Рябов, Яков Петрович

Ря́бов Я́ков Петро́вич (1928 24 март, Шишкеево эвла, Пензин губерни — 2018 17 апрель, Москох) — советийн пачхьалкхан а, партин а гӀуллакххо. ССКП ЦК секретарь (1976—79 шераш). ССКП ЦК декъахо (1971—90 шерашкахь). ССКП XXII—XXVII гуламийн а, ССКП XIX Йерригсоюзан конференцин делегат. ССРС Лакхара Кхеташонан Союзан Кхеташонан 9—11 кхайкхаман Свердловскан областера депутат (1974—89 шераш)^[2]. РСФСР Лакхара Кхеташонан депутат (1963—75 шерашкахь). РСФСР Лакхара Кхеташонан Президиуман декъахо (1967—71 шерашкахь).

Яков Петрович Рябов
Къаьсттина а, Йуьззина а бакъонаш йолу ССРС Францера векал  — 1990 23 май
ССРС Министрийн Кхеташонан Председателан гӀовс  — 1986 19 июнь
Хьалха хилларг	Костандов, Леонид Аркадьевич
Когаметтаниг	Гусев, Владимир Кузьмич
ССРС Пачхьалкхан арахьара экономикин уьйранан комитетан председатель  — 1984 27 сентябрь
Хьалха хилларг	Скачков, Семён Андреевич
Когаметтаниг	Сергейчик, Михаил Алексеевич
ССКП Свердловскан областан комитет хьалхара секретарь  — 1976 2 ноябрь
Хьалха хилларг	Николаев, Константин Кузьмич
Когаметтаниг	Ельцин, Борис Николаевич
Вина терахь	1928 шеран 24 март({{padleft:1928|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:24|2|0}})[1]
Кхелхина терахь	2018 шеран 17 апрель({{padleft:2018|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:17|2|0}}) (90 шо)
ДӀавоьллина	Троекуровн кешнаш
Парти	ССКП (1954—1991)
Дешар	Уралан политехникин С. М. Кировн цӀарах институт (1952 шо)
СовгӀаташ	Кеп:«1941–1945 ш.ш. Сийлахь-Боккхачу Даймехкан тIамехь толам баьккхина 70 шо» мидал «1941—1945 шерашкахь Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀамтӀехь сийлахь къахьегаран» мидал

Дешар

• 1946 шо — чекхйаьккхина Свердловскан машенашйаран техникум
• 1952 шо — чекхъдаьккхина Уралан политехникин институтан суьйренан дакъа.

Политикин гӀуллакх

Свердловскера карьера

• Вина боккхачу ахархочун доьзалехь. 1930 шарахь доьзал кхелхира Свердловске Уралмашзавод йечу.
• 1942—1944 шерашкахь — № 9 йолчу заводан токарь-карусельщик.
• 1946—1960 шерашкахь — болх бира Свердловскан турбомоторан заводехь: техник-конструктор, инженер, лакхара инженер-конструктор, конструкторийн тобанан куьйгалхо, башха конструкторийн бюрон декъан хьаькам, цехан хьаькаман гӀовс, цехан хьаькам, заводан парткоман секретарь (1958 шарахь дуьйна).
• 1960—1963 шерашкахь — Свердловск гӀалин ССКП Орджоникидзен кӀошткоман 1-ра секретарь.
• 1963—1966 шерашкахь — ССКП Свердловскан гӀалин комитетан 1-ра секретарь.
• 1966—1971 шерашкахь — ССКП Свердловскан обкоман 2-гӀа секретарь.
• 1971—1976 шерашкахь — ССКП Свердловскан обкоман 1-ра секретарь.

Оцу даржера иза хийцина Ельцин Борис Николаевича.

ССКП ЦК карьера

1971—1990 шерашкахь ССКП ЦК декъахо. ССКП ЦК Секретарь хилла 1976 шеран 26 октябрера 1979 шеран 17 апрель кхаччалц, ТӀПК отраслийн куратор вара. ССКП ЦК Секретаран даржера дӀаваьккхира, 1979 шарахь Лахара Тагилехь волуш, Рябовс, меттигера партактивеца къамел деш, Брежневн могашалла гӀуон йу алар бахьнехь^[3], кхин тӀе цхьаьна ца йогӀура ойла ССРС дуьхьалонан министр волчу Устинов Дмитрийца, иза дехьаваьккхира ССРС Пачхьалкхан планан председателан 4-гӀачу гӀовсан дарже^[4][5].

ССРС Министрийн Кхеташонера карьера

• 1979—1983 шерашкахь — ССРС Пачхьалкхан планан председателан хьалхара гӀовс.
• 1983—1984 шерашкахь — ССРС Пачхьалкхан арахьара экономикин уьйранийн комитетан председатель
• 1984—1986 шерашкахь — ССРС Министрийн кхеташонан председателан гӀовс.

Дипломатин карьера

1986—1990 шерашкахь — Къаьсттина а, Йуьззина а бакъонаш йолу ССРС Францера векал.

Мукъаваьллачул тӀаьхьара йукъараллин гӀуллакхь

• 1992—2001 шерашкахь — Уралан регион кхиаран гӀолацаран ассоциацин президент.
• 1992 шарахь дуьйна Дуьненайукъара Демидовн фондана сопредседатель.
• 2001 шарахь дуьйна Уралан махкахоллин сийлахь президент.
• Ракетийн а, артиллерийн а Ӏилманийн Российн академи сийлахь декъахо.
• Российн инженерин академин академик.

