Krvotok

Krvotok (cirkulacijski sistem, krvožilni sistem, kardiovaskularni sistem) je sistem organa koji uključuje srce, krvne sudove i krv koja cirkuliše cijelim tijelom čovjeka ili drugog kičmenjaka,^[1][2] i koji prenosi tvari iz srca u ćelije, pomaže pri balansiranju tjelesne temperature i pH vrijednosti (dio homeostaze). Krvotok ima dva odjela, sistemsku cirkulaciju ili krug i plućnu cirkulaciju ili krug.^[3] Neki izvori koriste termine kardiovaskularni sistem i vaskularni sistem naizmenično sa krvotokom.^[4]

Cirkulacijski sistem
Pojednostavljeni prikaz sistema cirkulacije krvi kod čovjeka. Crvenom bojom su označeni dijelovi sistema sa krvlju koja je obogaćena kisikom (arterije), a plava pokazuje deoksigeniranu krv koja se nalazi u venama. Kapillari, na arterijama i venama, i limfni sudovi nisu prikazani.
Detalji
Latinski	Systema gavar
Identifikatori
MeSH	D002319
TA	A12.0.00.000
FMA	7161
Anatomska terminologija

Krvožilni sistem čovjeka (sisara)

Mreža krvnih sudova su velike žile srca uključujući velike elastične arterije i velike vene; druge arterije, manje arteriole, kapilare koje se spajaju sa venulama (male vene) i druge vene. Krvotok je kod kičmenjaka zatvoren, što znači da krv nikada ne napušta mrežu krvnih sudova. Neki beskičmenjaci kao što su zglavkari imaju otvoren cirkulacijski sistem. Diploblasti kao što su spužve i ctenophore nemaju cirkulacijski sistem.

Krv je tekućina koja se sastoji od plazme, crvenih krvnih zrnaca, bijelih krvnih zrnaca i trombocita koja cirkulira po tijelu prenoseći kisik i hranjive tvari do tkiva, a otpadne tvari dalje. Cirkulisani nutrijenti uključuju proteine i minerale, ostale komponente koje se transportuju su gasovi kao što su kiseonik, ugljen dioksid, hormoni i hemoglobin; pruža hranu, pomaže imunološkom sistemu u borbi protiv bolesti i održava homeostazu stabilizacijom temperature i prirodnog pH.

Kod kičmenjaka, komplementaran cirkulatornom sistemu je limfni sistem. Ovaj sistem prenosi višak plazme filtrirane iz kapilara kao intersticijsku tečnost između ćelija, dalje od tjelesnih tkiva na pomoćni put da bi se višak tečnosti vratio u cirkulaciju krvi u obliku limfe.^[5] Prolaz limfe traje mnogo duže od prolaska krvi.^[6] Limfni sistem je podsistem koji je neophodan za funkcionisanje sistema krvotoka; bez toga krv bi izgubila tečnost. Limfni sistem radi zajedno sa imunološkim sistemom.^[7] Za razliku od zatvorenog cirkulacijskog sistema, limfni sistem je otvoren sistem. Neki izvori ga opisuju kao sekundarni cirkulacijski sistem.

Cirkulacijski sistem može biti pogođen mnogim kardiovaskularnim bolestima. Kardiolozi su medicinski stručnjaci koji se specijalizuju za srce, a kardiotorakalni hirurzi su specijalizovani za operacije na srcu i okolnim područjima. Vaskularni hirurzi fokusiraju se na poremećaje krvnih žila i limfnih sudova.

Dok najprimitivnije vrste životinja nemaju krvožilni sistem, neki beskičmenjaci imaju otvoreni krvotok. Svi kičmenjaci imaju zatvoreni krvotok.^{[8][9][10][11]}

Otvoren krvotok

Otvoreni krvotok je unutrašnji prenos tvari kod mehkušaca i člankonožaca pri kojem su organi uronjeni u tekućinu u šupljini, te krv i interstitialna tekućina nisu odvojene već se miješaju u jednu tekućinu zvanu hemolimfa. Kretanje mišića prilikom gibanja životinje može olakšati kretanje hemolimfe, ali skretanje toka iz jednog područja u drugo je ograničeno. Opuštanjem srca, krv biva povučena natrag prema srcu kroz pore.

