Samooplodnja

Samooplodnja ili autogamija – u stručnoj literaturi poznato i kao selfing – je krajni stepen ukrštanja u srodstvu (inbridinga), jer je svaka jedinka, po prirodi stvari, genetički nasrodnija sama sebi.^[1][2]

Rasprostranjena je od jednoćelijskih organizama do najsloženijih hermafroditskih biljaka i životinja (osobito beskičmenjaka). Kod jednoćelijskih organizama, kao npr. u Protozoa, odvija se spajanjem dviju jedinki (ili njihovih ćelijskih jedara) koje su nastale prethodnom diobom iste (jedne) jedinke.^[3]

Kod biljaka, nastaje oprašivanjem tučka polenom istog ili različitih cvjetova iste jedinke (samooprašivanje). Samooplodne su nsprimjer pšenica, ječam i druge Poaceae, te grah, jorgovan i mnoge druge.

Iako većinu hermafoditnih životinja obilježava unakrsno prenje, postoje i one koje se redovno ili vanredno razmnožavaju samooplodnjom. Autogamija kod takvih vrsta je češća u nepovoljnim okolinskim uvjetima ili u nedostatku partnera.

Genetičke posljedice autogamije

Glavna, po pravilu, negativna, genetička posljedica samooplodnje je gubitak genetičke varijacije, što znači da mnogi genski lokusi koji su heterozigotni postaju homozigotni. Posljedica je pojava oba alel na gena na istom lokusu, pa ispoljavanje štetnih mutacija može imati ozbiljne posljedice.

Najintenzivniji oblik inbriding je samooplodnja kod hermafrodita, u kojoj se udio heterozigota prepolovi u svakoj narednoj generaciji, kako je prikazano u tabeli koja slijedi.

• ${\displaystyle P}$: ${\displaystyle Aa}$ x ${\displaystyle Aa}$ (100%), a u
• ${\displaystyle F}$₁ generaciji daje: ${\displaystyle 1AA}$ : ${\displaystyle 2Aa}$ : ${\displaystyle 1aa}$, što znači da učestalost heterozigota sada iznosi (50%) od početne, i tako dalje, da bi u
• ${\displaystyle F}$₁₀ generaciji heterozigoti praktično potpuno iščezli, a populacija bila polarizirana na odgovarajuće frekvencije isključivo homozigota ${\displaystyle AA}$ i ${\displaystyle aa}$.

• Ilustracija modela gubitka genetičke varijacije u populaciji sapooplodnih organizama

Generacija	AA (%)	Aa (%)	aa (%)
P	–	100	–
F1	25	50	25
F2	37,5	25	37,5
F3	43,75	12,5	43,75
F4	46,875	6,25	46,875
F5	48,4375	3,125	48,4375
F6	49,21875	1,5625	49,21875
F7	49,609375	0,78125	49,609375
F8	49,8046875	0,390625	49,8046875
F9	49,90234375	0,01953125	49,90234375
F10	49,995117187 ≈ 50,0	0,009765626 ≈ 0,0	49,995117187 ≈ 50,0

Sličan učinak traje dvostruko duže u parenju po modelu brat-sestra i duže i dalje sa parenjima u vrlo malim izolovanim grupama. U drugom slučaju je poznato po tome što Sewall Wright je svoj proračun zasnovao na samo takvim grupama i pozvao ih sa procesom genetičkog drifta. Genetički drift i inbriding su usko povezani pojmovi.^{[4][5][6][7][8]}

Stepen selfinga, odnosno inbreedinga, može se mjeriti na različite načine. Jednostavan test za sisare je razmjena transplantata kože. Ako transplantati nisu odbačeni, životinje moraju genetički biti gotovo identične. Kože se trnsplantacijski mogu uspješno razmijeniti između pacova u standardnh laboratorijskih sojeva, kao i između geparda uhvaćenog u divljini.

Također pogledajte

• Ukrštanje u srodstvu
• Heterozigot
• Inbridinška depresija

Reference

1. Berberović Lj., Hadžiselimović R. (1986). Rječnik genetike. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 86-01-00723-6.
2. Hadžiselimović R. (2005). Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo. ISBN 9958-9344-2-6.
3. http://www.britannica.com/science/self-fertilization
4. Hadžiselimović R. (1986). Uvod u teoriju antropogeneze. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 9958-9344-2-6.
5. Mayr E. (1963). Animal species and evolution (1st ed.). Cambridge: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-03750-2.
6. Dobzhansky T. (1970). Genetics of the evolutionary process. Columbia, New York. ISBN 0-231-02837-7.
7. Stebbins G. L., Jr. (1974). Flowering plants: evolution above the species level. Belknap Press. ISBN 0-674-30685-6.
8. Mayr E . (1982). The growth of biological thought: diversity, evolution, and inheritance (1st ed.). Cambridge, Mass: Belknap Press. ISBN 0-674-36445-7.