Испани
From Wikipedia, the free encyclopedia
Испани (Испани: España), албан ёһоор Испаниин хаанта улас (Испани: Reino de España) болбол Пиренейн хахад аралда, баруун урда Европодо оршодог улас юм. Испаниин эхэ газар бараг бүхэлеэрээ урда, зүүн талаараа газарай дундада тэнгистэй хилэлдэг. Маша бага зайда урда талаараа Гибралтар, хойто талаараа Франци, Андорра, Бискайн булан, баруун талаараа Атлантын далай, Португалтай хилэ залгана. Испаниин эзэмшэл газарта мүн Газар дундын тэнгисдэхи Балеарай аралнууд, Африкын эрье оршомой Атлантын далайдахи Канарай аралнууд, Мароккотой хилэ нэгэтэй хойто Африкын Сеута, Мелилья гэһэн хоёр автономито хотонуудшье мүн ородог. Испаниин газар нютаг 504 030 км² болоод баруун дэбисхэрээр Европодо хоёрто (Франциин дараа) жагсадаг. Мүн дундажа үндэрынь 650 м болон энэ үзүүлэлтэнь Швейцариин дараа Европодо хоёрто ороно.
Испаниин хаанта улас Reino de España
| ||||||
|
||||||
Уряа: латаар Plus Ultra «Хизаарһаа хойшо» | ||||||
Түрын дуулалай нэрэ: Испани: Marcha Real «Хаанай марш» |
||||||
Ниислэл | Мадрид | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Албан хэлэн | Испани хэлэн | |||||
Түрэ засаг | Үндэһэн хуулита хаанта засаг | |||||
- | Хаан | VI Филипп | ||||
- | Юрэнхы сайд | Мариано Рахой | ||||
Уласай хурал | Юрэнхы Кортес (Cortes Generales) | |||||
Дэбиcхэр газар | ||||||
- | Бүхэлидөө | 504 030 км2 | ||||
- | Уһанай процент (%) | 1,4 % | ||||
Хүн зон | ||||||
- | Тоосоо (2010) | 46 030 109[1] | ||||
- | Хүн зоной нягтарал | 93 хүн/км2 | ||||
ДНБ (ХАШТ) | 2011 оной тоосоо | |||||
- | Бүгэдэ | $1.413 ехэ наяд[2] (13) | ||||
- | Нэгэ хүндэ | $30,622[2] (28) | ||||
ДНБ (Нэрлэһэн) | 2011 оной тоосоо | |||||
- | Бүгэдэ | $1.536 ехэ наяд[2] | ||||
- | Нэгэ хүндэ | $33,298[2] (26) | ||||
ОТББЭ (2005) | 32[3] | |||||
ХХИ (2011) | 0.878[4] (һайн) (23) | |||||
Мүнгэн тэмдэгтэ | Евро (EUR) | |||||
Сагай бүһэ | =ТЕС (НЗНЦ+1) | |||||
- | Зунай саг | ТЕЗС (НЗНЦ+2) | ||||
Интернет домэйн | .es | |||||
Телефоной код | +34 |
Испани Европодо түрүүшын гоминидууд ерэһэн тухай болон энэ түбиин түүхын үмэнэхи үеын байдалые шудалхада шухала ажа холбогдолтой орон юм. Римэй эзэнтэ гүрэнэй дооро Һиспаниа (латаар Hispania) ехэдэ хүгжэжэ, эзэнтэ гүрэнэй эгээн шухала хэһэгүүдэй нэгэ болобо. Харин дунда зуунай үедэ германшуудай ударидалга дооро ороһон байна. Хожомынь Ибериин хахад арал бараг бүхэлеэрээ лалашуудай ударидалга дооро оробо. Харин удаан хугасаанай туршада Европын хойто хэһэгэй христосой шажанта уласууд доошо түлихэжэ, 1492 ондо лалашууд дарагдаһан болон мүн үеэр олон еврейшүүд хөөгдэхэ гү, али христосой шажанда хүсөөр оруулагдажа байба. Мүн 1492 ондо Колумб Америкэдэ хүрэжэ, дэлхэйн хэмжээтэй гүрэнэй эхилэл табигдаа һэн. XVI-һаа XVII-р зуунай эхин үе хүрэтэр Испани Европын эгээн хүсэрхэг гүрэн болоһон болобошье үргэлжэлһэн дайн зэргэ олон асуудалнуудай үрэ дүндэ хүсэн нүлөө багадхаһан байна. XX-р зуунай дунда үедэ дарангылалда үртэжэ эдэй засаг тогтонги байдалда хүрэһэн болобошье һүүлдэ хурдасатайгаар һэргэбэ. 1978 ондо Үндэһэн хуулита хаанта засагай дооро арадшалал дахин тогтохо болоһон. 1986 ондо Европын холбоондо оролсожо, эдэй засагай болон соёл уралигай һэргэн мандалтатай ушараа һэн.
Испани парламентын засаглалтай арадшалһан ороноор байгуулагдаһан Үндэһэн Хуулита хаанта улас болон 1986 онһоо Европын холбооной гэшүүн орон болонхой. Худалдан абаха шадабариин паритетаар тоосоһон ҮНБ-р тоособол Испаниин эдэй засаг дэлхэйдэ 11-да, Европын холбоондо 5-да ороно.