Еўрапейскі даўгавы крызіс

Еўрапейскі даўгавы крызіс^[2], або крызіс суверэннага доўгу ў шэрагу еўрапейскіх краін^[3] — пазыкавы крызіс, які ахапіў у 2010 годзе спачатку перыферыйныя краіны Еўрасаюза (Грэцыя, Ірландыя), а затым распаўсюдзіўся практычна на ўсю зону еўра^[4]. Крыніцай крызісу называюць крызіс рынку дзяржаблігацый у Грэцыі восенню 2009 года^[5]. Для некаторых краін еўразоны стала складаным або немагчымым рэфінансаванне дзяржаўнага доўгу без дапамогі пасярэднікаў^[6].

Эканамічная ўстойлівасць і інтэграцыя краін еўразоны, 2011 год. (Крыніца: «Еўра плюс манітор»^[1]).

З канца 2009 года з-за росту велічыні запазычанасці дзяржаўнага і прыватнага сектара па ўсім свеце і адначасовага паніжэння крэдытных рэйтынгаў шэрагу краін ЕС інвестары сталі баяцца развіцця даўгавога крызісу. У розных краінах да развіцця даўгавога крызісу прывялі розныя прычыны: дзесьці крызіс быў выкліканы аказаннем экстранай урадавай дапамогі тым кампаніям банкаўскага сектара, якія знаходзіліся на мяжы банкруцтва з-за росту рынкавых «бурбалак», або спробамі ўрада правесці стымуляванне эканомікі пасля таго, як рынкавыя «бурбалкі» лопнулі. У Грэцыі рост велічыні дзярждоўгу быў выкліканы марнатраўна высокім узроўнем заработнай платы дзяржслужачых. Развіццю крызісу спрыяла і структура еўразоны (валютны, а не бюджэтна-падатковы саюз), якая таксама негатыўна адбілася на здольнасці кіраўніцтва еўрапейскіх краін рэагаваць на развіццё крызісу: у краінах-сябрах еўразоны ёсць адзіная валюта, але няма адзінага падатковага і пенсійнага заканадаўства^[7][8]. Характэрна, што з-за таго, што ва ўласнасці еўрапейскіх банкаў знаходзіцца значная доля дзяржаўных аблігацый краін, сумневы ў плацежаздольнасці асобных краін прыводзяць да сумневаў у плацежаздольнасці іх банкаўскага сектара і наадварот^[9].

Пачынаючы з 2010 года асцярогі інвестараў пачалі ўзмацняцца^[10][11]. 9 мая 2010 года міністры фінансаў лідзіруючых краін Еўропы адрэагавалі на змену інвестыцыйнай абстаноўкі стварэннем Еўрапейскага фонду фінансавай стабільнасці (ЕФФС) з рэсурсамі памерам у 750 млрд. еўра для забеспячэння фінансавай стабільнасці ў Еўропе за кошт ажыццяўлення шэрагу антыкрызісных мер^[12]. У кастрычніку 2011 года і лютым 2012 года лідарамі еўразоны былі ўзгодненыя меры прадухіленне эканамічнага краху, у тым ліку было заключана пагадненне аб спісанні банкамі 53,5 % даўгавых абавязацельстваў урада Грэцыі, які належыць прыватным крэдыторам^[13], павелічэнне аб’ёмаў сродкаў Еўрапейскага фонду фінансавай стабільнасці да каля €1 трлн., а таксама павышэнне ўзроўню капіталізацыі еўрапейскіх банкаў да 9%^[14]. Таксама з мэтай павышэння даверу інвестараў прадстаўнікамі краін-лідараў ЕС было заключана пагадненне аб бюджэтна-падатковай стабільнасці (en:European Fiscal Compact), у рамках якога ўрад кожнай краіны прымаў на сябе абавязацельствы па ўнясенні ў канстытуцыю паправак аб абавязковасці збалансавана бюджэту^[15][16].

У той час як аб’ёмы выпуску дзяржаўных аблігацый істотна ўзраслі толькі ў некалькіх краінах еўразоны, рост дзяржаўнай запазычанасці стаў успрымацца як агульная праблема ўсіх краін Еўрасаюза ў цэлым^[17]. Тым не менш, еўрапейская валюта застаецца стабільнай^[18][19]. На тры краіны, у найбольшай ступені закранутых крызісам (Грэцыя, Ірландыя і Партугалія), прыходзіцца 6 працэнтаў валавога ўнутранага прадукту (ВУП) еўразоны^[20].

У чэрвені 2012 года даўгавы крызіс Іспаніі выйшаў на першы план сярод эканамічных праблем еўразоны^[21]. Гэта прывяло да рэзкага павелічэння стаўкі даходнасці ад дзяржаўных аблігацый Іспаніі і значна абмежавала доступ краіны да рынкаў капіталу, што прывяло да неабходнасці аказання фінансавай дапамогі іспанскім банкам і правядзення шэрагу іншых мер^[22].

