Асманская мова (саманазва: لسان غثمانی lisân-instagram'ı Osmânî, турэцк.: Osmanlıca, Osmanlı TürkçesiOsmanlıca, Osmanlı Türkçesi), званая таксама стараанаталійска-цюркскай, стараасманскай або асманска-турэцкай, — дзяржаўная мова Асманскай імперыі, належыць да агускай падгрупы цюркскіх моў. Нягледзячы на тое, што асманская мова была цюркскай ў сваёй аснове, яе лексіка даходзіла ў некаторых творах да 80-90 % арабскіх і персідскіх слоў, прычым арабізмы ў большасці сваёй прыйшлі (як і ў іншыя цюркскія мовы) праз персідскую. Акрамя гэтага, выкарыстоўваліся асобныя арабскія і персідскія граматычныя канструкцыі (напрыклад, ізафет). Таму да сярэдзіны XIX стагоддзя асманская мова вельмі моцна адрознівалася ад гутарковых турэцкіх дыялектаў (хоць, з іншага боку, і ўплывала на іх). Выкарыстоўваўся арабскі алфавіт з некаторымі мадыфікацыямі (агульнымі з персідскай пісьменнасцю, за выключэннем літары каф з трыма кропкамі зверху — для заднеязычнага [ŋ], які не захаваўся ў сучасным літаратурным турэцкім, але прысутнічае ў шэрагу сучасных цюркскіх моў, напрыклад, у татарскай, казахскай).
| Асманская мова | |
|---|---|
| Саманазва | لسان عثمانى |
| Краіны | — |
| Класіфікацыя | |
|
|
| Пісьменнасць | Ottoman Turkish alphabet[d] і арабскае пісьмо[d] |
| Моўныя коды | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | ota |
| ISO 639-3 | ota |
| LINGUIST List | ota |
| IETF | ota |
| Glottolog | otto1234 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
I. Стараанаталійска-цюркская (XIII — канец XV стст.) — фармавалася ў складанай этнічнай сітуацыі ў Малой Азіі, якая склалася пасля перасялення сельджукаў ў Анатолю, ядро іх складалі агузскія плямёны, у заваевах прымалі ўдзел таксама кыпчацкія і карлукскія плямёны. Звычайна стараанаталійска-цюркскую вылучаюць у асобную мову.
II. Уласна асманская:
- 1. Ранетурэцкая або ранеасманская (другая палова XV—XVI стст.).
- 2. Сярэднятурэцкая або сярэднеасманская (XVII — першая палова XVIII стст.) — «залаты век» асманскай літаратуры, максімальны адрыў пісьмова-літаратурнай мовы ад народна-гутарковага.
- 3. Наватурэцкая або наваасманская (першая палова XIX — першая чвэрць XX стст.).
III. Уласна турэцкая (з 30-х гг. XX стагоддзя).
З сярэдзіны XIX стагоддзя (пасля танзімата) стала складывацца так званая наваасманская мова, якая стаіць бліжэй да гутарковай мовы і змяшчае шмат запазычанняў з заходнееўрапейскіх моў. Пасля ўтварэння Турэцкай рэспублікі (1924) была кадыфікаваная сучасная турэцкая літаратурная мова, з пісьменнасцю, заснаванай на лацінскім алфавіце (1928), і асманская мова выйшла з ужывання.
Сучасная турэцкая мова была створана ў пачатку XX стагоддзя шляхам кадыфікацыі народных гутарковых дыялектаў Турцыі і не з’яўляецца прамым працягам асманскай мовы. Аднак за некалькі стагоддзяў выкарыстання асманская пісьмовая традыцыя аказала на гэтыя дыялекты моцны ўплыў. Адно з асноўных адрозненняў сучаснай турэцкай мовы ад асманскай — гэта больш шырокае выкарыстаннем цюркскіх неалагізмаў замест араба-персідскіх запазычанняў (доля апошніх у турэцкай мове складае каля 30 % супраць 80 % у асманскай), а таксама меншая колькасць складаных слоў.
У пачатку XXI ст. чачэнскія джыхадзісты разглядалі асманскую мову (разам з арабскай) як магчымую наднацыянальную мову для «Каўказскага эмірата», аднак ўзяла верх кропка гледжання прыхільнікаў арабскай мовы[1].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
