Dharma (boudaegezh)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dhamma (pali धम्म) pe Dharma (sañskriteg धर्म) er voudaegezh en deus tri ster :
- Lezenn hollvedel an natur.
- Kelenn Bouda
- Un anadenn ha/pe e berzhioù.
 | |
| Istor ar Voudaegezh | |
|---|---|
| Kronologiezh voudaek • Senedoù-meur boudaek | |
| Diazezoù | |
| Peder Gwirionez Nobl • An Hent kreiz • Pancasila • Nirvāna • Tri Bravig | |
| Mennozhioù pennañ | |
| Tri merk ar bezañs • Skandha • Kosmologiezh • Dharma • Samsara • Adc'hanedigezh • Shunyata • Pratitya-samutpada • Karma | |
| Pennoù bras | |
| Ar bouda Gautama • Diskibien Bouda • Familh Bouda | |
| Kustumoù | |
| Bouda • Bodhisattva • Peder fazenn ar Sklêrijennadur • Paramioù • Prederiadur | |
| Boudaegezh dre vro | |
| Gevred Azia • Reter Azia • Tibet • India • Kornôg | |
| Skolioù ar voudaegezh | |
| Theravāda • Mahāyāna • Vajrayāna • Skolioù kentañ | |
| Skridoù boudaek | |
| Sutta Pitaka • Sutraoù ar Mahayana • Vinaya Pitaka • Abhidhamma Pitaka
| |
 | |
Dharma a zeu eus ar sañskriteg ma talvez "ar pezh zo diazezet, al lezenn, an dlead, reizh". Ar ger prakrit deveret zo Dhamma [1].
En Azia ar Reter, an arouezlun evit Dharma zo 法, distaget fǎ e Mandarineg, hō e Japaneg ha beop e Koreaneg. E Tibeteg ez eo chos (ཆོས་, rannyezh Lasha [tɕǿʔ])(Daveoù a vank). En Ouigoureg, Mongoleg, hag un nebeud yezhoù all eus Kreizazia, ez eo nom, a zeu eus ar ger henc'hresianeg νόμος, nómos, a dalvez "lezenn"[2]
An Dharma e relijionoù India
En India e reer Dharma eus ar relijion. Talvout a ra ar ger kement hag un hent buhez pe ur doare bevañ dibar. Neuze e lavarer e pleustr ur Jainad ar Jain-dharma; un Hindouad a heuilh ar Sanatana-dharma, hag ur Boudaad ar Buddha-dharma. Talvezout a ra e heuilh pep hini ur relijion dibar gant he reolennoù hag he lidoù. Evel al latin hag ar gresianeg a oa ar yezhoù implijet e skridoù sakr ar gristeniezh e-pad ar pep brasañ eus an istor kristen, ar sañskriteg a voe yezh testennoù sakr ar voudaegezh pa en em ledas dre Azia (dreist-holl e Norzh hag e biz India). Er broioù-se e voe graet Buddha-dharma e-pad kantvedoù eta eus ar pezh a anver boudaegezh hiziv. Ijinet e oa ar ger Boudaegezh gant lenneien ha misionerien gristen a skrive diwar-benn relijionoù India en XIXvet kantved.
An Dhamma-vinaya
Ar bouda Gautama a rae dhamma-vinaya eus an hent a gelenne d'e ziskibien, ar pezh a dalvez hent ar reolenn (dhamma eo distagadur pali ar Sañskriteg dharma ha vinaya a dalvez reolenn). Hent ar voudaed (ar bouda Gautama a selle outañ evel unan e-touez ul lignez hir a voudaed a groge e deroù an Henamzer) zo un hent a self-imposed discipline : an dizimezded (Brahmacarya), ur c'hod emzalc'h buhezegezh (Śīla) ha strivoù da wellaat an emskiant hag ar furnez.
En testennoù sakr boudaek e ra dave ar ger "Dharma" da gelenn ar Bouda alies ha d'e stumm skrivet (da skouer ar Vinaya, ar Sutta Pitaka hag ar C'hanon pali). En un doare ledanoc'h e c'haller bodañ ivez dindan an anv-se an hengounioù a oa savet diwezhatoc'h, hag an displegadurioù hag an devarnouriezh savet gant ar skolioù boudaek disheñvel diwar kelenn Bouda. En hengoun ar Mahayana diwezhat e oa sellet evel ar 84 000 kelennadur (ar c'hangyur/bka.'gyur) a oa roet gant Bouda da a-bep seurt tud diouzh o ezhommoù.
Er ster-se ez eo unan eus Tri bravig ar voudaegezh ma "repu" ar feizidi . E Tri bravig ar voudaegezh emañ : ar Bouda , an Dharma (kelenn hag hentennoù), hag ar Sangha (kumuniezh pleustrerien ar buddha dharma a harp an eil re ar re all, kalonekadur ha mignoniezh speredel).
Notennoù
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.