Гл. таксама

• Сусветны эканамічны крызіс (2008—2013)

Зноскі

1. Euro Plus Monitor 2011 (нявызн.). The Lisbon Council (15 лістапада 2011). Праверана 17 November 2011.
2. Бардина, Кристина. Европейский долговой кризис: причины, последствия и варианты решений (руск.) (html)(недаступная спасылка). Finam.ru. Финам (25 лістапада 2011). Архівавана з першакрыніцы 17 мая 2012. Праверана 27 лютага 2012.
3. ИТАР-ТАСС : Глава минфина РФ считает необходимой реформу финансового регулирования, предложенную «большой двадцаткой»
4. Долговой кризис еврозоны — год 2011 Архівавана 6 красавіка 2011.
5. Еврозона ЕС вошла в активную стадию системного финансового кризиса Архівавана 29 кастрычніка 2014.
6. Хайдар, Джамаль Ибрагим. 2012. «Риск невыплат по долговым обязательствам стран еврозоны», Журнал «Мировая экономика», выпуск. 13(1), стр. 123—136 (англ.)
7. Национальное общественное радио. Майкл Льюис. «Как финансовый кризис привёл к появлению нового третьего мира». Октябрь 2011 г.
8. «Си-эн-би-си», Марк Тома. «Всё, что вам следует знать об экономическом кризисе в Европе». 13 чэрвеня 2012 г.
9. Сет У. Фистер; Нельсон Д. Шварц; Том Кунц (22 кастрычніка 2011). "«Всё взаимосвязано: Европейский кризис — пособие для наблюдателей»". «Нью-Йорк таймс»(англ.). Нью-Йорк: Nytimes.com. Праверана 14 мая 2012.
10. Джордж Матлок (16 лютага 2010). "«Разница между уровнями доходности государственных облигаций периферийных стран еврозоны растёт»"(англ.). «Рейтер». Архівавана з арыгінала 24 красавіка 2011. Праверана 28 красавіка 2010.
11. "«Акрополис сегодня»". The Economist(англ.). 29 красавіка 2010. Праверана 22 чэрвеня 2011.
12. "«План поддержки валюты ЕС обойдётся в 750 млрд евро»"(англ.). «Би-би-си». 10 мая 2010. Праверана 11 мая 2010.
13. Уиллем Селз.. «Принятые меры оказания экстренной помощи Греции не являются долгосрочным решением» (англ.)(недаступная спасылка). «Инвестиции в Европе» (27 лютага 2012). Архівавана з першакрыніцы 28 кастрычніка 2012. Праверана 3 сакавіка 2012.
14. "«Лидеры стран-членов еврозоны после длительных переговоров заключают соглашение по антикризисным мерам»". «Би-би-си»(англ.). 27 кастрычніка 2011. Праверана 27 кастрычніка 2011.
15. Пидд, Хелен (2 снежня 2011). "«Ангела Меркель выступает с инициативой создания „налогово-бюджетного" союза в рамках еврозоны»". «Гвардиан»(англ.). Лондон. Праверана 2 снежня 2011.
16. "«Европейское соглашение о налогово-бюджетной стабильности: мнение экспертов»". «Гвардиан»(англ.). Лондон. 2 снежня 2011. Праверана 2 снежня 2011.
17. «Как евро стал главной угрозой Европе» (англ.). «Дер шпигель» (20 июнь 2011). Архівавана з першакрыніцы 5 верасня 2012. Праверана 29 верасня 2017.
18. Киршбаум, Эрик (22 жніўня 2011). "«Шойбле: несмотря на кризис, курс евро остаётся стабильным»". The Wall Street Journal(англ.).(недаступная спасылка)
19. "«Курс евро и головная боль»". The Economist(англ.). 24 ліпеня 2012. Представляется вполне вероятным, что через пять-шесть лет евро прекратит своё существование, но эффективный курс евро ... всего немного ниже уровня 2007 г. ... (также см. график)
20. «Непоколебимые повелители евро» (англ.)(недаступная спасылка). Project-syndicate.org (3 чэрвеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 28 лютага 2012. Праверана 29 верасня 2017.
21. Айэн Трейнор и Николас Уотт (6 чэрвеня 2012). "«Испания призывает к заключению нового налогового соглашения для спасения евро: Мадрид выступает за общеевропейский план, но при этом против „унизительной" экстренной финансовой помощи»". «Гвардиан»(англ.).
22. Чарльз Форель и Габриэль Стайнхаузер (11 чэрвеня 2012). "«Новейший пакет европейской финансовой помощи должен помочь Испании»". «Уолл стрит джорнал»(англ.).