Zatvoreni krvotok

Tipski ciklus eritrocita u krvotoku čovjeka. Prikaz se osvija u realnom vremenu (20 sekundi po ciklusu) i pokazuje deformaciju eritrocita na ulazu u kapilare, kao i promjenu boje pri promjeni obogaćenosti kisikom duž cirkulacijskog sistema

Glavni dijelovi krvožilnog sistema su srce, krv i krvne žile.

Svi kičmenjaci, kao i kolutićavci (npr. gliste) i glavonošci (npr. lignja i hobotnica) imaju zatvoreni krvotok. To znači da njihova krv nikada ne izlazi iz sistema krvnih žila koji se sastoji od arterija, vena i kapilara.

Arterije donose krv bogatu kisikom u tkiva (osim plućnih arterija koje nose deoksidiranu krv koja se vratila iz tijela u pluća) dok vene nose deoksidiranu krv natrag u srce (osim plućnih i ulaznih vena). Krv se prenosi iz arterija u vene kapilarama, to su najtanje i najbrojnije krvne žile koje pomažu pridruživanju tkiva Arteriolama za prenos hranjivih tvari u ćelije.

Krvni sistemi riba, vodozemaca, gmizavaca i ptica pokazuju različite stadije evolucije krvožilnog sistema.

Kod riba, krvotok ima samo jedan krug, te se krv pumpa kroz kapilare škrga i nadalje u kapilare tjelesnog tkiva. Takav sistem je poznat kao jednokružni krvotok. Zato je riblje srce samo jedna pumpa (a sastoji se od jedne komore i jedne pretkomore), te kroz njega teče venska krv pa se stoga govori da ribe imaju vensko srce. Kod vodozemaca i većine gmizavaca pojavljuje se dvokružni krvotok, ali srce nije potpuno odvojeno na dvije pumpe. Srce vodozemaca ima tri dijela: dvije pretkomore, te jednu komoru.

Ptice i sisari imaju obilježja potpune separacije srca u dvije pumpe, dakle četiri dijela: dvije pretkomore i dvije komore. Smatra se da je srce ptica uprkos tome što je po građi isto kao kod sisara, evoluiralo odvojeno od srca sisara.

Također pogledajte

• Krvni sud
• Miokard
• Srce
• William Harvey

Reference

1. Hall, John E. (2011). Guyton and Hall textbook of medical physiology (Twelfth izd.). Philadelphia, Pa. str. 4. ISBN 9781416045748.
2. Saladin, Kenneth S. (2011). Human anatomy (3rd izd.). New York: McGraw-Hill. str. 520. ISBN 9780071222075.
4. How does the blood circulatory system work? - InformedHealth.org - NCBI Bookshelf. Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG). 31. 1. 2019. Arhivirano s originala, 29. 1. 2022.
5. Sherwood, Lauralee (2011). Human Physiology: From Cells to Systems. Cengage Learning. str. 401–. ISBN 978-1-133-10893-1. Arhivirano s originala, 29. 7. 2020. Pristupljeno 27. 6. 2015.
6. "The lymphatic system and cancer | Cancer Research UK". 29. 10. 2014. Arhivirano s originala, 30. 1. 2022. Pristupljeno 30. 1. 2022.
7. Saladin, Kenneth S. (2011). Human anatomy (3rd izd.). New York: McGraw-Hill. str. 610. ISBN 9780071222075.
8. Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2004). Biologija 1. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-686-8.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
9. Guyton, A.C. & Hall, J.E. (2006) Textbook of Medical Physiology (11th ed.) Philadelphia: Elsevier Saunder ISBN 0-7216-0240-1
10. Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2002). Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-222-6.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
11. Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija 1. Sarajevo: Federecija Bosne i Hercegovine – Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta.