Kleopatra VII

"Kleopatra" preusmjerava ovdje. Za druga značenja, pogledajte Kleopatra (čvor).

Kleopatra VII Filopator (grčki: Κλεοπᾰ́τρᾱ Φιλοπάτωρ; 69. - 12. august 30. p.n.e.) bila je posljednja vladarica egipatskog Ptolemejskog kraljevstva zajedno sa svojim sinom Cezarionom. Kao član dinastije Ptolemejida bila je potomak Ptolemeja I Sotera, makedonskog generala i pratioca Aleksandra Velikog. Nakon Kleopatrine smrti, Egipat je postao provincija Rimskog carstva što je označilo kraj helenističkog perioda koje je trajalo od vladavine Aleksandra Velikog (336. - 323. p.n.e.).

Kleopatra VII
Kraljica Egipta
Vladavina	51. p. n. e. - 30. p. n. e.
Prethodnik	Ptolomej XII
Nasljednik	Ptolemej XV
Supružnik	Ptolomej XIII Julije Cezar Marko Antonije
Djeca	Ptolemej XV (Cezarion) Aleksandar Helios Kleopatra Selena II Ptolemej Filadelf
Dinastija	Ptolemeji
Otac	Ptolemej XII
Majka	Kleopatra V
Rođenje	decembar, 70. p. n. e./januar, 69. p. n. e.
Smrt	30. p. n. e.

Nakon egipatske pobune 58. godine p.n.e., Kleopatra je zajedno sa svojim ocem Ptolemejom XII pobjegla u izgnanstvo u Rim, dopustivši svojoj sestri Bereniki IV da preuzme prijestolje. Berenika je ubijena 55. godine p.n.e. kada se Ptolemej XII vratio u Egipat sa rimskom vojnom pomoći. Nakon njegove smrti 51. godine p.n.e. započela je zajednička vladavina Kleopatre i njenog brata Ptolemeja XIII. Svađa između njih je dovela do otvorenog građanskog rata. Nakon gubitka bitke kod Farsala 48. godine p.n.e. protiv rimskog konzula Julija Cezara tokom Cezarovog građanskog rata, rimski državnik Pompej je pobjegao u Egipat gdje ga je Ptolemej ubio dok je Cezar okupirao Aleksandriju. Cezar je pokušao pomiriti brata i sestru, ali je Ptolemejev glavni savjetnik Potin smatrao da Cezarovi uvjeti favoriziraju Kleopatru pa su njegove snage opkolile nju i Cezara u palači. Nakon okončanja opsade, Ptolemej je poginuo u bici na Nilu 47. godine p.n.e. a njihova sestra Arsinoja IV protjerana u Efes. Cezar je proglasio Kleopatru i njenog brata Ptolemeja XIV zajedničkim vladarima, ali je održao privatnu vezu sa Kleopatrom koja mu je rodila sina Cezariona. Poslije ubistva Cezara i (po njenom nalogu) Ptolemeja XIV 44. godine p.n.e., ona je imenovala Cezariona suvladarom.

Tokom Oslobodilačkog građanskog rata (43. - 42. p.n.e.), Kleopatra je stala na stranu Drugog trijumvirata kojeg su formirali Cezarov unuk i nasljednik Oktavijan, Marko Antonije i Marko Emilije Lepid. Nakon njihovog sastanka u Tarsusu 41. godine p.n.e., Marko Antonije je na njen zahtjev izvršio pogubljenje Arsinoje i sve se više oslanjao na Kleopatru tokom invazija na Partsko carstvo i Kraljevinu Armeniju. Njihova djeca Aleksandar Helios, Kleopatra Selena i Ptolemej Filadelf su  vladali raznim teritorijama pod Antonijevom trijumviralnom vlašću. Ovaj događaj, njihov brak i Antonijev razvod od Oktavijanove sestre Oktavije su doveli do Posljednjeg rata Rimske republike. Oktavijan je prisilio Antonijeve saveznike u Rimskom senatu da napuste Rim čime je proglasio rat Kleopatri. Nakon poraza egipatske mornaričke flote u bici kod Akcija 31. godine p.n.e., Oktavijine snage su napale Egipat i porazile Marka Antonija koji je izvršio samoubistvo. Kad je Kleopatra saznala da je Oktavijan planira odvesti na njegovu rimsku trijumfalnu povorku izvršila je samoubistvo popivši otrov.

