![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/The_Blue_Marble_%2528remastered%2529.jpg/640px-The_Blue_Marble_%2528remastered%2529.jpg&w=640&q=50)
Дэлхэй
From Wikipedia, the free encyclopedia
Дэлхэй (тэмдэг: ) — наранай аймагай гурбадахи гараг, сори ганса амидаралтай юртэмсэ юм. Дэлхэйнь 4,57 тэрбум жэлэй урда тээ бии болоһон[10], нэгэ дахуултай (Һара), 365,26 үдэр соо Нараниие бүтэн тойродог).[11]. Дэлхэйн эрьелтын тэнхэлиг 23,5° хазайһан байдаг, дэлхэй дээрэхи уларилай хубилалтын шалтагаан болоно[12]. Дэлхэй болбол шулуун гараг мүн. Дэлхэй ойролсоогоор бүмбэрсэг шэнги дүрсэтэй. Дэлхэйн Наранһаа дунда зэргын зайнь 149,6 сая км болоод энэнь 1 одон орон шудалалгын нэгэжэтэй адли болоно.[13]
![]() Аполлон 17-һоо абаһан дэлхэйн үнгэтэ зураг |
||||||||||
Орбита | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Эрин J2000.0 | ||||||||||
Апоцентр | 152,097,701 км 1.0167103335 а.н. |
|||||||||
Перицентр | 147,098,074 км 0.9832898912 А.Н. |
|||||||||
Ехэ хахад тэнхэлиг | 149,597,887.5 км 1.0000001124 А.Н. |
|||||||||
Экцентриситет | 0.016710219 | |||||||||
Орбитын үе | 365.256366 үдэр 1.0000175 Юлианай жэл |
|||||||||
Дундажа орбитын хурдан | 29.783 км/с 107,218 км/саг |
|||||||||
Хазайлта | 1°34'43.3"[1] тогтомол хабтанда |
|||||||||
Үгһэгшэ уулзабарай уртараг | 348.73936° | |||||||||
Перицентрай аргумент | 114.20783° | |||||||||
Дахуул | 1 (Һара) | |||||||||
Физик шэнжэ шанар
| ||||||||||
Дундажа радиус | 6,371.0 км[2] | |||||||||
Экваторын радиус | 6,378.1 км[3] | |||||||||
Туйлай радуис | 6,356.8 км[4] | |||||||||
Хабтагайжэлтэ | 0.0033528[3] | |||||||||
Тойрогой урта | 40,075.02 км (экваторын) 40,007.86 км (уртрагийн) 40,041.47 км (дундаж) |
|||||||||
Гадаргай талбай | 510,072,000 км²[5][6]
148,940,000 км² - хуурай газар (29.2 %) |
|||||||||
Эзлэхүүн | 1.0832073X1012 км3 | |||||||||
Масса | 5.9736X1024 кг[7] | |||||||||
Дундажанягташал | 5.5153 г/см3 | |||||||||
Экваторай гадаргуугай гравитациин хүсэн | 9.780327 м/с²[8] 0.99732 g |
|||||||||
Сансрын хоёрдугаар хурдан | 11.186 км/с | |||||||||
Экватортахи эрьехэ үе |
0.99726968 өдөр[9] 23ц 56м 4.100с |
|||||||||
Экваторай эрьелтын хурдан | 1,674.4 км/саг (465.1 м/с) | |||||||||
Тэнхэлигэй хазайлта | 23.439281° | |||||||||
Албедо | 0.367[7] | |||||||||
Гадаргуугай темп. Кельвин Цельс |
| |||||||||
Агаар мандал
| ||||||||||
Гадаргын даралт | 101.3 кПа (Дундаж далайн түвшин) | |||||||||
Бүтэсэ | 78.08% Азот (N2) 20.95% Хүшэлтүрэгшэ (O2) 0.93% Аргон 0.038% Нүүрһэнхүшэлэй хии 1% оршомой уһанай уурал (уурал амисхалһаа хамаарша өөр байна)[7] |
Хадамал | |
---|---|
Монгол үзэгээр |
|
буряад кирилл. | Дэлхэй |
монгол кирилл. | Дэлхий |
хальмаг кирилл. | Делкә |
Дэлхэй хадаа агаар мандалтай, гадаргуунь 71 % далай (уһан), үлэһэн 29 % — хуурай газар (түбинүүд, аралнууд). Дэлхэйн гадаргуунь тектоник плитануудта хубаагдаха ба тэдэгээрэнь таһаралтагүй нүүжэ (хүбжэ) байдаг. Эрьелдэдэг, багахан хабшагар Дэлхэйн бүмбэрсэг бүһэлүүрлиг тогтосотой болоод сүм, манти, холтоһонһоо тогтоно.