Байгал
From Wikipedia, the free encyclopedia
Байгал далай, Байгал нуур – дэлхэйн эгээл гүнзэгы нуур. Далайн гүнзэгынь 1637 метр, утань 636 модо, үргэниинь 25-hаа 79,4 модо хүрэтэр, дунда зэргынь үргэн 48 модо болоно. Далайн уhан тон сэбэр, тунгалаг. 40 метр уhанай гүнзэгыдэ хэбтэhэн шулуун элихэнээр харагдажа байдаг. Байгалда 336 гол горхонууд шудхадаг, харин гансал Ангар мүрэн урдан гарадаг. Зоной дунда үргэнөөр тараhан үгэ бии: «Жэлдэ хэды үдэр бииб, тэды гол горход Байгалда шудхадаг». Эгээл үргэн голнуудыень нэрлэбэл: Сэлэнгэ, Баргажан, Эрхүү, Дээдэ Ангар, Турка. Январь hарын янгинама хүйтэндэ далай хүрэжэ, май hарын hүүлээр мүльhэнhөө сүлөөрдэг.
Байгал нуур | |
---|---|
Координатууд | 53°30′N 108°0′E |
Нуурай маяг | Эбдэрхэйн нуур |
Шудхан юумэн | Сэлэнгэ, Баргажан, Дээдэ Ангар |
Урдан гаралга | Ангар |
Сүнхэрэгэй һаба | 560000 км2 |
Һабын оронууд | ОХУ, Монгол Улас |
Эгээн утань | 636 км |
Эгээн үргэниинь | 79 км |
Гадаргуугай дэбисхэр | 31722 км2[1] |
Дунда гүнзэгэнь | 744.4 м[1] |
Эгээн гүнзэгэнь | 1642 м[1] |
Уһанай багтаса | 23615.39 км3[1] |
Хубиханай байлганай саг | 330 он жэлүүд[2] |
Эрьеын утань1 | 2100 км |
Гадаргуугай үндэрынь | 455.5 м |
Хүлдэнэ | 1 һара — 4 һара |
Аралууд | 27 (Ойхон) |
Һууринууд | Эрхүү хото, Улаан Үдэ, Хойто Байгал |
1 Эрьеын утань багсааһан байна. |
Байгал нуур 30 сая жэлэй саада тээ бии болоhон дэлхэйн тон урданай нуур гэжэ тоологдодог. Тэрэ газарай гадарай ганталгануудаар хизаарлагдаhан туйлай ехэ хонхор соо бии болоо, тэрэ хонхорынь жэл соо 2 сантиметрээр yргэдэдэг. Байгал - хадын нуур юм, уhанайнь нюруу дэлхэйн океанай уhанай нюрууhаа 445 метрээр yндэр байдаг.
25-30 сая жэлэй саана Байгал далай бии болоо гэжэ эрдэмтэд тоолодог. Мүн 15-20 сая жэлэй урда гэжэ хэлэдэг эрдэмтэд бии.