Вела 2018 шеран 17 апрелехь Москохахь. ДӀавоьллина Троекуровн кешнашкахь.^[6]

СовгӀаташ

• Кхоъ Ленинан орден (1971 шеран 25 августехь; 1976 шеран 3 мартехь; 1978 шеран 23 мартехь — Коммунистийн партин а, Советийн пачхьалкхан а хьалха даккхий гӀуллакхаш дарна а, иза вина шовзткъе иттт шо кхачарна^[7])
• Октябран Революцин Орден (1988 шеран 23 мартехь) — дипломатин белхан гӀуллакх дарна а, вина кхузткъа шо кхачарна^[8]
• Шиъ Къинхьегаман ЦӀечу Байракхан орден (1966 шеран 8 августехь; 1983 шеран 12 апрелехь)
• Орден «Сийлаллин Билгало» (1962 шеран 20 сентябрехь)
• мидалш
• Российн Федерацин Правительствон Сийлаллин грамота (1998 шеран 21 мартехь) — пачхьалкхан гӀуллакх дарна, дуккха а шерашкахь беркате цӀена къахьегарна, вина 70 шо кхачарна^[9]
• Сийлахь цӀе «Свердловскан областан сийлахь гражданин» (2008 шеран 13 мартехь)^[10]
• Билгалонан хьаьрк «Свердловскан областан гӀуллакхаш дарна» II тӀегӀанан (2018 шеран 14 мартехь) — Свердловскан областан социалан-экономикин кхиаран сферин башха гӀуллакхаш дарна^[11]

Билгалдахарш

1. Рябов Яков Петрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
2. Список депутатов Верховного Совета СССР 11 созыва (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2013 шеран 12 август. Кху чуьра архивйина оригиналан 2011 шеран 26 сентябрехь
3. Был ли член политбюро Андрей Кириленко защитником русского народа?
4. Кремлёвский «ястреб» | Русский Базар | Russian Bazaar Newspaper in New York (Brooklyn, Queens, Staten Island, Manhattan, Bronx) and New Jersey
5. Рябов Яков Петрович (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 28 сентябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2018 шеран 24 апрелехь Архивйина 2018-04-24 — Wayback Machine
6. Московские могилы. Рябов Я.П. (бил-боцу.)
7. Указ Президиума Верховного Совета СССР от 23 марта 1978 года № 7219—IX «О награждении орденом тов. Рябова Я. П. орденом Ленина»
8. Указ Президиума Верховного Совета СССР от 23 марта 1988 года № 8664—XI «О награждении орденом тов. Рябова Я. П. орденом Октябрьской Революции»
9. Распоряжение Правительства Российской Федерации от 21 марта 1998 года № 375-р «О награждении Почетной грамотой Правительства Российской Федерации Рябова Я. П.» (бил-боцу.) ТӀекхочу дата: 2018 шеран 17 апрель. Кху чуьра архивйина оригиналан 2018 шеран 18 апрелехь Архивйина 2018-04-18 — Wayback Machine
10. Указ Губернатора Свердловской области от 13 марта 2008 года № 212-УГ "О присвоении Рябову Я. П. почетного звания Свердловской области «Почетный гражданин Свердловской области»
11. Указ Губернатора Свердловской области от 14 марта 2018 года № 126-УГ «О награждении Я. П. Рябова знаком отличия „За заслуги перед Свердловской областью“ II степени» Архивйина 2018-03-20 — Wayback Machine

Литература

• Ведерникова О. «На всех должностях старался быть полезным Уралу…» // Знамя: газета ЗАО «Уральский турбинный завод». 2013. 26 августа. № 8.
• Государственная власть СССР. Высшие органы власти и управления и их руководители. 1923—1991 гг. Историко-биографический справочник / сост. В. И. Ивкин. Москва, 1999. — ISBN 5-8243-0014-3
• Рябов Яков Петрович // Инженеры Урала: Энциклопедия. Т. II. Екатеринбург: Уральский рабочий, 2007. С. 633.
• Сушков А. В., Разинков С. Л. Руководители Свердловской области: первые секретари обкома ВКП(б)—КПСС и председатели облисполкома. 1934—1991: биографический справочник. Екатеринбург: Банк культурной информации, 2003. С. 64—69. Архивйина 2015-05-03 — Wayback Machine
• Сушков А. В. Рябов Яков Петрович // Екатеринбург: Энциклопедия. Екатеринбург: Академкнига, 2002. С. 485—486.
• Сушков А. В. Руководители города Свердловска: первые секретари горкома ВКП(б)—КПСС (1932—1991), вторые секретари горкома ВКП(б) (1937—1950): историко-биографический справочник. Екатеринбург: Банк культурной информации, 2007. С. 68—74. Архивйина 2017-03-20 — Wayback Machine
• Центральный Комитет КПСС, ВКП(б), РКП(б), РСДРП(б): историко-биографический справочник / Сост. Ю. В. Горячев. М.: Издательский дом «Парад», 2005. 496 с.
• Чернев А. Д. 229 кремлёвских вождей. Политбюро, Оргбюро, Секретариат ЦК Коммунистической партии в лицах и цифрах. Справочник. М.: Журнал «Родина», Научный центр «Руссика», 1996. 333 с.

Хьажоргаш

• Интервью Рябова, посвященное Ельцину Архивйина 2016-12-11 — Wayback Machine
• Список градоначальников Екатеринбурга Список градоначальников Екатеринбурга

Хьалха хилларг: Воронцов, Юлий Михайлович

Къаьсттина а, Йуьззина а бакъонаш йолу ССРС Францера векал 1986 шо 19 июнь — 1990 шо 23 май

Когаметтаниг: Дубинин, Юрий Владимирович