Нубар-паша

Нубар-паша (студзень 1825, Ізмір, Асманская імперыя — 14 студзеня 1899, Парыж) — егіпецкі дзяржаўны дзеяч армянскага паходжання, першы прэм’ер-міністр Егіпта. Гуляў вялікую ролю ў грамадска-палітычным і культурным жыцці армянскай абшчыны Егіпта, а таксама ўсяго Спюрка (армянскай дыяспары).

Нубар-паша
з.-арм.: Նուպար Փաշա
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 10 студзеня 1884 — 9 чэрвеня 1888
Папярэднік	Mohamed Sherif Pasha[d]
Пераемнік	Mustafa Riad Pasha[d]
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 16 красавіка 1894 — 12 лістапада 1895
Папярэднік	Mustafa Riad Pasha[d]
Пераемнік	Mustafa Fahmi Pasha[d]
прэм’ер-міністр Егіпта[d] 28 жніўня 1878 — 23 лютага 1879
Пераемнік	Tewfik Pasha[d]
міністр замежных спраў Егіпта[d] 28 жніўня 1878 — 23 лютага 1879
міністр юстыцыі Егіпта[d] 28 жніўня 1878 — 23 лютага 1879
Пераемнік	Mustafa Riad Pasha[d]
міністр замежных спраў Егіпта[d] 10 студзеня 1884 — 9 чэрвеня 1888
міністр юстыцыі Егіпта[d] 10 студзеня 1884 — 9 чэрвеня 1888
міністр унутраных спраў Егіпта[d] 10 сакавіка 1884 — 27 сакавіка 1884
прэм’ер-міністр і міністр унутраных спраў Егіпта[d] 15 красавіка 1894 — 12 лістапада 1895
Нараджэнне	студзень 1825[1][2][…] Ізмір, Асманская імперыя
Смерць	14 студзеня 1899(1899-01-14)[3] Парыж, Парыж[d], рэгіён Іль-дэ-Франс, Метраполія Францыі, Францыя
Род	Нубараны[d]
Імя пры нараджэнні	з.-арм.: Նուպար Նուպարեան
Жонка	жанаты
Дзеці	Boghos Nubar[d]
Званне	генерал
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нубар Мелікян нарадзіўся ў сям’і турэцкіх армян, скончыў армянскую школу ў роднай Смірне (цяпер Ізмір). Бацька яго Мкрціч Мелікян быў нашчадкам палкаводца Нубара, паплечніка легендарнага Давыд-бека. Мкрціч Мелікян быў жанаты на роднай сястры Пагос-бея Юсуфяна, іншага армяніна са Смірны, які стаў міністрам і асабістым сакратаром хедыва Мухамеда Алі, поўнаўладнага кіраўніка Егіпта. Здарылася так, што ў адну са сваіх егіпецкіх падарожжаў Мкрціч Мелікян прыхапіў з сабой і сына. Цямлівы і бойкі хлапчук зрабіў уражанне на дзядзьку — і Пагос-бей вырашыў узяць Нуара на выхаванне. Хлопчыка адправілі на навучанне перш у Швейцарыю, а потым у Тулузу, у езуіцкі коледж. У 17 гадоў, атрымаўшы бліскучую адукацыю, Нубар Мелікян вярнуўся ў Егіпет, дзе Пагос-бей зрабіў яго сваім сакратаром. У 1845 годзе гады Нуар стаў асабістым сакратаром Абас-пашы, які кіраваў у Егіпце пасля смерці свайго дзеда Мухамеда Алі. У гэтай якасці ён у 1850 годзе адправіўся ў Лондан, дзе ён цвёрда бараніў права Егіпта і сям’і Мухамеда Алі ад дамаганняў турэцкага султана.

Пазней Нубар згуляў ключавую ролю ў будаванні Суэцкага канала: менавіта ён узначаліў амбасаду ў Канстанцінопаль і пераканаў турэцкага султана даць згоду на збудаванне канала. За гэту місію армянін Нубар атрымаў у Егіпце тытул ары, а неўзабаве стаў міністрам замежных спраў Егіпта. Вяршыняй жа яго кар’еры стала прызначэнне прэм’ер-міністрам Егіпта. Выконваў абавязкі прэм’ер-міністра тройчы на працягу свайго жыцця: са жніўня 1878 па 23 лютага 1879 года, з 10 студзеня 1884 года па 9 чэрвеня 1888 года і з 16 красавіка 1894 па 12 лістапада 1895 года.

Нубар-паша прымаў кіроўны ўдзел у аказанні дапамогі армянам, якія прыбывалі ў падлозе-незалежны Егіпет з дэспатычнай Турцыі, спрыяў развіццю армянскага перыядычнага друку, арганізацыі армянскіх школ, цэнтраў культуры і асветы ў многіх армянскіх злучынах. У 1878 г. Нубар-паша распрацаваў і скіраваў Берлінскаму кангрэсу сваю праграму паляпшэння становішча армянаў Асманскай імперыі, але яна не была пададзена кангрэсу. Праграма Нубар-пашы выходзіла з таго, што заходнія армяне не прэтэндуюць на палітычную незалежнасць, але імкнуцца набыць грамадзянскія свабоды і права, якія забяспечваць іх бяспеку, гонар іх жонак і дачок, недатыкальнасць маёмасці. Аўтар праграмы лічыў, што ўсе якія папярэднічалі спробы рэформаў не мелі поспеху, таму што ўжыццяўляліся турэцкімі ўрадоўцамі, якія паводзіліся рэлігійным фанатызмам і асабістымі інтарэсамі. Для забеспячэння поспеху рэформаў Нубар-паша лічыў патрэбным мець пост агульнага кіраўніка, які павінен займаць які зацвярджаецца султанам і які карыстаецца заступніцтвам еўрапейскіх rосударств армянін. Рэформы меркавалася ажыццявіць у трох сферах:

• стварэнне ахоўнага атрада пры кіраўніку для спынення разбою;
• судовая рэформа;
• змена падатковай сістэмы — частка падаткаў павінна была прызначацца з мэтай атрымання сродкаў на ўтрыманне армянскіх школ, царкоўных устаноў і г.д. Памер падаткаў павінен быў вызначацца агульнымі сходамі насельніцтва вобласці і гавараў.

Састарэлая судовая сістэма, што дзейнічала з XV стагоддзя ў Асманскай імперыі (куды намінальна ўваходзіў і Егіпет), патрабавала карэннай ломкі. У Каіры знаходзіліся 17 консульстваў, і пры кожным з іх быў свой суд са сваім адменным кодэксам. Француз меў права падаць пазоў толькі ў французскі суд, вышэйшая інстанцыя якога знаходзілася ў горадзе Экс-ан-Праванс; італьянцу даводзілася апеляваць у далёкую Анкону, а рускаму — у Санкт-Пецярбург. Стараннямі Нубар-пашы ў 1876 годзе блытаніна была ўхілена і ўсе гэтыя 17 суднаў былі заменены змяшанымі Міжнароднымі суднамі з адзіным кодэксам.

Заслугі Нубар-пашы перад Егіптам былі адзначаны вышэйшымі ўзнагародамі, ганаровымі тытуламі; яго імем былі названы дзве вуліцы (у Каіры і Александрыі).

Зноскі

1. Swartz A. Nubar Pasha // Open Library — 2007. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q461'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1201876'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q302817'></a>
2. Nubar Pasha // Faceted Application of Subject Terminology Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3294867'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q846596'></a>
3. Nubar Pasha // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>