From Wikipedia, the free encyclopedia
Ur c’hamp-diouennañ pe kamp-distruj a zo ur c’hamp-bac’h aozet evit lazhañ tud a vernioù (a gantadoù pe a viliadoù). Peurvuiañ e vez graet an anv-se eus ar c’hampoù-diouennañ savet gant an Nazied e-pad an eil brezel bed.
| Iskevrennad eus | Kamp-bac'h nazi  |
|---|---|
| Implij | gouennlazh |
| Lec'h | Polonia |
| Implijet gant | Trede Reich, Schutzstaffel, SS-Totenkopfverbände |
| Rummad evit ar c'hartennoù | Category:Maps of Nazi extermination camps |
E kampoù-diouennañ an Nazied e veze aozet ha kaset da benn, gant doareoù an industriezh, al lazhadegañ tud a veze kavet diezhomm, Yuzevien anezho dreist-holl, hogen tsiganed hag heñvelrevidi ivez. Evit a sell ar Yuzevien e veze graet «an diskoulm diwezhañ da gudenn ar Yuzevien » eus al lazhadegañ gant an dud e karg dindan an Nazied.
E-kerzh kendiviz Wannsee, e-kichenik Berlin, d’an 20 a viz Genver 1942, eo e voe kemeret an disentez da ziouennañ an dud « diezhomm ».
Klasket e oa bet diouennañ an dud siet a gorf pe a spered (programm T4) e-barzh ar Reich a-raok klask kas da benn an diskoulm diwezhañ d’ar gudenn yuzev. D’ar c’houlz-se eo e oa bet graet al lazhoù kentañ gant gaz. Ranket o devoa an Nazied paouez gant an euzh hag an droug a oa savet er vro war-lerc’h ma oa bet brudet an oberoù-se gant an ilizoù protestant.
Kregiñ a ra marevezh al lazhadegañ yuzevien gant aozadur ar c’hampoù-diouennañ. A-raok-se e veze klasket o distruj gant an naonegezh hag ar c’hleñvedoù, ha dre o heskinañ er ghettoioù ma oant bet tolpet dre heg er broioù aloubet er Reter gant an Nazied. E nevezamzer ar bloavezh 1941, ha gant aloubadeg an Unvaniezh Sovietek eo e krogas lazhadeg groñs ar Yuzevien. A-drek linenn an talbenn e veze kaset en-dro gant bagadoù arbennik anvet Einsatzgruppen, a voe lazhet gante etre 700 000 hag 800 000 a dud.
Krog e oa ar c’hampoù-diouennañ da vont en-dro adalek penn-kentañ ar bloavezh 1942. C’hwec’h e oant neuze, hag an holl anezho savet e Pologn nevez-aloubet : Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Majdanek, Sobibór, Bełżec, Chełmno.
Evit bezañ sur e chomfe sioul ar brizonidi betek ar vunutenn diwezhañ e veze roet dezho da grediñ e oant o vonet da gaout ur strinkad dour en abeg da reolennoù ar yec’hedouriezh.
Maen-diazez ar sistem e oa ar goanag a veze silet e speredoù an dud betek ar mare diwezhañ. Gant kej-mej ar goanag hag ar spont rak an nerzh kriz hag ar marv e oa trawalc’h da vougañ en den ar c’hoant da stourm ouzh ar vistri ganas, ha se zo kaoz e voe ken aes da sevenerien an diskoulm diwezhañ kas kement a dud d’ar marv dindan ken berr amzer. Devet e veze ar c’horfoù er fornioù pe douaret e fozioù bras-ec’hon tra ma veze dastumet o feadra, dilhad hag all, ha kaset en-dro da Alamagn gant an trenioù o devoa i degaset. Lorc’h a oa en ijinerien ar sistem gant an aozadur ha mont en-dro al labouradegoù-lazhañ-se. War un dro e lakaent o c’hrabanoù war gement tra a c’halle ar Reich ober e vad anezhañ: dilhad, blev, aour, lunedoù…
Er c’hampoù–diouennañ ma oa labourerien ivez ne veze ket lazhet kerkent ha degouezhet ar re greñvañ eus an dud. Gouzañv a rankent doareoù-bevañ spontus ar c’hampoù ma veze roet roll da gorvigell ha drougiezh o mistri. Buan e varve al lod vrasañ anezho gant al labour brevus, ar bazhadoù, an naonegezh, ar c’hleñvedoù, a-wechoù gant un tenn war-lerc’h an disterañ fazi, hep ankounac’haat an arnodoù ‘’skiantel’’ a veze graet warno. Ne veze ket hir ar goanag da vevañ, un toullad deizioù nemetken. Sklaved e vezent en ur sistem spontus o lakae da ziskenn izeloc’h eget loened ha da vezañ binvioù da zistruj o zud pe o fobl. Ar c’hampoù-labour dre heg savet e Pologn, pe e vijent kampoù diouennañ pe kampoù-bac’h evel hini Stutthof e-tal-kichen Gdansk, a rank bezañ disheñvelekaet diouzh ar c’hampoù-bac’h savet a-raok ar brezel war zouar ar Reich. Rak n’o devoa ken karg nemet da lazhañ, abred pe diwezhatoc’hik, an dud a zegouezhe enno.
Kalzik a filmoù-skinwel zo bet savet diwar-benn ar c’hampoù-diouennañ. Brudetoc'h avat eo ar re zo bet savet evit ar salioù-sinema :
| Diazezoù |
|---|
| Enepyuzevegezh • Gouennelouriezh • Naziegezh • Lezennoù Nürnberg • Eutanaziezh T-4 • Kamp-bac'h nazi • Roll kampoù-bac’h an nazied • Tric'horn (kampoù bac'h) • Gouennlazh |
| Yuzevien |
| Shoah |
| Pogromoù : Nozvezh ar strink |
| Ghettoioù an nazied : Ghetto Varsovia • Ghetto Łódź • Ghetto Krakovia • Theresienstadt |
| Einsatzgruppen : Babi Yar • Rumbula • Lazhadeg Ponary • Lazhadeg Odessa |
| Diskoulm diwezhañ : Kendiviz Wannsee • Aktion Reinhard • Ziklon B |
| Kampoù-diouennañ : Auschwitz-Birkenau • Bełżec • Bergen-Belsen • Buchenwald • Chełmno • Dachau • Kreñvlec'h Breendonk • Oranienburg • Sachsenhausen • Sobibór • Treblinka |
| Rezistañs : Emsav Ghetto Varsovia |
| Romed |
| Porajmos |
| Slaved |
| Generalplan Ost |
| Heñvelrevaded ha Lesbianed |
| Istor an dud heñvelrevel dindan ren an nazied |
| Torfedourien bennañ |
| Trede Reich : Adolf Hitler • Reinhard Heydrich • Adolf Eichmann • Heinrich Himmler • Rudolf Höss • SS • Gestapo |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
