From Wikipedia, the free encyclopedia
U genetici čovjeka, Y-hromosomski Adam ili Y-hromosomski Adem (Y-MRCA skraćenica od eng. Y- Most Recent Common Ancestor) je neformalno ime koje se daje zajedničkom pretku (Y-MRCA) od kojeg, po očinskoj liniji, potiču svi trenutno živeći muškarci. Međutim, naziv nije trajno fiksiran, niti se odnosi na bilo kojeg pojedinca.[1]
Y-hromosomski Adam je imenovan prema biblijskom Adamu/Ademu, ali nosilac izvornog Y hromosoma nije bio jedini ljudski mužjak koji je živio u njegovo vrijeme.[2] Ostali njegovi muški savremenici također imaju potomke koji danas žive, ali ne i, po definiciji, kroz isključivo porijeklo s očeve strane. Starost Y-MRCA je različito procijenjena, od 188.000,[3] 270,000,[4] 306,000,[5] i 142,000 godina.[6] Jedan rad koji je objavljen marta 2013. izvještava o većoj starosti ovog Adama/Adema, uz procjenu od 338.000 godina,[7] Zatim su dva simultana izvještaja u 2013. dala mlađe procjene: 180.000 do 200.000 godina,[8] a jedan drugi, na osnovu genoma devet različitih populacija, ukazuje na dobi između 120.000 i 156.000 godina.[9]
Analogno Y-hromosomskom Adamu, mitohondrijska Eva je, po majčinskoj liniji, žena od koje su potekli svi živi ljudi današnjice, a koja je živjela prije oko 140.000 do 200.000 (u Africi). Procjena se temelji na nasljeđivanju mtDNK u nizu generacija majki. Teorijski, nije potrebno da se vjeruje da su Y-hromosomski Adama i mitohondrijska Eva trebali da žive u isto vrijeme.[10][11] Međutim, (2013)sugerirana je i mogućnost da su te dvije individua mogle biti i suvremenuci.[12]
Postojanje Y-hromosomskog Adama (Y-MRCA) je utvrđeno primjenom teorije molekulske evolucije Y hromosoma. Za razliku od autosoma, ljudski Y-hromosom često nema genetičkih rekombinacija sa X hromosomom, tokom mejoze, ali se obično prenosi netaknut sa oca na sina. Međutim, može rekombinirati sa X hromosomom u pseudoautosomnim regijama na krajevima Y hromosoma. Mutacije se javljaju povremeno i u Y hromosomu i prenose se na muškarce u narednim generacijama. Ove mutacije se mogu koristiti kao markeri za identifikaciju po očevoj liniji. Y hromosom specifične mutacije nazivaju se ljudske Y-hromosomske DNK haplogroupe. Za Y hromosome sa određenom haplogrupom se pretpostavlja da dijele zajedničko porijeklo po očevoj liniji, od pretka koji je bio prvi nositelj definiranje mutacije. (Ova pretpostavka može biti i pogrešna, kao što je moguće da se ista mutacija javlja češće od jedanput.) Porodična stabla po Y hromosomu mogu se graditi po mutacijama koje služe kao tačke grananja loze. Y-hromosomski Adam je pozicioniran u korijenu porodičnog stabla kao Y hromosoma svih živih muškaraca koji su su potekli iz njegovog Y hromosoma. Istraživači mogu rekonstruirati unazadne mutacije DNK sekvenci u svoje prvobitno stanje. Najčešći original ili predačko stanje DNK sekvence određuje se poređenjem ljudske DNK sekvence sa onima blisko srodnih vrsta, uglavnom ne-ljudskih primata kao što su čimpanza i gorila. Poznavanjem unazadnih mutacija u Y-hromozomskoj lozi, može se predviđati hipotetički predak sekvence Y-MRCA. Određivanje DNK sekvenci Y-hromosomskog Adama i vremena kada je živio, uključuje identificiranje ljudskih Y hromosomskih loza koje su međusobno najrazličitijih loza — loza koje dijele najmanje mutacija u odnosu na sekvence ne-ljudskih primata u filogenetskom stablu. Zajednički predak najviše divergentnih loze je, dakle, zajednički predak svih loza. Postojanje Y-hromosomskog Adam je potvrđen i svjetskim uzorkom Y hromosoma koji je uključivao osobe sa svih kontinenata. Utvrđeno je da je nekoliko Y-hromozomskih loza ili haplogroupa iz Afrike najviše međusobno divergiralo, a za ne-afričke loze je nađeno da se podskupovi nekoliko loza nalaze također u Africi. Ovo ukazuje da je Afrika najvjerovatniji dom Y-hromosomskog Adama.
