Jugoslavenske ekspedicije na Himalaje

Jugoslavenske ekspedicije na Himalaje organizovane su od 1960. do 1975. s ciljem priprema za osvajanje Mount Everesta, najvišeg vrha na svijetu. U to vrijeme alpinizam u SR Sloveniji, u odnosu na ostale republike, bio je na daleko višem nivou, pa su Slovenci preuzeli organizacijske pripreme. I najveći broj kvalitetnih penjača u ekspedicijama bili su slovenski alpinisti.

JAHE I

JAHE I bila je prva jugoslavenska alpinistička ekspedicija u Himalaje i trajala je od 6. marta do 3. augusta 1960. Cilj je bio 7016 m visoki Trisul I, s usponom po južnom smjeru. Pripreme su počele u proljeće 1959. U jesen je Alpinistički klub Slovenije osnovao Himalajski komitet. Na inicijativu jugoslavenske vlade finansiranje su osigurale brojne državne firme. Ekspediciju su sačinjavali Stane Kersnik (vođa), Ciril Debeljak, Zoran Jerin (novinar), Marjan Keršič, Aleš Kunaver, Ante Mahkota, dr. Andrej Robič. Cilj nije ostvaren zbog nedovoljne opremljenosti, ali su ostvareni sljedeći usponi:

• Baratoli – 5.720 m (Debeljak, Kunaver, Mahkota);
• Trisul II – 6.690 m (Kunaver, Mahkota)
• Trisul III – 6.170 m (Keršič, Kunaver, Mahkota)^[1]

Makalu (8462 m), peta planina na svijetu po visini nakon Mount Everesta, K2, Kangchenjunge i Lhotsea

JAHE IV

JAHE IV bila je četvrta jugoslavenska alpinistička ekspedicija na Himalaje i trajala je od 15. augusta do 18. novembra 1972.^[2] Cilj je bio Makalu (8.462 m), 22 km istočno od Mount Everesta.

Ekspediciju su sačinjavali Aleš Kunaver (vođa), Janko Ažman, Stane Belak, Janez Brojan, Danilo Cedilnik, Janez Gregori (zoolog), Zoran Jerin (novinar), Jurij Kunaver, Janez Kunstelj, Matija Maležič, Marjan Manfreda, dr. Borut Pirc, Bojan Polak, Franc Štupnik, Tone Vraber (botaničar) i devet Šerpa^[3]

Na uspon su krenuli po neispenjanom smjeru na južnoj stijeni i u prvom pokušaju dosegli 8.000 m. Ažman i Malešič u navezi tako su postali prvi slovenski i jugoslavenski alpinisti koji su probili magičnu visinu od 8.000 m. Aleš Kunaver donio je kisik i hranu navezi na toj visini. Zbog lošeg monsunskog vremena morali su odustati od daljnjeg uspona. Pri povratku su im se cipele raspale, pa su se gotovo bosonogi vratili u bazni logor.

JAHE VI

JAHE VI bila je šesta jugoslavenska alpinistička ekspedicija u Himalaje i trajala je od 11. augusta do 12. novembra 1975. Cilj je opet bio Makalu. Ekspediciju su sačinjavali Aleš Kunaver (vođa), Stane Belak, Zoran Bešlin, Danilo Cedilnik, Janez Dovžan, Boris Erjavec, Viktor Grošelj, Tomaž Jamnik, Stane Klemenc, Ivan Kotnik, Janez Lončar, Marjan Manfreda, dr. Damijan Meško, Bojan Polak, Milan Rebula, Radovan Riedl (TV-snimatelj), Roman Robas, Jože Rožič, Dušan Srečnik, Janko Ažman i Jernej Zaplotnik.^[3]

JAHE VI predstavljala je dotad najveći uspjeh jugoslavenskog alpinizma u Himalajima. Manfreda (bez dodatnog kisika, što je tada bio svjetski visinski rekord) i Belak 6. oktobra 1975, po južnoj stijeni i prvenstvenom smjeru, izveli su uspon na vrh u prvom pokušaju i time ostvarili cilj ekspedicije. Uspjehu su doprinijeli 8. oktobra Ažman i Zaplotnik, 10. oktobra Grošelj i Kotnik i 11. oktobra Dovžan.^[4] Dovžan je izveo solo uspon na visinu 8.000 m da bi pomogao Bešlinu, koji je prethodnu noć sam preživio na otvorenome, neposredno pod vrhom Makalua.^[2]

Bio je to prvi planinski vrh viši od 8.000 m koji su osvojili jugoslavenski alpinisti. Predsjednik Josip Broz Tito alpiniste je odlikovao Ordenom zasluga za narod sa zlatnom zvijezdom. Cijela ekipa dobila je slovensku Bloudekovu nagradu, najveće republičko priznanje iz područja sporta, te mnoga druga priznanja.

Mount Everest, jugozapadna strana

JAHE VII

Glavni članak: Jugoslavenska ekspedicija na Mount Everest 1979.

JAHE VII bila je sedma jugoslavenska alpinistička ekspedicija u Himalaje u proljeće 1979. Za cilj je imala prvi jugoslavenski uspon na najviši vrh svijeta, Mount Everest, ali i ispenjati novi smjer po nepenjanom tzv. Zapadnom grebenu, koji je nakon toga i dobio naziv Jugoslavenski smjer. Jugoslavenski državni vrh ovaj uspon proglasio je najvećim uspjehom jugoslavenskog sporta do tog vremena.^[5]

U ekspediciji su učestvovala 24 penjača, dva ljekara, tri novinara i 20 Šerpa. Vođa je bio iskusni Tone Škarja,^[6] a penjači su bili uglavnom iz Slovenije, njih 20:^[7] Jernej (Nejc) Zaplotnik, braća Andrej i Marko Štremfelj, Stane Belak, Marjan Manfreda, Dušan Podbevšek, Roman Robas i drugi. Iz Hrvatske su bili Vladimir Mesarić i Stipe Božić, a iz Bosne i Hercegovine Muhamed Gafić i Muhamed Šišić.

Reference

1. "A. Kunaver – YUGOSLAV EXPEDITION TO TRISUL GROUP, 1960". Himalayan journal, 22, 1960. Pristupljeno 15. 9. 2020.
2. "Aleš Kunaver – MAKALU". Pristupljeno 15. 9. 2020.
3. "Sedam jugoslavenskih himalajskih ekspedicija". Hrvatski planinar. Pristupljeno 15. 9. 2020.
4. "Pred 40 leti: Slovenski alpinisti so osvojili svoj prvi osemtisočak". Regional. Pristupljeno 15. 9. 2020.
5. "35 godina od prvog jugoslovenskog uspona na Everest". Visokogorci Crne Gore. Arhivirano s originala, 17. 2. 2020. Pristupljeno 15. 2. 2020.
6. "Umrl je Tone Škarja: vodja, ki je alpiniste na gori premikal kot »šahovske figure«". Delo. Pristupljeno 15. 9. 2020.
7. "Jugoslaveni na vrhu Mount Everesta". novi.ba.