарахь. Гайтам шорбелира Гамильтон Уильямера (1772) тIеэцна антикан кхабанаш бахьнехь. Царех олура Гревилан (1810) минералийн коллекцера Таунлин мармараш (1804, 1814). 1814—1815 шерашкахь парламенто схьаийцира лорд Эльджинера Афинан Парфенонера мах боцу исбаьхьаллаш. Дукхаха йолу музейно эцнарш (масала, Розеттан тIулг) кхечира Ингалсе шеконан хьолашца. Желтойчоь а, Мисар а, шайна чуьра араяьхна шира иэсаш, юха ерзаяр доьхуш ю, хIинца а.

Британин музейн керт, гуо бина Н. Фостеран бойн пардонца

XIX бIешарахь Британин музей чIогIа баккхий кхиаран мур бара. Гулам бийкъира дакъошка, царна юкъахь нумизматикин, цунна чохь дара тайп-тайпанчу мехкийн а, муьрийн а нахараш, мидалш, шайна юкъахь ширагрекийн, шираруман, гIажарийн, ткъа иштта паччахьан Георг IV-гIачун коллекци а. Зоологин, ботаникин, геологин, минералогин дакъош дара паччахь-аьзни Виктори йолуш къастийна башха IаламIаморан музейн, уьш 1845 шарахь дехьадехира Къилба Кенсингтоне. Монтегю-хаусан меттехь 1823—1847 шерашкахь йира классицизман хотIехь хIинца йолу музейн гIишло (архитектор Роберт Смёрк).

XX бIешеран хьалхарчу декъехь Британин музейно шорбира шайн гергарчу малхбузан исбаьхьаллин гуламаш британин археологаш Месопотамехь дукха ахкарш дар бахьнехь. Ширамалхбузан исбаьхьаллин дакъано, уггаре а шен мехала гулам бахьнехь, баркалла ала деза А. Стейнан а, П. Дэвидан а. 1926 шарахь дуьйна Британин музейно арахоьцу хIоракварталан журнал «British Museum Quarterly». XX бIешо чекхдолуш хийцира чоьхьара планировка Фостер Норманан проектца.

Н. Накоряковн дагалецамашца, Ленина олура Британин музейх «Ингалсо колонийн мехкашкара лачкъийна боккха бахаман гулам»^[6].

Библиотека

Коьрта йаззамаш: Британин музейн дешаран зал, Британин библиотека

Юьхьанца дуьйна а коьрта музейн хазна цуьнан библиотека яра, Йоккха Британехь уггаре йоккханиг. Британин музейн дешаран зал яра 1850-гIа шерашкахь дуьйна ша лаьттачу гIишло-ротонди чохь, цигахь болх бина Карл Маркса а, В. И. Ленина а. XX бIешарахь библиотеке кхечира чIогIа шира зорбанан жайнаш а, буддийн тептарш а Дуньхуанера, Синайн кодекс Петарбухера, юьззина гебраистикан текстийн коллекци. 1972 ш. Британин парламенто сацам бира библиотека музейх дIакъасто, ша лаьттачу гIишло чу а йоккхуш. Иштта дуьнен тIеелира Британин библиотека.

Исбаьхьаллин говзаллаш

Музей юьхьанца Шира Желтойчоьн а, Шира Руман шираллаш гулъян йиллинера. Археологин карийначаьрца а, говзаллин хIуманашца а цхьаьна, ткъа уьш яхьара Лондоне массо а маьIIера Британин империн колонин агенташа, музей юзура массо а муьрийн суьртех, гравюрех, мидалех, нахартех, жайнех.

Сурт	Дакъа	Гуламан жовхарш
	Шира Мисар а, Нуби а	Розеттан тIулг мумийн а, саркофагийн а КъахIирал арахьара уггаре боккха гулам мисран пирIунийн даккхийра тIулгийн суьрташ (царна юкъахь «Жимха Мемнон» Рамессеумера) Нектанеб II-гIа пирIунан чурт Сийлахь Сфинксан можан кийсиг Абидоссан пирIунийн исписка Амарнан архивера 382 аннех 95 у Ахмесан математикин папирус
	Шира Малхбале	Іиракъал арахьара Месопотамин уггаре ширачу хІуманийн гулам: ТІеман а, машаран а штандарт а, шумерийн Ур гІалара Шубад мозгІар-аьзнин хазнаш Уран арфанех цхьаъ арфа а, уран паччахьан текхан ловзар «Кой варшахь» — 4500 шо хьалха йина шиша цхьаьна хІоллам Синаххерибан призма, Набонидан цилиндр, Кира цилиндр Нимрудера, Ниневера, Дур-Шаррукинера барельефийн гулам Ашшурбанапалан зайлан йозанан архив, цунна юкъахь хи хьадар дуьйцу поппаран табличка Салманасар III \аьржа иэс Таханлера Таджикистанан махкара Оксусан х\азна Салманасар III балаватан кевнаш
	Малхбален а, Къилбан а Ази, Африка, Месоамерика, Океани	Цяньфодунера А. Стейна арадаьхна «Пал тасаран жайна», «Алмазан сутра» (дуьненахь уггаре шира зорбан жайна), кхин цхьацца бен доцу х\уманаш. ширабуддийн реликвареш, царна юкъахь Канишкан к\ажа ширацийн тептар «Паччахьан ц\ийнан лакхара зудчун хьехамаш» Персиваль Дэвидан Фонд (Малхбузера цийн фарфоран уггаре боккха гулам) Йашчиланера цӀий Ӏаноран Ӏадат тӀехь долу рельеф «Лачкъийна накъост»: Пасха гӀайрен тӀиера моаи бенинан борзанаш
	Шира Желтойчоь а, Шира Рум а	Афинан акрополан Элгинан мармараш Эрехтейонан кариатидех ялханнах цхьаъ Ники Аптерос килсан фризан фрагменташ Бассера Аполлонан килсан скульптуран фриз Галикарнасера мавзолейн фрагменташ: Мавсолан а, Артемисин а, фриз амазономахи суьртаца Ксанфара Нереидан монумент Кносан гӀалан ахкарш даран материалаш Адрианан виллера гулйина ширачу заманан Таунлиш, царна юкъахь «Дискобол» а Уорренан кад, Ликурган кад, Портлендан кхаба
	Йоккха Британи а, Континентан Европа а	Ринглмиран кад Молдера пелерина Линдоура стаг Виндоландера аннаш

Билгалдахарш

1. Barbier F. Histoire des bibliothèques ; d'Alexandrie aux bibliothèques virtuelles (фр.) — Armand Colin, 2013. — P. 215. — ISBN 978-2-200-27440-5
2. https://www.britishmuseum.org/about-us/british-museum-story/history
3. Visits made in 2012 to visitor attractions in membership with ALVA
4. Рейтинг посещаемости музеев и выставок // The Art Newspaper Russia № 4 (23). — 2014. — май.
5. Британский музей // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
6. Усыскин, Г. С. Ленин, годы Великого пролога, 1905—1907. — Изд-во полит. лит-ры, 1984. — С. 343.