Zaostavština Kleopatre opstaje u drevnim i modernim umjetničkim djelima. Rimska historiografija i poezija su proizvele općenito kritički pogled na kraljicu koja je prožimala kasniju srednjovjekovnu i renesansnu književnost. U likovnoj umjetnosti njezini antički prikazi uključuju rimski portret, slike i skulpture, kamene rezbarije i staklo, ptolemejske i rimske kovanice i reljefe. Tokom perioda renesanse i baroka, ona je bila predmet mnogih djela kao što su opere, slike, poezija, skulptura i pozorišna drama. Postala je pop ikona egiptomanije tokom viktorijanskog doba, a tokom modernog doba Kleopatra se pojavila u primijenjenoj i likovnoj umjetnosti, burleskoj satiri, holivudskim filmovima i repertoarima komercijalnih proizvoda.

Rane godine

Kleopatra je rođena ili krajem 69. godine p. n. e. ili početkom 70. godine p. n. e. Bila je jedno do djece Ptolemeja XII i Kleopatre V. Roditelji su joj, kao i svi Ptolemeji, bili suvladari, te (polu)brat i (polu)sestra. Među njene starije sestre spadale su Kleopatra VI i Berenika IV, dok je Arsinoja IV bila mlađa Kleopatrina sestra. Oba njena brata, Ptolemej XIII i Ptolemej XIV, bili su mlađi od nje.

Godine 58. p. n. e. Kleopatrina najstarija sestra, Berenika IV, otela je ocu moć i zavladala Egiptom. Zahvaljujući rimskom guverneru Sirije Ptolemej XII vratio se na prijestolje i naredio pogubljenje svoje kćerke. Nedugo zatim na tron se uspela druga Kleopatrina sestra koja je vladala kao Kleopatra VI, sve dok se na tron opet nije vratio njen otac i naredio pogubljenje svoje druge kćerke. Ove okolnosti ostavile su Kleopatru i najstarijeg od dvojice njene mlađe braće prvim nasljednicima trona.

Vladavina

Novčić sa likom Kleopatre VII

Početkom 51. godine p. n. e. Kleopatrin otac je umro, a naslijedila su ga njegova djeca, Ptolemej XIII i Kleopatra VII kao suvladari. Kleopatra je u trenutku kada je postala egipatska kraljica imala osamnaest godina, a njen brat dvanaest.

U trenutku njenog dolaska na tron Egipat je bio izgubio veliki dio svoga teritorija, uključujući Kipar i Kirenaiku (današnja Libija). Kleopatra VII, međutim, nije nikada prestala sanjati o proširenju svoga kraljevstva i ekspanziji svoje moći. Ona je, kao i svi Ptolemeji, bila porijeklom bila iz Makedonije te je poput njih imala naglu narav i nepromišljenost.

Po egipatskom zakonu suvladari su morali biti potomci prethodnog vladara, ali i vjenčani, tako da je Kleopatra sklopila brak sa svojim mlađim bratom. Kleopatra se ubrzo potrudila sa isključi brata iz svih državnih afera, ceremonija i učešća u vlasti. Njeno ime i lik su se sami pojavljivali na kovanicama. Neki dvorjani, koji su smatrali da se nepisano pravilo prema kojem vladarice moraju biti submisivne svojim muškim suvladarima mora poštovati, pokrenuli su pobunu protiv Kleopatre VII i učinili Ptolemeja XIII samostalnim vladarem, oko 48. godine p. n. e. Kleopatra je pokušala dignuti pobunu koja bi je vratila na tron, ali je ubrzo bila prisiljena pobjeći iz Egipta sa svojom jedinom preživjelom sestrom, Arsinojom.

U egzilu

Kleopatra i Antonije

Dok je Kleopatra bila u egzilu, Pompej se umiješao u Drugi rimski građanski rat. U jesen 48. godine p. n. e. Pompej je pobjegao u Aleksandriju traživši sklonište. Kleopatrin brat i bivši muž je tada imao samo petnaest godina i bio je sam na tronu. Nadavši se da će tako zadobiti sklonost Julija Cezara, Ptolemej XIII je naredio pogubljenje Pompeja pred očima njegove žene i djece. Efekat je bio potpuno suprotan - Julije Cezar je bio razljućen ovim postupkom. Iako je Pompej bio Cezarev neprijatelj, ipak je bio rimski konzul i udovac njegove jedine kćerke, Julije, koja je umrla rađajući njihovog sina. Cezar je stoga okupirao glavni grad i postavio se za arbitra između rivala, Ptolemeja i Kleopatre.

