Польская акадэмія навук

Польская акадэмія навук (польск.: Polska Akademia Nauk, ПАН) — дзяржаўная акадэмія навук Польшчы, што з’яўляецца з аднаго боку, на ўзор Французскай акадэміі навук, установай, якія спалучае польскіх вучоных, а з іншага — сеткай кіраваных з цэнтра дзяржаўных навуковых інстытутаў, галоўным задачай якіх з’яўляецца правядзенне навуковых даследаванняў на высокім узроўні.

Палац Сташыца, месцазнаходжанне некалькіх інстытутаў I аддзялення ПАН, Варшава, вул. Новы Свят. Адміністрацыя акадэміі размяшчаецца ў палацы культуры і навукі.

Будынак творчай працы ПАН у Свінауйсце

Гісторыя

Заснаваць ПАН было вырашана на I кангрэсе польскай навукі (29.06-2.07.1951). Гэта рашэнне было звязана з ліквідацыяй Польскай акадэміі ведаў (польск.: Polska Akademia Umiejętności) і Варшаўскага навуковага таварыства (польск.: Towarzystwo Naukowe Warszawskie)^[1]. Была ўтворана паводле статуту пра Польскую акадэмію навук ад 30 кастрычніка 1951 года, і яе палітычнай задачай быў кантроль вучонага асяроддзя^[2]. Спачатку была толькі аб’яднаннем вучоных, аднак, у 1960 годзе была ператворана ў цэнтральную ўрадавую арганізацыю, які загадвае навукай у Польшчы і кіруе сеткай інстытутаў. У 1990 годзе ПАН страціла статус урадавай арганізацыі. Функцыі кантролю навукі на ўрадавым узроўні прыняў на сябе Камітэт навуковых даследаванняў.

Батанічны сад Польскай Акадэміі навук

Прэзідэнты

• Ян Багдан Дэмбоўскі (1952—1956)
• Тадэвуш Катарбінскі (1957—1962)
• Януш Грашкоўскі (1962—1971)
• Уладзімеж Тшэбятоўскі (1971—1977)
• Вітольд Новацкі (1977—1980)
• Аляксандр Гейштар (1980—1983)
• Ян Караль Кастшэўскі (1984—1990)
• Аляксандр Гейштар (1990 — 31 снежня 1992)
• Лешак Кузьніцкі (1 студзеня 1993 — 31 снежня 1998)
• Міраслаў Масакоўскі (1 студзеня 1999 — 26 снежня 2001)
• Ежы Каладзейчак (16 студзеня 2002 — 31 сакавіка 2003, в. а. прэзідэнта)
• Анджэй Лягоцкі (1 красавіка 2003 — 31 снежня 2006)
• Міхал Клябер (1 студзеня 2007 — 19 сакавіка 2015)
• Ежы Душынскі (з 19 сакавіка 2015)

ПАН як сетка інстытутаў

ПАН таксама сеткай некалькіх дзесяткаў НДІ. Фармальна падпарадкоўваюцца кіраўнікам тэматычных аддзяленняў ПАН і фінансуюцца непасрэдна Камітэтам навуковых даследаванняў. Гэтыя НДІ ствараюць каля 2000 месцаў для навукоўцаў, а выдаткі на іх утрыманне складаюць каля 1/3 выдаткаў дзяржаўнага бюджэту Польшчы на навуковыя даследаванні (0,5 % ВВП). У іх не вучацца студэнты, але затое існуе аспірантура, закончыўшы якую аспірант мае права атрымаць ступень доктара навук і прайсці працэдуру габілітацыі.

Галоўнай задачай інстытутаў з’яўляецца правядзенне навуковых даследаванняў на сусветным узроўні. Даследаванні, праведзеныя ПАН прыносяць адчувальную фінансавую выгаду.

Супрацоўніцтва з замежнымі

ПАН мае філіялы ў Бруселе, Маскве, Парыжы, Рыме і Вене, а таксама Цэнтр навуковых даследаванняў ў Берліне.

Крыніцы

1. P. Hübner, Nauka polska po II wojnie światowej — idee i instytucja, Warszawa 1987, с.143-144
2. Dzieje Instytucji (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 жніўня 2010. Праверана 11 лютага 2019.

Спасылкі

• Афіцыйны сайт Польскай акадэміі навук