Naziv "Y-hromosomski Adam" nije trajno fiksiran na pojedinca. Slijedi iz definicije da je Y-hromosomski Adam imao najmanje dva sina, od kojih obojica imaju neprekinute loze koji su preživjele do današnjih dana. Ako je loza svih ili jednog od sinova izumre, a onda se naziv "Y-hromosomski Adam" prebacuje naprijed u potomstvu preostalih sinova po očevoj liniji, sve do dobijanja prvog potomka, koji je imao najmanje dva sina, a koji oba imaju po očevoj liniji žive potomake.
Jednom izumrla loza je nepovratno je izgubljena i ovaj mehanizam može na tako samo odložiti naziv "Y-hromosomski Adam" u naprijed. To se može zbiti zbog ukupnog izumiranja nekoliko osnovnih haplogroupa.[10] Osim mogućnost da se naziv Y-hromosomskih Adam prebaci naprijed u vremenu, procjena DNK sekvence Y-hromosomskog Adama je, bitan je i njegov položaj u porodičnom stablu, vrijeme kada je živio, njegovo mjesto porijekla, što će biti predmet kompetentnih revizija u budućnosti. Sljedeći događaji će promijeniti procjena koji je bio određen pojedinačnim Y-hromosomskih Adam:
Inicijalno sekvenciranje ( Karafet et al. 2008) ljudskog Y hromosoma našlo je je da su u osnovi najviše dvije početne Y-hromosomske loze: haplogrupa A i haplogrupa BT. Haplogrupa A je nađena u niskim frekvencijama u dijelovima Afrike, ali je uobičajena među pojedinim grupama lovaca-sakupljač agru. Loza haplogrupe BT nađena je u većini afričkih Y-hromosomskih loza i gotovo svim van-afričkim lozama.[13] Y-hromosomski Adam je predstavljen kao korijen ove dvije loze. Haplogrupa A i haplogrupa BT predstavljaju loze od dva muška potomka Y-hromosomskog Adama. Međutim, jedan rad[6] smješta ovaj događaj na prije oko 142.000 godina (pogledajte u nastavku za kasnije nalaze). Cruciani et al. (2011.), utvrdili su je da je dublja podjela u stablu Y-hromosoma pronađena između dvije ranije objaljene subgrupe haplogrupa A, nego između haplogrup A i haplogrup BT. Za subgrupe A1b i A1a-T se sada vjeruje da su nastale direktno iz korijena stabla, a sada predstavljaju loze Y-hromosomskog Adama sa dva sina. Preuređenju porodičnog stabla Y-hromosoma podrazumijeva da loza klasificirana kao haplogrupa A nije nužno monofiletska linija.[14] Haplogrupa A zbog toga se odnosi na kolekciju loza koji ne posjeduju markere koji definiraju haplogrupu BT, iako haplogrupa A sadrži najviše udaljeno povezanih Y hromosoma. M91 i P97 mutacije haplogrupa razlikuju A od haplogrupa BT. U okviru hromosoma haplogrupe A, marker M91 se sastoji od niza 8 T nukleobaznih jedinica. U haplogrupi BT i u čimpanzinom hromosomu, ovaj marker se sastoji od 9 T nukleobaznih jedinica. Ovaj obrazac upućuje da je 9T niz haplogrupe BT predačka verzija i da je haplogrupa A formirana delecijom jedne nukleobaze. Haplogroupe A1b i A1a su smatrane subklasama haplogrupa A jer su obje posjedovale M91 sa 8T.[13][14] Međutim, prema nalazima Crucianija i saradnika (2011), regiji koja okružuje marker M91 je mutacija sklona ponavnim mutacijama. Stoga je moguće da 8T pojas haplogrupa A može biti predak M91 i 9T, a haplogrupa BT može biti izvedena umetanjem 1T. To bi objasnilo zašto su subgrupe A1b i A1a-T najdublje grane haplogrupa A; obje imaju istu verziju M91 sa 8Ts. Nadalje, utvrđeno je da je P97 marker, koji se također koristi za identifikaciju haplogrupa A, posjedovao stanje predaka u haplogrupa A, ali je izvedeno stanje u haplogrupi BT.[14]
