Partizanska spomenica 1941.

Partizanska spomenica 1941. (makedonski: Партизанска споменица 1941.; slovenski: Partizanski spominski znak 1941.) bila je visoko odlikovanje Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, dodeljivano svim prvoborcima, borcima i rukovoditeljima Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP), koji su stupili u Narodnooslobodilačku borbu (NOB) u toku 1941. godine. Dodjeljivana je samo živim borcima, dok je porodicama poginulih boraca dodeljivana Spomenica palih boraca. Ukupno je dodjeljeno 27.629^[1] spomenica.

Traka Partizanske spomenice 1941.

Historija

Partizanska spomenica 1941. je uspostavljena odlukom Povjereništva narodne odbrane Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije (NKOJ) 14. septembra 1944, tokom njegovog boravka na Visu.

"Zakon o Partizanskoj spomenici 1941." koji je donijet 5. maja 1946. godine, dopunio je i precizirao odredbe o Partizanskoj spomenici. Ona je tada utvrđena kao - "znak državnog priznanja organizatorima narodnog ustanka i prvoborcima narodnooslobodilačke borbe za velike zasluge stečene na djelu oslobođenja naših naroda". Pravo na dobijanje Partizanske spomenice 1941, po ovom zakonu, uz podnošenje dokaza, imali su svi oni koji su u partizanske odrede stupili 1941. godine i neprekidno bili u NOV i POJ i Jugoslovenskoj armiji, na dužnostima van vojske, ili na oslobođenoj ili okupiranoj teritoriji neprekidno organizovano radili za Narodnooslobodilački pokret do kraja rata, uhapšeni ili internirani, ako su dokazali da nisu mogli izbjeći hapšenje ili internaciju i ako su nastavili rad za NOP. Ovim zakonom je uveden i novi tip spomenice, koji su dizajnirali Antun Augustinčić i Đorđe Andrejević Kun, i on je zamijenio stari tip - izrađivan u Sovjetskom Savezu, od 1944. do 1946. godine.^[2]

"Zakonom o pravima nosilaca Partizanske spomenice 1941." od 28. marta 1956. i naknadnim uredbama regulirana su prava nositelja Spomenice. Prema "Zakonu o osnovnim pravima nositelja Partizanske spomenice 1941." od 21. decembra 1972. godine, oni su imali pravo na zdravstvenu zaštitu i druge pogodnosti iz zdravstvenog osiguranja, dodatak uz penziju, stalno mjesečno novčano primanje, godišnje novčano primanje za oporavak, besplatnu i povlaštenu vožnju sredstvima javnog saobraćaja i godišnji odmor.^[3]

Partizansku spomenicu 1941. izdavalo je Ministarstvo narodne odbrane, odnosno Državni sekretarijat za narodnu odbranu. Krajnji rok za podnošenje zahtjeva za dodelu bio je 31. decembar 1957, a dodjele su završene 1963. Partizanska spomenica 1941. je izrađivana od srebra sa pozlaćenim dijelovima, a nosila se na lijevoj strani, na džepu bluze ili kaputa. Uz Partizansku spomenicu 1941. izdavana je i Knjižica nositelja Partizanske spomenice 1941. koja je bila dokaz prava nošenja i korištenja predviđenih povlastica. Ukupno je dodeljeno 27.629 spomenica.^[4]

Reference

1. Prister, Boris, Odlikovanja zbirke dr. Veljka Malinara, Zagreb 2000. godina, str. 195.
2. Opća enciklopedija, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb, 1980.
3. Vojna enciklopedija, Beograd 1975.
4. 'Nosioci partizanske spomenice nisu ljudi s druge planete, već oni koji su voljeli i željeli slobodu', ŠibenikIN 03.11.2016.