Jugoslavenska narodna armija (Jugoslovenska narodna armija, JNA) bila je dio oružanih snaga SFRJ do njenog raspada.
.svg)
Svoje korijene JNA vuče iz narodnooslobodilačke borbe i Partizanskih odreda Jugoslavije (POJ). Uskoro se formira Dobrovoljačka vojska Jugoslavije koja ubrzo postaje Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije (NOVJ), a 1. marta 1945. NOVJ je preimenovana u Jugoslavensku armiju.Povodom proslave desetgodišnjice razvoja 22. decembra 1951. Jugoslavenska armija je preimenovana u Jugoslavensku narodnu armiju, čime je i formalno naglašen njen narodni, socijalistički i revolucionarni karakter.1969. dolazi do stvaranja Teritorijalne odbrane SFRJ.
Pred kraj 80-ih pojačava se srbizacija JNA te ona početkom 90-ih postaje oruđe politike Velike Srbije predsjednika Slobodana Miloševića i učestvuje u ratovima u Sloveniji, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.[3]
JNA je službeno ukinuta krajem maja 1992. kada iz njeznih ostataka nastaju Vojska Jugoslavije i Vojska Republike Srpske.
Organizacija
JNA se tokom svoga postojanja u jednom trenutku smatrala za četvrtu vojnu silu Evrope (po nekim naknadnim mišljenjima bila je osma, nakon SSSR-a, V.Britanije, Francuske, Njemačke, Turske, Španije i Italije), i sastojala se od kopnenih snaga, vazduhoplovstva i mornarice. Snage JNA su bile organizovane u četiri vojne regije. Regije su se dalje dijelile u distrikte koji su bili odgovorni za administrativne poslove kao što je regrutacija, te pravljenje i održavanje vojnih instalacija. Regije su bile: beogradska, zagrebačka, skopaljska i vojnopomorska oblast Split. Ukupna vojna sila iznosila je oko 180,000 vojnika, od čega su više od 100,000 bili regruti.[1]
Početkom 1990-ih godina, armija je gotovo završila sa opširnom reformom svoje strukture. Ukinute su stare pješačke divizije, a ustanovljena je brigada kao najveća operativna jedinica. Promjene u strukturi su omogućavale veću fleksibilnost i pokretljivost, kao i taktičku prednost pred napadačem, jer su ukinute velike i teško pokretljive jedinice.
Period 1968-1987
Do reorganizacije "Jedinstvo" JNA je bila podijeljena na 6 Armija (ili Vojnih oblasti) kopnene vojske čije su se zone odgovornosti poklapale, s izuzetkom SR Crne Gore, SAP Kosova, SAP Vojvodine koji su imali korpuse, s republičkim granicama.[4] Ovakvo objašnjenje daje Veljko Kadijević u svojoj knjizi Moje viđenje raspada koji je bio u funkciji posljednjeg Saveznog ministra odbrane. Prema Iliji Radakoviću, bivšem načelniku Generalštaba, raspored je bio sljedeći:[5]
- 1. Armija (Niš) i 2. Armija (Beograd) - SR Srbija, SAP Vojvodina i Kosovo (izuzev nekoliko garnizona na jugu Srbije koji su potpadali 3. Armiji)
- 3. Armija (Skoplje) - SR Makedonija
- 5. Armija (Zagreb) - SR Slovenija u pravcu Trst-Rijeka,
- 7. Armija (Sarajevo) - SR Bosna i Hercegovina, dio SR Hrvastke (Istočna Slavonija do linije Našice-Slavonski brod-vinkovačka depresija)
- 9. Armija (Ljubljana) - SR Slovenija
- Vojnopomorska oblast - Cijelu akvatoriju i dio kopnene teritorije četiri savezne republike.
- Ratnovazduhoplovstvo i Protiv-vazdušna odbrana (RV i VPO) pokrivale su cijelu teritoriju SFRJ
Period 1987-1991
U periodu od 1987-1991 sprovodena je reorganizacija "Jedinstvo" čiji je glavni pokretač admiral Branko Mamula. Nakon vježbe "Sloga-83" Mamula će u jednom referatu iznijeti nedostatke tadašnje odganizacije.[6] Prema historičaru Davoru Marijanu reorganizacija nije izvedena do kraja, a samom njom, bi se vratila centralizacija na nivo iz 1960-tih.[7] Ovo je izazvalo određeni otpor kod republičkih rukovodstava, prije svega iz SR Slovenije.[8]
Od šest armija nastaju četiri vojišta:[5]
- Centralno (Beograd) - spajanje 1. i 7. Armije
- Sjeverozapadno (Zagreb) - spajanje 5. i 9. Armije
- Jugoistočno (Skoplje) - spajanje 2. i 3. Armije
- Jadransko-pomorska (Split) - Ratna mornarica
Kopnene snage
Pješadija
JNA je 1990. raspolagala sa oko 180.000 vojnika (100.000 regruta) redovnog sastava. Broj rezervista je do 1993. porastao na 450.000.[1]
Oklopno-mehanizovane snage
Artiljerija
Od teških oružja JNA je raspolagala sa oko 1400 topova i haubica.
Vazdušne snage
JNA je 1990. raspolagala sa oko 400-750 borbenih aviona i 200 helikoptera. U sastavu vazdušnih snaga bilo je oko 32.000 vojnika.[1][9]
Mornarica
U sastavu pomorskih snaga bilo je oko 10.000 vojnika.[1]
Činovi u JNA
U JNA su postojali sljedeći činovi [10]:
| Jugoslovenska armija, Vojna policija | Jugoslovensko vazduhoplovstvo i protiv vazdušna odbrana |
Jugoslovenska mornarica | |
|---|---|---|---|
I prije raspada Jugoslavije neki činovi su se nalazili van upotrebe:
- Maršal Jugoslavije (Josip Broz Tito, čin ukinut 1980)
- General J.N.A. (ukinut 1974., predviđen za saveznog sekretara nacionalne odbrane)
Naoružanje
Zanimljivosti
- U JNA je korišten srpskohrvatski jezik (ekavica za naredbe) i latinica, tako da su se svi građani SFRJ stariji od 18 godina sposobni za služenje vojnog roka služili tim jezikom.[11][12]
- Osim Pravila službe, Glavni akt u JNA je bio Zakon o službi u oružanim snagama koji je regulirao sva pitanja odnosa unutar OS, prava i dužnosti, napredovanja, zdravstvenog i penzijskog osiguranja itd.
- Korespodencija između ustanova i jedinica JNA sa ustanovama van JNA kao i sa građanima vođena je na jeziku na kojem je dopis došao u jedinicu ili ustanovu JNA.
Također pogledajte
Literatura
- Šadinlija, Mesud (2012). Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine 1986-1992. Sarajevo: Univerzitet u Sarajevu, Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti. ISBN 978-9958-740-89-3.CS1 održavanje: ref=harv (link)
- Kadijević, Veljko (1993). Moje viđenje raspada. Beograd: Politika. ISBN 86-7607-047-4. Referenca sadrži prazan nepoznati parametar:
|1=(pomoć)CS1 održavanje: ref=harv (link)
Reference
Vanjski linkovi
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
