Translacija (biologija)

Translacija (lat. translatio, od trans- + fero - izvedeni oblik latum = prenijeti preko, biti preko; translation grč. μετάφρασις – metaphrasis = govoriti preko, na drugu sranu), u genetici, označava proces prevođenja jezika informacijake RNK (iRNK), tj. odgovarajućeg tripleta na jezik aminokiselina u polipeptidnom lancu nastajuće bjelančevine.^[1]

Translacija iRNK i sinteza proteina u ribosomu

Translacija je završna etapa realizacije genetičke informacije u procesu sinteze proteina, u kojoj je iRNK matrica po kojoj specifične forme transportne RNK (tRNK) donose specifične aminokiseline i, po odgovarajućem redoslijedu, ih ugrađuju u polipeptidni lanac. Određenu poziciju svoje aminokiseline prepoznaju specifični antikodoni tRNK koji su komplementarni informaciji koja je iz jedra (DNK) prispjela putem kodona iRNK. Konstantnost komplementarnosti kodon-antikodon onemogućuje moguće greške u redoslijedu aminokiselina u njihovom linearnom nizu.^[2][3]

Genetička informacija se odjelotvoruje u specijalnim ćelijskim organelama – ribosomima. Kako se glavnnina DNK nalazi u jedru, tj. u hromosomima neophodan je sistem njenog transporta na mjesto realizacije. Cjelokupni proces katalziraju odgovarajuči enzimi, koji su također bjelančevinski produkti realizacije genetičke poruke sa specifičnih sekvenci genetičke informacije (gena).^[4]

Proces translascije

Genetička informacija za tranlaciju je tapisana u redoslijedu nukleotida u informacijskoj RNK (i-RNK), tj. u posredniku genetičkog koda iz hromosoma do mjesta njene realizacije: ribosoma. Prevođenje genetičke poruke sa jezika nukleotida (u nukleinskim kiselinama) na jezik aminokiselina (u bjelančevinama) nije trenutačna pojava, nego proces koji se odvija u nekolika sukcesivnih faza simultanog prevođenja, koje ima svoje specifičnosti kod različitih vrsta prevoditelja. To se osobito odnosi na međusobne razlike u osobenostima procesa translacije kod prokariota i eukariota. Međutim, opće faze ovog procesa su:

• inicijacija,
• elongacija , i
• terminacija.

Translacija kod prokariota

Prokariotski organizmi nemaju jedro pa se translacija iRNK odvija istovremeno sa transkripcijom. Sinhroničnost ovih procesa je boguća zahvaljujući istovremenom aktiviranju više ribosoma, što ovaj oblik translacije karakterizira kao poliribozomsku.

Inicijacija

Inicijacija translacije redovno podrazumijeva prisustvo jedne ribosomske jedinice koja daje „poruku“ za start sinteze polipeptidnog lanca preko start-kodona iRNK, što označava gdje počinje kodiranje određeniog proteina. U 98 % slučajeva ovaj kodon je AUG, ali kod prokariota su česti i alternativni start kodoni. Primjerice, kod bakterija start kodon je ustvari modificirana aminokiselina N-formil metionin (f-Met). U njemu je amino grupa blokirana formil grupom, čime se stvora amid, tako da ova amino grupa ne može da obrazovati peptidnu vezu. To ne ometa start sinteze, jer se f-Met nalazi na terminalnom kraju proteina. Vezanje male ribosomske jedinice na tačno mjesto na iRNK, kod prokariota je moguće zahvaljujući postojanju sekvence, poznatoj kao Šajn-Dalgarno sekvenca, koja se nalazi između -8 i -13 regiona molekule RNK.

Elongacija

Izduživanje (elongacija) nastajućeg polipeptidnog lanca počinje kada velika subjedinica – 50S podgrupa formira kompleks sa manjom – 30S podgrupom. Novoaktivirana transportna RNK (t-RNK) sa specifičnom aminokiselinom (koju nosi na svom suprotnom kraju) tada ulazi u A region ribosoma i komplementarno se veže sa i-RNK. Povezivanje susjednih aminokiselina (putem peptidnih veza) katalizira enzim peptidil transferaza.

Terminacija

Elongacija traje sve dotle dok ribosom ne naiđe na jedan od tri moguća stop kodona, kada dolazi do terminacije novonastajućeg peptida. Nailaskom na stop kodon, sinteza polipetidnog lanca se zaustavlja pa faktori koji oponašaju t-RNK ulaze u A region, stopiraju sintezu polipetidnog lanca i otpuštaju protein u citoplazmu.

Translacija kod eukariota

Kod eukariota, kod kojih se transkripcija odvija u jedru, prepisana i-RNK odlazi u citoplazmu, gdje se tek onda (u ribosomima) odvija proces translacije. Prema tome, eukarioti imaju odvojene procese [[transkripcije (u jedru) i translacije (u citoplazmi). Sam proces translacije uključuje sve faze kao i kod prokariota: inicijaciju, elongaciju i terminaciju.

Također pogldajte

• Genetička informacija
• DNK
• RNK
• Nukleotid
• Triplet

Reference

1. King R. C., Stransfield W. D. (1998): Dictionary of genetics. Oxford niversity Press, New York, Oxford, ISBN 0-19-50944-1-7; ISBN 0-19-509442-5.
2. Collado-Vides J., Magasanik B., Smith T. F., Eds (1996): Integrative approaches to molecular biology. The MIT Press, Cambridge (Mass), London, ISBN 0-262-03239-2.
3. Alberts B. et al. (1983): Molecular biology of the cell. Garland Publishing, Inc., New York & London, ISBN 0-8240-7283-9.
4. Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-3-4.

Vanjski linkovi