From Wikipedia, the free encyclopedia
Заходнепалеская літаратурная мікрамова — усходнеславянская перыферыйная літаратурная мікрамова з 1980-х гадоў, заснавана на аднайменным дыялекце (называным таксама загародскім[1]) заходнепалескіх гаворак (у Беларусі), які ў генетычных адносінах сінтэзуе ў сабе рысы беларускага і ўкраінскага тыпу[1].
Варыянты назвы ― яцвяжская мова[1]. Саманазвы: заходышнополіська лытырацька волода (г.зн. заходнепалеская літаратурная мова), русыньско-поліська волода (г.зн. русінска-палеская мова), поліська мова (г.зн. палеская мова), јітвјежа волода (г.зн. яцвяжская мова)[1].
Філолаг А. Д. Дулічэнка адносіць заходнепалескую літаратурную мікрамову да перыферыйнага тыпу[2] і сцвярджае, што перыферыйныя літаратурныя мікрамовы функцыянуюць у асяроддзі культурна-моўных груп, якія існуюць у межах перыферыйнага (этнічнага) арэала і якія вылучаюцца ў яго рамках толькі мясцовымі асаблівасцямі культурна-гістарычнага і моўнага (дыялектнага) характару, а за большасцю мікрамоў стаяць не нацыі, а так званыя культурна-моўныя і этнамоўныя групы як адгалінаванні ад буйных славянскіх этнасаў-нацый[3].
Рэдкія прыклады нерэгулярнага пісьмовага прымянення мясцовых гаворак адзначаны на Палессі ўжо ў XVI і XVII ст. У XIX ст. па-палеску піша вершы Франц Савіч, пазней Мікола Янчук. У 1907 г. з’явіўся першы друкаваны палескі буквар (лемантар)[4].
Фарміраванне заходнепалескай літаратурнай мікрамовы пачалося ў 1980-я гады[1] дзякуючы намаганням філолага і паэта Міколы Шэляговіча[1] па кадыфікацыі гаворак Заходняга Палесся. Затым на Беларусі было заснавана таварыства «Поліссе» і пачаў выдавацца адмысловы бюлетэнь. На заходнепалескай мікрамове ў перыяд у 1989—1994 гг. друкавалася частка матэрыялаў у газеце «Збудінне».
У 2021 г. ураджэнец Пінска Аляксей Дзікавіцкі выдаў у Варшаве зборнік вершаў і эсэ «Оньдэ», напісаны заходнепалескай літаратурнай мікрамовай[5].
Для запісу заходнепалескай мовы выкарыстоўваецца кірыліца беларускага тыпу[4] з літарай j (ёт). Былі таксама спробы ўвесці лацініцу[4].
Статыстычныя даныя аб колькасці носьбітаў супярэчлівыя[1].
Верш Аляксандра Ірванэця «Дзякуем перабудове»:
Батьку, мамо, свето в нас, свето!
Выйшла на нашијі мовы газэта!
Шэ ны газэта — шэ но бочына,
Алэ зрадніты сыба ны прычына?
Славмо-жэ ріднэньку пырыбудову,
Шо отчынее заганьбляну мову!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.