Inicijalna studija implicira Istočnu i Južnoj Afriku, kao vjerojatne izvore ljudske raznolikosti Y-hromosoma. To je zbog toga što bazne loze, haplogrupa A i haplogrupa B imaju najviše frekvencije na ovim prostorima. Međutim, prema drugima, najviše baznih loza je otkriveno u Zapadnoj Sjeverozapadnoj i Centralnoj Africi. Na uzorku od 2.204 afričkih Y-hromosoma, 8 ih je pripadalo haplogrupama A1b ili A1a. Haplogrupa A1a je identificirana kod Marokanaca Berbera, jedna u Fulbe i jedna u Tuareg plemenu (Niger). Haplogrupa A1b je identificirana u tri uzorka Bakola Pigmeja iz južnog Kameruna i kod jednog alžirskog Berbera. Cruciani et al. 2011 ukazuju da se Y-hromosomski Adam, koji je živio negdje u Centralnoj-Sjeverozapadnoj Africi, dobro uklapa u dobijene podtke.[14] U novembru 2012. godine, studija koju su realizirali Scozzari et al. ojačava "hipoteza da je poreklo A1B haplogrupe u sjeverozapadnom kvadrantu afričkog kontinenta, i, zajedno sa nedavnim nalazima antičkih Y-loze u centralnoj -zapadna Africi, može pružiti nove dokaze u vezi sa geografskoim porijeklom ljudske MSY različitosti ".[15]
Otkriće koje je objavljeno u martu 2013. godine predlaže da se haplogrupa A1b preimenuje u haplogrupa A0 i pretpostavio ranije filogenetsko razilaženje predaka, koja je nazvano haplogrupa A00.[16] Ovo otkriće se pojavilo nakon što su ponuđene DNK jednog Afro-Amerikanca za komercijalne genealoška analize (Family Tree DNA).[17] Njegov Y-hromosom je sasvim drugačije od svih Y-hromosoma poznatih u to vrijeme, što je našla istraživačkagrupa koju je vodio Michael F. Hammer. Njegovu haplogrupu su nazvali A00 ( jer je odvojena od ostalih postojećih loza prije odvajanja i preimenovanja haplogrupe A0 ). Kasnije i testiranje u Kamerunu su ustanovila da ovu haplogrupu ima i mali broj Mbo muškaraca, iako je prvi Y-hromosomski subjekt najviše genetički različit po broju mutacija. Adamovo doba je procijenjeno po mutacijama u Y-hromosomu (na osnovu poznatih stopa mutiranja), a utvrđeno je da je u dublje od procijenjene starosti mitohondrijske Eve i najstarijih poznatih fosila anatomski moderni ljudi. Dva izvještaja iz 2013. Sugeriraju mnogo mlađa doba[18] i ustvari, upućuju na mogućnost da su i Y-hromosomski Adam i Mitohondrijska Hava živjeli u istom razdoblju. Italijanski genetičari predvođeni Paolom Francalaccijem sa University of Sassari izvijestili su o sekvenciranju muški-specifičnog jednostrukih nukleotidnih Y-hromosomskih polimorfiza (MSY-SNP) od 1.204 muškaraca sa Sardinije, koji su upućivali na procjenu starosti njihovog pretka po očinskoj liniji od 180.000 do 200.000 godina. U drugoj studiji na Stanford University School of Medicine genetičari saopćavaju da je Y-MRCA živio prije 120.000 i 156.000 godina, bazirajući to na genomskom sekvenciranju 69 muškaraca iz 9 različitih populacija. Pored toga, procijenili su i starost Mitochondrial Eve na oko 99.000 do 148.000 godina. Ovo bi moglo značiti da je nepoklapanje između starosti pomenutih mužjaka i ženke nespojivo.[19] Ove dvije studije, međutim, nisu uzele u razmatranje recentna otkrića aplogroupe A00, koja upućuju na zaključak da je "istinski Y-hromosomski Adam" vremenski mnogo udaljeniji u prošlosti.[18]
