Украина
From Wikipedia, the free encyclopedia
Украина (украин: Україна) — Зүүн Европодо байрладаг улас юм. Зүүн талаараа Ород, хойто талаараа Беларусь, баруун талаараа Польшо, Словаки, Унгар, баруун урда талаараа Румыни, Молдово (мүн маргаантай газар нютаг болохо Приднестрови) оронуудтай хилэлдэг. Мүн урда таладань Хара тэнгис, Азовой тэнгис оршодог. Ниислэл хото Киев юм.
- Бусад ашаглалтын тулада, «Украина (тодоруулга)» хуудаһые харагты.
Түрын дуулал: "Ще не вмерла України ні слава, ні воля" «Украина алдар суушье сүлөөшье үшөө үжөөгүй» | |
Украина (ногоон) 2022 оной Оросой добтолон оролгын үмэнэхи эзэмдэгдэһэн/аннексидэ байгаа нютаг (сайбар ногоон) | |
Нийслэл ба томо хотонууд |
Киев 49°N 32°E |
Албан хэлэн | Украин хэлэн |
Арад түмэн (2001) |
77.8% Украиншууд 17.3% Ородууд 4.9% бусад |
Шажан (2018)[1] |
87.3% Христосой 11.0% Шажангүй 0.8% Бусад 0.9% Харюулагүй |
Түрэ засаг |
Нэгэдэмэл Хахад Юрэнхылэгшын бүгэдэ найрамдаха улас |
• Юрэнхылэгшэ |
Владимир Зеленский |
• Юрэнхы сайд |
Денис Шмыгаль |
Уласай хурал | Дээдэ Рада |
Түүхэ | |
879 | |
• Галич-Волынь |
1199 |
• Гетманщина |
1649 оной 8 һарын 18 |
• Оросһоо |
1918 оной 1 һарын 22 |
• Австриһаа |
1918 оной 11 һарын 1 |
• Нэгэдэлгын акт |
1919 оной 1 һарын 22 |
• ЗХУ-һаа |
1991 оной 8 һарын 24 |
• Мүнөөнэй Үндэһэн хуули |
1996 оной 6 һарын 28 |
Дэбиcхэр газар | |
• Бүхэлидөө |
603,628 км2 (45) |
• Уһанай хуби (%) |
7 |
Хүн зон | |
• Тоосоо 2021 |
41,442,615[2] (35) |
• Тоололго (2001) |
48,457,102 |
• Нягтарал |
73.8 |
ДНБ (ХАШТ) | 2020 оной тоосоо |
• Бүгэдэ |
$429.947 тэрбүм[3] (48) |
• Нэгэ хүндэ |
$10,310[3] (108) |
ДНБ (нэрлэһэн) | 2020 оной тоосоо |
• Бүгэдэ |
$161.872 тэрбүм[3] (56) |
• Нэгэ хүндэ |
$3,881[3] (119) |
ОТББЭ (2018) |
26.1[4] бага · 18 |
ХХИ (2019) |
0.779[5] дээдэ · 74 |
Мүнгэн тэмдэгтэ | Гривня (₴) (UAH) |
Сагай бүһэ | UTC+2[6] (EET) |
• Зун (ЗС) |
UTC+3 (EEST) |
Телефоной код | +380 |
Интернет домэйн | .ua • .укр |
Украина хадаа Европын хоёрдохи томо орон юм. Хорин долоон засаг захиргаанай нэгэжэдэ хубаагдана, тэдэнэй дунда хорин дүрбэниинь можо нютагууд, нэгэниинь автономито бүгэдэ найрамдаха улас (Крым), хоёрынь тусхай эрхэтэй хото (Киев, Севастополь). 2022 оной эсэсэй байдалаар, Орос Украинын 18% оршомые эзэлһэн байна.[7].
X—XI зуун жэлэй үедэ Украина хадаа Европын эгээн томо, эгээн хүсэтэй улас байһан зүүн славян улас болохо Киевэй Русиин түб байгаа. Хэрүүл тэмсэл, Ехэ Монгол Уласай добтололгоһоо һула болоһон Киевэй Русь Литвагай ехэ гүнлиг, һүүлдэнь Польшо-Литвагай хамтын нүхэрлэлэй бүридэлдэ ороһон байна. Киевэй Русиин соёлой ба шажанай уг гарбал Украинын үндэһэтэнэй үзэл бодолой үндэһэ табиһан юм. XVII зуун жэлэй дунда үедэ полякуудта эсэргүү буһалгаан боложо, казак һетьманщина гэжэ улас байгуулагдаһан. Москвагай үргэлжэлһэн дарамта үзүүлһэншье һаа, һетьманщина 100 гаран жэлэй туршада автономито байжа шадаһан. XVIII зуунай һүүлшын үедэ Ородой эзэнтэ гүрэн Украинын ехэнхи газарые эзэмдэбэ. Хаанта Орос 1917 ондо һандарһанай һүүлдэ, Украина богони хугасаанай бэеэ даанхай болобошье һаа (1917—1920), эрхэтэнэй дайнай үрэ дүндэ Зүблэлтэ Оросто эзэмдэһэн байгаа. 1922 онһоо 1991 он болотор СССР-эй нэгэ холбооной улас, болон СССР-эй үндэһэлэгшэ дүрбэн гэшүүдэй нэгэн байгаа.