Emañ Enez-Sun 8 km rik er c'hornôg a-vaez da Veg ar Raz e penn un enezeg n'eus annezer ebet warni nemet en Enez-Sun, an enezenn vrasañ. War unan eus ar c'herreg-tarzh pellañ eo bet savet en XIXvet kantved tour-tan ar Maen.
Sun ivez eo anv ar c'hab a zo en tu all d'ar Raz anvet ar C'hab-Sizun (ar C'hab e genoù an holl).
Rust e vez ar mor el lec'hioù-se ma vev lod eus an enezourien eus ar peskerezh e-touez ar c'herreg-tarzh a anavezont mat.
Hyacinte Le Carget, istorour eus Ar C'hab en deus renablet unnek lec'h en enezenn ma chom roudoù eus mare an oadoù mein[13]. Distrujet eo bet an testoù-se en dibenn an XIXvet kantved. Hiziv ne weler nemet daou vaen-sav e-tal an iliz, anvet Ar Fistilherien[14] pe Ar Bregourien[15].
An douaroniour roman Pomponius Mela en doa graet meneg er bloaz 43 eus un enezenn anveet Sena e-tal ar promontorius Gobaeus. Lod o deus soñjet e c'hellfe anv Plougoñ dont eus al lec'hanv-mañ. Deskrivañ a ra Pomponius Mela Enez-Sun evel ul lec'h ma vez kaset korfoù ar re varv dindan evezh an drouized. Nav gwerc'hez, drouizezed anezho, a vije bet o chom war an enezenn.
Ul lodenn eus douaroù ar boblad c'halianOsismied e oa Enez-Sun d'ar mare-hont.
Liammet ouzh Enez-Sun eo buhez sant Wenole. Lavaret e vez en dije savet ur prioldi eno a-raok mont da Landevenneg da grouiñ an abati. Diarvar eo e oa perc'hennet an enez gant an abati. Un dle a 150 merluzenn o doa ar besketaerien da gas d'ar manati bep bloaz. Meneget eo an enez e diellaoueg Landevenneg dindan an anv Seidhun, deuet da vezañ Sidun ha Sizun pelloc'h e diellaoueg Kemper.
Dindan paeroniez sant Ke e oa an iliz-parrez betek dibenn an XIXvet kantved. Adanvet eo bet an iliz e 1902 ha laaket dindan paeroniezh Ke ha Gwenole. Un tamm askorn eus relegoù sant wenole a zo dalc'het en iliz parrez.
1 300 den a oa o chom en Enez da vare ar brezel; 341 a oa enskrivet war roll ar besketaerien. E-tro 230 anezho zo bet galvet da vont d'an arme e miz Gwengolo 1939, ar pezh en deus lakaet 40% eus ar bagoù-pesketa war ar sec'h, d'ar mare-se.
D'an 19 a viz Even1940, p'edo an Alamaned oc'h aloubiñ Breizh, ar vag Ar Zenith a gasas d'an Enez un toullad soudarded ha tud yaouank eus ar C'hab Sizun, c'hoant gante da genderc'hel da stourm. Martoloded Ar Zenith, gant o mestr Jean-Marie Menou, a voe ar re gentañ eus Enez Sun o vont da Vro-Saoz da gas soudarded.
Rouanez ar Mor Prosper Couillandre ha Velleda Jean-Marie Porsmoguer, eo an div vag a yeas kuit eus an Enez da vont da Vro-Saoz d'ar 24 a viz Even 1940. Gante e oa 57 enezad mui un toullad siviled all. Broudet e oant bet gant galv ar jeneral de Gaulle da genderc'hel gant ar stourm.
Corbeau des Mers Pierre Couillandre, Maris Stella Martin Guilcher ha Rouanez ar Peoc'h François Fouquet eo an teir bag a yeas kuit eus an Enez da vont da Vro-Saoz d'ar 26 a viz Even 1940. Kant pevarzek (114) Enezour en holl a oa e bourzh ar pemp bag-se.
4 den all a loc'has eus Brest e bourzh ul lestr marc'hadour d'ar 25 a viz Even 1940.