Vrijeme kada je živio Y-hromosomski Adam je određena primjenom molekulskog sata za ljudski Y-hromosom. Za razliku od mitohondrijske DNK, koja ima kratku sekvencu, od 16.000 baznih parova i često mutira, Y hromosom ima znatno više parova baza (60 miliona) i ima nižu stopu mutacija. Ove karakteristike Y hromosoma su usporile identifikaciju njegovih polimorfizama, a posljedično i smanjile preciznost procjene stope mutacija Y-hromosoma.[20] Initial studies, such as Thomson et al. 2000,[20] Predloženo je da je Y-hromosomskih Adam živio prije oko 59.000 godina. Ovaj datum je značio da je Y-hromosomski Adam živio oko 84.000 nakon njegove ženska partnerica mitohondrijske Eve, koja je živjela prije 150.000-200.000 godina.[21] Ipak, ovo datiranje je značilo da je Y-hromosomski Adam živio u vrijeme vrlo blizu, a možda i nakon toga. Na to upućuju i rezultati nedavnih proučavanja afričkog porijekla modernih ljudi i migracija iz Afrike, za koju se vjeruje da su se desile prije 50.000-80.000 godina.
Jedno objašnjenje za to neslaganje u datiranju Adama i Eve je da žene imaju bolje šanse za reprodukciju od muškaraca zbog prakse mnogoženstva. Kada muška jedinkaima nekoliko žena, on je efektivno spriječio drugim muškarcima u zajednici njihovu reprodukciju pa samo svoje Y hromozome prenosi u naredne generacije. S druge strane, mnogoženstvo ne sprečava većinu žena u zajednici da prenose svoju mitohondrijsku DNK u naredne generacije. Ovaj diferencijalni reproduktivni uspjeh muškaraca i žena može dovesti do smanjenja muških loza u odnosu na ženske loze, koje su i dalje prisutne u budućnosti. Malobrojnije muške loze su osjetljivije na drift i potvrditi teoriju o više zajedničkih predaka. Ovo bi moglo objasniti i nedavna datiranja u vezi sa s Y-hromosomskim Adamom.[22][23]
Studija iz 2011. godine (Cruciani et al.) je predložila da je Y-hromosomski Adam živio prije oko 142.000 godina, znatno ranije od 59.000 godina, kojiko je bila ranija procjena po Thomson u o suradnicima (2000). Stariji Y-MRCA je provijenjen nakon otkrića dodatnih mutacija i preuređenja okosnica Y-hromosomske filogenije nakon resekvenciranja loze haplogrupe A (Y-DNK). Prema toj studiji, određivano je da od tačnosti datiranje kada je živio Y-hromosomskih Adam zavisi i preciznost stope mutacije. Ali repozicioniranje Y-MRCA iz korijena haplogroupa A i BT u korijen haplogroupa A1b i A1a dalje podrazumijeva da je Y-hromosomski Adam stariji nego što se ranije procijenjivalo. Prema Crucianiju i suradnicima, mnogo stariji datum je lakše pomiriti sa modelima ljudskog porijekla.[14]
Marta 2013. jedan rad je slutio da je prethodno nepoznat, vrlo različiti Y hromosom pomenutog Afroamerikanaca potisnuo procijenjeni Y-MRCA na prije 338.000 godina (prije 237.000 do 581.000 godina, s 95% pouzdanosti).[7] Zaključci su bili kontradiktorni.[24] Nastavak ovog rada tvrdi da su primijenjene statističke i analitičke tehnike imaju metodološkie nedostatke koji su proizveli napuhano unatražno praćenje loza, koje u procjenama prosječno iznosilo od 208.300 (163.900 do 260.200).[25] Naknadne studije, čiji su rezultati publicirani avgusta 2013. datiraju Y-MRCA, bez loza A00, A0 i A1a na oko 120.000 do 200.000 godina.[8][9][19] U martu 2014. godine MRCa loza bez A00 je procjenjuje se na oko 200.000 godina.[26]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
