Langoned

Langoned a zo ur gumun eus Bro-Gerne e kanton Gourin e departamant ar Mor-Bihan, e kornôg Breizh.

Langoned
Abati Itron-Varia.
Anv gallek (ofisiel)	Langonnet
Bro istorel	Kernev
Melestradurezh
Departamant	Mor-Bihan
Arondisamant	Pondi
Kanton	Gourin
Kod kumun	56100
Kod post	56630
Maer Amzer gefridi	Françoise Guillerm 2020-2026
Etrekumuniezh	Roue Morvan Kumuniezh
Bro velestradurel	Kornôg Kreiz Breizh
Lec'hienn Web	(fr)www.langonnet.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	1 851 ann. (2022)[1]
Stankter	22 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 06′ 23″ Norzh 3° 29′ 32″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 180 m bihanañ 104 m — brasañ 292 m
Gorread	85,4 km²
Langoned
kemmañ

Douaroniezh

• 
  An Ele e dianaou an abati.

• War lez an Ele emañ Langoned.

Ardamezioù

		En glazur e zaou gleze en aour lammellet ouzh kab, o skorañ un hengurunenn en argant karget gant teir brizhenn erminig en sabel.[2]

Istor

Henamzer

• Hent: an hent roman eus Vorgium (Karaez bremañ) da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) a dreuze an Ele en Abati Langoned, chom a ra ul lodenn eus an daradur e geunioù ar Faoud en Drinded-Langoned^[3].
• Armerzh: kenderc'het e veze brikennoù, teol ha priaj. E Kastell-Gwernoùgall hag e Kerroc'h e voe kavet fornioù. E meur a lec'h er gumun e voe kavet teol lec'h ma oa atantoù ha gedlec'hioù, e Stang-Yann nepell eus an abati, e Kastelloù-Kergaradeg, e Lokmaria, e Minez-Bloc'h, e Kernal hag en Drinded^[4].

IX^vet kantved

• E-tro 800 e voe savet ur gumuniezh gant menec'h Landevenneg e Lez Radeneg war douaroù bet roet dezhe gant Gradlon Flamm, kont Kerne. Kastell Morvan Lez-Breizh a oa sur a-walc'h war dorgenn Menez-Morvan e Langoned. Er c'horn-bro-se e voe lazhet Morvan e 818 en un emgannig ouzh ar Franked kaset war-raok gant Loeiz an Deol, bet savet e gamp gantañ e Prizieg^[5].

XVII^vet kantved

• Emsavadeg ar Bonedoù ruz, 1675: d'ar 14 a viz Gouere ez eas parrezianiz Langoned, bet bodet gant son an taboulin, betek an abati evit goulenn groñs digant an abad dilezel e wirioù a-bezh war ar boblañs, ha sinet e voe an dilez gant ar venec'h evit kaout peoc'h; kondaonet e voe Jean Harscoët, an tabouliner, d'ar galeoù a-hed-buhez^[6].

Dispac'h Gall

• Melestradurezh: krouet e voe ar gumun e 1790. Gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet da bennlec'h kanton Langoned gant div gumun ennañ: Langoned ha Plourae; e Bann ar Faoued e oa; dilamet e voe kanton Langoned e 1801 ha lakaet ar gumun e kanton Gourin bet brasaet ha miret gant al lezenn eus an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix; lakaet e voe Langoned en arondisamant Pondi bet krouet e 1800^[7](fr)^,[8].

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• Ur c'hamp-bac'h, un astenn eus hini an Henbont e oa, a voe digoret er gumun e 1914 evit derc'hel ennañ enbroidi eus ar stadoù o stourm ouzh Bro-C'hall^[9],[10]; beleion eus Elzas-Loren e oa un darn vat anezhe; en abati e voent serret^[11].
• Mervel a reas 219 gwaz eus ar gumun abalamour d'ar brezel, eleze 4,92 % eus he foblañs e 1911^[12],[13].

Eil brezel-bed

• Repuidi-brezel: d'an 10 a viz Even 1940 e oa 499 repuad e Langoned; 61 anezhe ne oant ket distroet d'ar gêr c'hoazh d'ar 1añ a viz Gwenholon 1940^[14].
• D'ar 24 a viz Mae 1944 e voe tapet 100 000 Lur en ti-post gant tud eus ar Rezistañs^[15].
• Fuzuilhet e voe daou waz eus ar gumun (unan anezhe a oa ur repuad eus An Oriant) e Landordu e Berne, d'ar 6 a viz Gouhere 1944 abalamour d'o ferzh er Rezistañs; barnet e oant bet d'ar marv gant lez-varn al Lu alaman Ar Faoued^[16].
• Mervel a reas 48 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel ^[17].

Brezelioù didrevadennañ

• Pevar gwaz a varvas e Brezel Indez-Sina ha pevar all e Brezel Aljeria^[18],[19].

Brezhoneg

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[20].

Ya d'ar brezhoneg

• D’ar 27 a viz Genver 2005 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.
• Al live 3 oa bet roet d'ar gummun.

Deskadurezh

• E 2012 e oa bet krouet un hentad divyezhek e skol bublik ar gumun.
• E distro-skol 2024 e oa 44 skoliad enskrivet er c'hlas divyezhek (42,7 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez). http://www.brezhoneg.bzh/98-kelenn.htm

Krennlavar

• ’Ba' Langoned e vez lazhet ar bleiz gant un taol boned.

Monumantoù ha traoù heverk

• 
  Iliz katolik ar vourc'h.

• Iliz katolik Sant Pêr ha Sant Paol.

• 
  Iliz katolik an Dinded.

• Iliz katolik an Dinded.

• 
  Porzh an abati.

• Abati Itron-Varia.
• Monumant ar re varv e bourc'h Langoned, etre ar maerdi hag an iliz katolik, luc’hskeudenn ha kartenn-bost^[21].

• 
  Monumant an Drinded.

• Monumant ar re varv en Drinded-Langoned.
• Plakennoù ar re varv (1914-1918) en iliz katolik er vourc'h, luc’hskeudenn^[22].

Emdroadur ar boblañs abaoe 1790

Melestradurezh

Tud

• Henri Guiriec, beleg katolik, istorour ha skrivagner breizhat.
• Garmenig Ihuellou, skrivagnerez vrezhonek.
• Alan Stivell, bet savet gantañ ur bladenn anvet E Langonned ma kaver ar ganaouenn E parrez Langonned enni.

Gevelliñ

Liammoù diavaez

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Langoned

a vo kavet e Wikimedia Commons.

• (br)Langoned war lec'hienn Geobreizh