6 den muioc'h, a-hiniennoù eus lec'hioù all.
5 martolod-pesketaer a loc'has eus Enez-Sun e bourzh ar vag Yvonne-Georges d'an 3 a viz Here1943.
En holl e voe 133 Sunad nann-soudard oadet etre 16 ha 54 bloaz, ha 24 soudard eus gwarnizon an Enez oc'h erruout e Londrez, da lavaret eo 25% eus ar youlidi a oa eno; n'eus enezenn all e Breizh ma'z eo en em gavet hevelep lusk da vont d'ar brezel. D'ar 5 a viz Gwengolo1946 ec'h eas ar jeneral de Gaulle d'an Enez da saludiñ kentañ soudarded ar Forces françaises libres: "Ur c'hard eus Bro-C'hall eo Enez-Sun," emezañ[18]. Perzh brasañ paotred an Enez eo bezañ lakaet o anv da vont gant de Gaulle da dra ma tec'he kuit da Varoko 95% eus ar soudarded c'hall a oa e Breizh-Veur d'ar mare-se; er Morlu e servije ar braz anezho.
D'an talbenn
E dibenn ar bloaz 1940, meur a vartolod eus an Enez o deus kaset spierien d'ar vro gant o bagoù dre lien. An hini brudetañ anezho eo François Follic, en deus kaset tud dre bemp gwech d'ar C'hab Sizun evit krouiñ kentañ strollad Rezistanted ar vro dindan renerez ar c'habiten korvetenn Honoré d'Estienne d'Orves (1901-1941). Paket int bet holl ha tri martolod eus an Enez zo chomet da louediñ e toulloù-bac'h an Nazied en Alamagn.
Tri den eus Enez-Sun: Félix, Martin hag Anne-Marioe Guilcher zo brudet e kreiz Bro-C'hall evit endevout savet ha renet ur strollad rezistanted tro-dro da Dours ha da Châteauroux.
Fin ar brezel
E-pad pevar bloaz e chomas an Alamaned war an Enez, eus an 18 a viz Gouere 1940 betek ar 4 a viz Eost1944. Pulluc'het o deus tour-tan Goulenez ha tour-ged ar Geveur a-raok mont kuit. D'ar mare-se e voe savet en Enez un unvez eus an FFI, a yeas da sikour derc'hel an Alamaned e andread an Oriant ha Sant-Nazer.
Paotred an FNFL o deus dalc'het penn ouzh an Alamaned betek fin ar brezel ha n'int distroet nemet en hañv 1945. Kollet o deus 18 den ha padal 33 den eus an Enez zo marvet er brezel, soudarded ha siviled. Enez-Sun eo ar gumun nemeti ma'z eus bet muioc'h a soudarded marvet en Eil Brezel-bed (27) eget er Brezel-bed kentañ[19].
Peuzplaen ez eo aet an traoù war an Enez. Distroet eo ar soudarded goude an ehan-brezel e miz Even 1940, hag ar peskerezh a ya en-dro. Buan avat o deus gouezet an Alamaned buan e Enez-Sun un neizhiad aduidi ar jeneral de Galle, setu m'o deus ranket an Enezourien gouzañv hogos kant soudard war an Enez a-hed ar brezel. Trubuilhoù zo bet evit mont da besketa, minet eo bet darn eus an aodoù ha danzouarennoù (Blockhaus) zo bet savet. Deuet oa ar vizer war an Enez e dibenn ar brezel, betek lakaat tud da vervel gant an naon.
Merval a reas 32 zen ag ar gumun abalamour d'ar brezel[20].
E-kerzh ar Brezel-bed kentañ, al lestr-kenwerzh breizhveuriat S.S. War Song war e zistro eus Bilbo d'ar 15 a viz Genver1918 a voe kaset d'ar strad gant tennoù al lestr-spluj alaman U 84 (Walter Roehr), 19 kilometr er c'hornôg da Enez-Sun [22],[23],[24].
Kernev
Penn-ar-Bed
.jpg)
.JPG)
