Graz

Graz (fonetski: Grac) je glavni grad austrijske pokrajine Štajerske. Ima 288.806 (stanje: 1. januar 2019.). Grad se prostire se na 127,48 km² i po broju stanovnika je drugi grad u Austriji. Graz ima dugu tradiciju kao sjedište univerziteta: šest univerziteta sa preko 60.000 studenata. Graz je 2003. godine bio proglašen za Evropski glavni grad kulture. Stari dio Graza i Dvorac Eggenberg su na listi UNESCO-ove svjetske baštine. Od marta 2011. godine Graz je proglašen UNESCO-ovim gradom dizajna (UNESCO City of Design) kao dijelom projekta Creative Cities Network.^[2] Graz je sjedište biskupije Graz-Seckau. Ime Graza dolazi od slovenske riječi Gradec.

Graz
Statuarni grad
Graz
Sahat kula na Schloßbergu u Grazu
Grb
Graz Lokacija u Austriji
Koordinate: 47°4′N 15°26′E
Država	Austrija
Pokrajina	Štajerska
Vlada
• Gradonačelnik	Elke Kahr (KPÖ)
Površina
• Ukupno	127,48 km2
Nadmorska visina	353 m
Stanovništvo (1. januar 2019.)[1]
• Ukupno	288.806
• Gustoća	2,274,06 /km2
Vremenska zona	CET (UTC+1)
• Ljeti (DST)	CEST (UTC+2)
Poštanski broj	A-801x, A-802x, A-803x, A-804x, A-805x
Pozivni broj	+43 0316
Registarske oznake	G
Veb-sajt	www.graz.at

Geografija

Položaj

Panorama sa St. Leonharda u pravcu starog grada.

Smješten je u predalpskom prostoru, na sjevernom rubu Gradečkog polja. Grad je sa tri strane okružen planinama, a samo na južnoj strani, gdje se Gradečko polje nastavlja prema južnom dijelu Štajerske je prosječna visina grada oko 400 m. Najviša tačka je Plabutsch sa 754 m na sjeverozapadu Graza. Nalazi se oko 150 km jugozapadno od Beča, a najbliži veći grad je Maribor, udaljen južno oko 60 km. Gradove povezuje uska kulturna i privredba suradnja, koja je projektom EU 2001. godine, obilježena Evropskom regijom Graz-Maribor.

Kroz grad teče rijeka Mura, koja je u ranijim razdobljima bila značajan privredni faktor kao saobraćajnica. Graz se razvio uz važnu prometnicu između italijanskog i panonskog prostora, na prijelazu preko Mure. Graz je danas, na tragu te tradicije, poznat po velesajmu, koji se održava svakog proljeća i jeseni. Grad je industrijsko, te privredno središte južnog dijela Austrije.

Klima

	Jan	Feb	Mar	Apr	Maj	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
Prosječna temperatura (°C)	−1,0	1,0	5,1	9,6	14,6	17,7	19,5	18,9	14,7	9,4	3,7	0,1	Ø	9,4
Najviša prosječna temperatura (°C)	2,8	5,8	10,7	15,3	20,5	23,4	25,3	24,7	20,4	14,6	7,7	3,6	Ø	14,6
Najniža prosječna temperatura (°C)	−3,7	−2,4	1,0	4,9	9,5	12,7	14,4	14,3	10,6	5,9	0,9	−2,3	Ø	5,5
Padavine (mm)	23,9	30,4	44,1	49	86	117,8	125,1	113	81,1	61,7	51,9	34,9	Σ	818,9
Broj kišnih dana	4,8	4,8	6,6	7,9	10,6	11,5	10,7	9,7	7,5	6,3	6,5	5,2	Σ	92,1
Prosječna vlažnost zraka (%)	89	86,1	86	81,7	81,6	81,3	82,7	87,1	91,7	92	90,3	89,4	Ø	86,6
Broj sunčanih sati (h/danu)	2,92	4,21	4,70	5,55	6,77	7,1	7,56	7,32	5,8	4,5	3,1	2,54	Ø	5,2
Temperatura u °C • padavine u mm Dijagram: Temperatura 2,8 −3,7 5,8 −2,4 10,7 1,0 15,3 4,9 20,5 9,5 23,4 12,7 25,3 14,4 24,7 14,3 20,4 10,6 14,6 5,9 7,7 0,9 3,6 −2,3 jan feb mar apr maj jun jul aug sep okt nov dec Padavine 23,9 30,4 44,1 49 86 117,8 125,1 113 81,1 61,7 51,9 34,9 jan feb mar apr maj jun jul aug sep okt nov dec