Povratak na tron

Kleopatra je sada bila odlučna iskoristiti Cezarov bijes na Ptolemeja da se vrati na tron. Godine 48. p. n. e. je, koristeći svoje zavodničke i diplomatske sposobnosti, uspjela Gaja Julija Cezara privući na svoju stranu u dinastičkom sukobu i postati njegova ljubavnica. Legenda kaže da se vratila na palaču umotana u perzijski tepih, kako je straža ne bi primijetila, te da se odmotala pred Cezarom i očarala ga svojom domišljatošću. Nakon kratkog građanskog rata Ptolemej XIII se utopio u Nilu, a Cezar je vratio Kleopatru na tron. Njenim novim suvladarem proglašen je njen najmlađi brat, Ptolemej XIV, sa kojim se također vjenčala, ali ga je isključila iz svih državnih poslova i ostala u vezi sa Cezarom.

Cezaru je poslije rodila sina Cezariona. Kleopatra je otišla u Rim sa Cezarom, gdje je on ubijen. Nakon Cezarove smrti vratila se u Egipat, gdje je nešto prije umro njen brat Ptolemej XIV, pa je svog sina kojeg je imala sa Cezarom proglasila svojim suvladarem i nasljednikom. Kako bi osigurala svoj ostanak na tronu naručila je ubistvo mlađe sestre, što je tada bilo uobičajeno.

Smrt Kleopatre

Kasnije je zavela je Cezarevog generala i pristalicu, Marka Antonija. Sa njim se vjenčala po egipatskim propisima i par je imao djecu, iako je u Rimu Marko Antonije već imao ženu. Nakon osvajanja koje je izvršio Marko Antonije, sva Kleopatrina djeca postavljena su na tronove raznih novouspostavljenih kraljevstava, a Kleopatra je sebe počela nazivati "kraljicom kraljeva". Na strani Marka Antonija Kleopatra će se boriti u ratu protiv Oktavijana. Nakon bitke kod Akcija 31. godine p. n. e. pobjednički Oktavijan je okupirao Egipat i učinio ga rimskom provincijom.

Smrt

Kleopatra nije mogla podnijeti poniženje od strane Augusta. Počinila je samoubistvo dozvolivši da je ugrize kobra, vjerujući da će joj to donijeti besmrtnost, i sa njom je nestala samostalna egipatska država. Njenim nasljednikom proglašen je Cezarion, ali njega je smakao August i dinastija Ptolemeja se ugasila. Djeca koju je Kleopatra imala sa Markom Antonijem bila su pošteđena i odvedena u Rim, gdje su stavljena pod skrb njegove žene, Oktavije Minor, koja je bila Augustova sestra.

Kleopatra se smatra najpoznatijom vladaricom u egipatskoj historiji. Inspirisala je brojne pjesme, drame, slike, filmove i TV-serije.

Preci

16. Ptolemej V

8. Ptolemej VIII

17. Kleopatra I

4. Ptolemej IX

18. Ptolemej VI

9. Kleopatra III

19. Kleopatra II

2. Ptolemej XII

20. =16. Ptolemej V

10. =8. Ptolemej VIII

21. =17. Kleopatra I

5. Kleopatra IV

22. =18. Ptolemej VI

11. =9. Kleopatra III

23. =19. Kleopatra II

1. Kleopatra VII

24. =16. Ptolemej V

12. =8. Ptolemej VIII

25. =17. Kleopatra I

6. Ptolemej X

26. =18. Ptolemej VI

13. =9. Kleopatra III

3. Kleopatra V

28. =8. Ptolemej VIII

14. =4. Ptolemej IX

29. =9. Kleopatra III

7. Berenika III

30. =8. Ptolemej VIII

15. Kleopatra Selena I

31. =9. Kleopatra III

Prethodnik: Ptolemej XII

Kraljica Egipta s Ptolemejem XIII (51. p. n. e. - 47. p. n. e.) Ptolemejem XIV (47. p. n. e. - 44. p. n. e. Ptolemejem XV (44. p. n. e. - 30. p. n. e.) 1198–1250

Nasljednik: Ptolemej XV