Храмасфера

Храмасфера (ад стар.-грэч.: χρομα — колер; σφαίρα — шар, сфера) — знешняя абалонка Сонца і іншых зорак таўшчынёй каля 10 000 км, навакол фотасферы.

Сонечнае зацьменне 11 жніўня 1999 года. Храмасферу відаць у выглядзе тонкай ружовай палоскі вакол дыска Месяца.

Храмасфера Сонца

Паходжанне назвы гэтай часткі сонечнай атмасферы звязана з яе чырвоным колерам, выкліканым тым, што ў яе бачным спектры дамінуе чырвоная H-альфа лінія выпраменьвання вадароду. Верхняя мяжа храмасферы не мае выяўленай гладкай паверхні, з яе пастаянна выцякаюць гарачыя выкіды, званыя спікуламі (з-за гэтага ў канцы XIX стагоддзя італьянскі астраном Анджэла Секі, назіраючы храмасферу ў тэлескоп, параўнаў яе з падпаленымі прэрыямі). Тэмпература храмасферы павялічваецца з вышынёй ад 4000 да 15 000 градусаў. Храмасферу прынята падзяляць на дзве зоны:

• ніжняя храмасфера — распасціраецца прыкладна да 1500 км, складаецца з нейтральнага вадароду, у яе спектры змяшчаецца вялікая колькасць слабых спектральных ліній;
• верхняя храмасфера — сфарміравана з асобных спікулаў, выкіданых з ніжняй храмасферы на вышыню да 10 000 км і падзеленых больш разрэджаным газам. Тэмпература яе вышэй, чым у ніжняй храмасферы, вадарод знаходзіцца пераважна ў іанізаваным стане, у спектры бачныя лініі вадароду, гелія і кальцыю.

Шчыльнасць храмасферы Сонца невялікая, таму яркасць яе недастатковая, каб назіраць яе ў звычайных умовах. Але пры поўным сонечным зацьменні, калі Месяц закрывае яркую фотасферу, размешчаная над ёй храмасфера становіцца бачнай. Яе таксама можна назіраць у любы час з дапамогай спецыяльных вузкапалосных аптычных фільтраў.

Здымак Сонца ў лініі H_α.

Для назірання розных структур, спецыфічных для храмасферы Сонца, лепш за ўсё падыходзіць фільтр, які вылучае выпраменьванне ў нейкай яркай храмасфернай лініі, гэта значыць з даўжынёй хвалі, на якую прыпадае значная частка выпрамененага (або паглынальнага для ліній паглынання) храмасферай святла. Як ужо паказана, гэта ў першую чаргу чырвоная лінія H-альфа (Hα) з серыі Бальмера з даўжынёй хвалі 656,3 нм, здымак Сонца ў якой атрымліваецца чырванаватым. Таксама шырока выкарыстоўваюцца фільтры двух фіялетавых фраунгоферавых ліній іанізаванага кальцыю, здымак Сонца ў святле кожнай з іх атрымліваецца сіняватым: лінія Ca II K (393,4 нм) і лінія Ca II H (396,8 нм). Асноўныя храмасферныя структуры, якія бачныя ў гэтых лініях, гэта^[1]:

• Храмасферныя сетка, якая пакрывае ўсю паверхню Сонца і якая складаецца з ліній, якія навакол ячэйкі супергрануляцыі памерам да 30 тысяч км у папярочніку. Яна лепш за ўсё бачная ў лініі Hα і Ca II K^[2]..
• Флокулы, светлыя воблакападобныя ўтварэнні, часцей за ўсё прымеркаваныя да раёнаў з моцнымі магнітнымі палямі — актыўным абласцям, часта атачаюць сонечныя плямы. Лепш за ўсё бачныя ў лініі Hα.
• Валокны і валаконцы (фібрылы) — цёмныя лініі рознай шырыні і працягласці, як і флокулы, часта сустракаюцца ў актыўных абласцях і лепш за ўсё бачныя ў лініі Hα.

Храмасферы зорак

Храмасферы існуюць не толькі ў Сонца, але і ў іншых зорак, аднак іх даследаванне спалучана са значна большымі цяжкасцямі, чым для храмасферы Сонца.

Зноскі

1. Солнце // Физическая энциклопедия. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — Т. 4. — 704 с. — ISBN 5852700878.
2. Chromospheric features (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2014. Праверана 21 кастрычніка 2013.

Літаратура

• Гибсон Э. Спокойное Солнце (пер. с англ.) — М., 1977. (руск.)

Спасылкі

• Статья «Хромосфера и корона» в энциклопедии «Физика космоса»
• Статья «Хромосфера» в энциклопедия Солнца Архівавана 3 лістапада 2013.
• Статья «Наблюдения Солнца в диапазоне H-альфа»
• Ежедневные изображения Солнца. Фотографии хромосферы Архівавана 19 верасня 2009.