Teritorijalna podjela

Glavni članak: Spisak gradskih okruga u Grazu

Sedamnaest gradskih okruga Graza: I. Innere Stadt, II. St. Leonhard, III. Geidorf, IV. Lend, V. Gries, VI. Jakomini, VII. Liebenau, VIII. St. Peter, IX. Waltendorf, X. Ries, XI. Mariatrost, XII. Andritz, XIII. Gösting, XIV. Eggenberg, XV. Wetzelsdorf, XVI. Straßgang, XVII. Puntigam

Graz je podijeljen u 17 gradskih okruga: U središtu Graza nalazi se okrug Innere Stadt, a pored njega, suprotno u smjeru kazaljke na satu Sankt Leonhard, Geidorf, Lend, Gries i Jakomini. Ostali okruzi čine vanjski prsten Graza: Liebenau, Sankt Peter, Waltendorf, Ries, Mariatrost, Andritz, Gösting, Eggenberg, Wetzelsdorf, Straßgang i Puntigam.

Katastarske općine

Dalje se Graz dijeli na 28 katastarskih općina^[3] Okruzi Innere Stadt, St. Leonhard, Geidorf, Lend, Gries, Jakomini, Wetzelsdorf, Gösting i Waltendorf sastoje se od jedne katastarske općine, dok se u vanjskim okruzima nalaze slijeće katastarske općine:

• Liebenau: Engelsdorf, Graz Stadt-Messendorf (dio), Graz Stadt-Thondorf, Liebenau, Murfeld, Neudorf
• St. Peter (Graz): St. Peter, Graz Stadt-Messendorf (dio)
• Ries: Stifting, Ragnitz
• Mariatrost: Wenisbuch, Graz Stadt-Fölling
• Andritz: Andritz, Graz Stadt-St.Veit ob Graz, Graz Stadt-Weinitzen
• Eggenberg: Algersdorf, Baierdorf
• Straßgang: Straßgang (dio), Webling (dio)
• Puntigam: Gries (dio), Rudersdorf, Straßgang (dio), Webling (dio)

Nekoliko gradskih okruga Graza sastoji se od katastarskih općina, koje se protežu i u drugim okruzima ili općinama: Engelsdorf, Messendorf (djelimično), Thondorf, Liebenau, Murfeld i Neudorf i Liebenauu; Stifting i Ragnitz u Riesu; Wenisbuch i Fölling u Mariatrostu; Andritz, St. Veit ob Graz i Weinitzen u Andritzu; Algersdorf i Baierdorf u Eggenbergu; Straßgang (djelomično) i Webling (teilweise) u Straßgangu; kao i Gries (djelimično), Rudersdorf, Straßgang (djelomično) i Webling (djelimično) u Puntigamu.

Svi gradski okruzi vanjskog prstena pripojeni su Grazu 1938. godine, dok se okrug Puntigam odvojio od okruga Straßgang, 1988. godine.

Susjedne općine

Graz je okružen općinama iz okruga Graz Umgebung:

Gratkorn, Judendorf-Straßengel	Stattegg	Weinitzen, Kainbach bei Graz
Feldkirchen bei Graz		Hart bei Graz
Attendorf, Seiersberg		Gössendorf, Raaba

Historija

Glavni članak: Historija Graza

Graz, Georg Matthäus Vischer (1670)

Mjesto su naseljavali Kelti i Rimljani. Današnjim imenom prvi puta se spominje 1128 godine, a tada su ga naseljavali pretežno slavenski stanovnici. U 12. vijeku je počeo proces kolonizacije južnoalpskog prostora. Izvorište kolonista bilo je njemačko govorno područje. Sa jačanjem obrta i trgovine, dolazi do doseljavanja bavarskih kolonista u podgrađe, koje se ubrzano razvijalo. Oni su postupno potisnuli slavenske starosjedioce. To je osim iz brojnih dokumenata vidljivo i u nazivu, jer se jedno vrijeme mjesto nazivalo Bavarski Gradec (Bayrisch-Grätz). Ipak je u gradskoj toponimiji bila i dalje jasno vidljiva slavenska osnova na koju se postupno nadograđivali njemački govorni nazivi.

U 12. vijeku, vrijeme grofa Otokara III. Traungovca, postao je glavni grad Štajerske. Pripadnik porodice Habsburg Leopold III. proglasio je 1379. godine štajerski Gradec-Graz prijestolnicom svoje države. Car Fridrik III. je deset godina iz Graza kao prijestolnice vladao Svetim rimskim carstvom. Car Ferdinand I. je svom sinu koji se zvao Karlo II. dao na upravu unutrašnjoaustrijske zemlje (Štajerska, Koruška, Kranjska i Istra), a on je 1564. godine odabrao Graz za glavni grad zemalja kojima je vladao. U Grazu, koji je tada imao 30.000 stanovnika, došlo je do izgradnje reprezentativnih zdanja. Karla je naslijedio sin Ferdinand koji je kasnije postao car. Nakon Ferdinanda Graz je prestao biti prijestolnica. On je izgradio poznati mauzolej kraj katedrale u kojem je pokopan. Iz vremena dok je Graz bio rezidencija Habsburgovaca potječu mnoge građevine u gradu, te je grad i danas jedan od najbolje sačuvanih starih gradova Evrope, proglašen za grad svjetskog kulturnog nasljeđa.

Potkraj 16. vijeka Graz je postao središte zapovjedništva Slavonske Vojne Krajine. Iz grada se zapovijedalo glavnim utvrdama Varaždin, Koprivnica, Križevci i Ivanić. Zanimljivo je da su u spomenutim utvrdama od 16. do 18. vijeka zapovjednici bili najčešće oficiri porijeklom iz Graza i njegove štajerske okoline. Zbog svog položaja, Graz je bio strateški važno mjesto u ratovima protiv Osmanlija, a srednjovjekovni plemićki kastel dignut je u zrak po Napoleonovom naređenju 1809. godine.

Graz je sa svojim skrivenim dvorištima i parkovima, renesansnom arhitekturom i južnjačkom atmosferom romantičan grad. Umjetnost, literatura i festivali čine ga potpunim.

Grb

Stanovništvo

Razvoj

Struktura

Porijeklo i jezici

Po podacima iz 2009. godine, 218.163 stanovnika Graza (85,44 %), sa stalnim mjestom boravka su državljani Austrije, 12.860 su državljani EU (5,04 %) i 25.721 ostali stranci, koji nisu državljani EU (9,53 %). Od njih su 2.318 porijeklom iz Afrike, 986 iz Amerike, 6.583 iz Azije, 68 iz Okeanije, 1.258 iz Rusije, a 257 stanovnika Graza ne posjeduju državljanstvo.

Države, iz kojih dolazi najmanje 500 ljudi koji žive u Grazu su: Bosna i Hercegovina (4.604), Hrvatska (4.260), Njemačka (3.918), Turska (3.801), Rumunija (2.651), Rusija (1.258), Srbija i Crna Gora (1.136), Mađarska (1.135) Slovenija (1.051), Nigerija (749), Egipat (720), Jugoslavija (654), Italija (599), Makedonija (559), Poljska (537), Bugarska (509), Slovačka (500).^[4]

Politika

      

Od ukupno 48 mandata na pojedine partije otpada:

  ÖVP: 17
  KPÖ: 10
  SPÖ: 7
  FPÖ: 7
  GRÜNE: 6
  PIRAT: 1

Kultura i znamenitosti

Privreda i infrastruktura

Poznate osobe

Arnold Schwarzenegger

Međunarodni odnosi

Gradovi partneri

Obilježje o partnerskim gradovima na Schloßbergu (2008)

• Coventry, od 1948.
• Montclair, od 1950.
• Groningen, od 1964.
• Darmstadt, od 1968.
• Trondheim, od 1968.
• Pula, od 1972.
• Trst, od 1973.
• Temišvar, od 1982.
• Maribor, od 1987.
• Pečuh, od 1989.
• Dubrovnik, od 1994.
• Sankt Peterburg, od 2001.
• Ljubljana, od 2001.
• Zababdeh, od 2007.

Reference

1. Statistik Austria - Broj stanovnika početkom godine u periodu 2002-19. po općinama (stanje 1. januara 2019. (CSV)
2. Design Bote: Graz wird City of Design (de)
3. 126. Graz. In: Österreichischer Amtskalender online. Jusline Österreich GmbH, Wien 2002–, Permalink Österreichischer Bibliothekenverbund^{[mrtav link]}(de)
4. Bevölkerung der Landeshauptstadt Graz: Stanje 1. januara 2009. (de)

Vanjski linkovi

• Službena web stranica Graza
• Web stranica o turizmu u Grazu